Kambiyo Senetlerinde Ciro İşlemleri ve Taraflar Üzerindeki Hukuki Etkileri

Giriş

Kambiyo senetleri, ticari hayatın vazgeçilmez araçlarından biri olarak hem ödeme hem de alacak devri amacıyla kullanılır. Bu senetlerin devrinde uygulanan ciro işlemi, senedin ekonomik değerini artıran ve dolaşımını kolaylaştıran en önemli mekanizmalardan biridir. Ancak, ciro işlemlerinin hukuki sonuçları, hem senet borçluları hem de senedin yeni hamili açısından önemli etkiler doğurur. Bu makalede, kambiyo senetlerinde ciro türleri, ciro işlemlerinin hukuki niteliği ve taraflar üzerindeki etkileri Yargıtay kararları ve doktrindeki görüşler çerçevesinde ele alınacaktır.

Ciro İşlemi Nedir?

Ciro, kambiyo senetlerinin bir kişiden başka bir kişiye devredilmesi işlemini ifade eder. Türk Ticaret Kanunu’na göre, kambiyo senetleri, nama yazılı, emre yazılı veya hamiline yazılı şekilde düzenlenebilir. Emre yazılı ve hamiline yazılı senetler, ciro işlemiyle devredilebilirken, nama yazılı senetlerin devri özel şartlara tabidir.

Ciro işlemi iki unsuru içerir:

1. Senet Üzerine İmza Atılması: Devir işlemi için senet üzerine devredenin imzasını atması gerekir.
2. Teslim: Senedin, yeni hamiline fiziksel olarak teslim edilmesi zorunludur.

Ciro Türleri

1. Temlik Cirosu:
   • Senedin devri sırasında, tüm hak ve yükümlülüklerin yeni hamiline geçmesi işlemidir.
   • Örneğin, alacaklının kambiyo senedini tahsil için bir başkasına devretmesi bu tür bir ciro işlemine örnektir.
2. Tahsil Cirosu:
   • Bu tür ciroda, senet devralana yalnızca tahsil yetkisi verilir. Senedin mülkiyeti devredilmez.
   • Tahsil cirosu genellikle banka veya avukat gibi tahsil yetkililerine yapılır.
3. Rehin Cirosu:
   • Senedin devralana bir borca teminat olarak verilmesi işlemidir. Bu ciroda senedin mülkiyeti devredilmez, ancak alacaklının senet üzerinde rehin hakkı doğar.

Hukuki Sonuçları

1. Senedin Devrine Etkisi:
   • Temlik cirosu ile senet üzerindeki tüm haklar yeni hamiline geçer. Hamil, senedi herhangi bir borç ilişkisinden bağımsız olarak tahsil edebilir.
   • Tahsil cirosunda hamil, yalnızca senedi tahsil etmekle yetkilendirilir; senedin mülkiyeti kendisine geçmez.
2. Borçluların Sorumluluğu:
   • Kambiyo senetlerinde, borçlular zincirleme sorumluluk altındadır. Ciro işlemiyle senedi devreden kişi, yeni hamile karşı senedin ödenmemesi durumunda sorumlu olur.
   • Bu sorumluluk, ciro silsilesindeki herkes için geçerlidir.
3. Def’iler:
   • Ciro yoluyla devralınan senetlerde borçlu, alacaklıya karşı yalnızca sınırlı def’iler ileri sürebilir. Örneğin:
     • Senet sahte ise mutlak def’i ileri sürülebilir.
     • Teminat ilişkisine dayalı itirazlar ise yeni hamile karşı ileri sürülemez.
4. Hamilin Hakları:
   • Yeni hamil, kambiyo senetlerinin soyutluk ilkesi gereği, senedi devredenin borç ilişkisinden bağımsız olarak tahsil edebilir.
   • Ancak, kötü niyetli hamil bu korumadan yararlanamaz.
5. Senet Ciro Zincirinin Önemi:
   • Ciro silsilesi düzgün bir şekilde oluşturulmadıysa, yeni hamilin senet üzerinde hak iddia etmesi mümkün olmayabilir. Bu nedenle, ciro işlemlerinin usulüne uygun yapılması büyük önem taşır.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

1. Usulsüz Ciro:
   • Ciro işleminin şekil şartlarına uygun yapılmaması, senedin devrini geçersiz hale getirebilir. Örneğin, sadece imza atılarak devredilen ancak teslim edilmeyen bir senet hukuken geçersiz sayılabilir.
2. Kötü Niyetli Devralma:
   • Yeni hamil, senedi devredenin kötü niyetli olduğunu biliyorsa veya bilmesi gerekiyorsa, senet üzerindeki haklarını kaybedebilir.
3. Zincirleme Sorumluluğun Suistimali:
   • Bazı durumlarda, senet devreden kişiler zincirleme sorumluluğu kötüye kullanarak, asıl borçlunun dışında kalan kişilere karşı takip başlatabilir.

Çözüm Önerileri

1. Ciro İşlemlerinin Usulüne Uygun Yapılması:
   • Ciro işlemlerinin yazılı yapılması ve senedin fiziksel teslimi büyük önem taşır.
2. Hamilin Korunması:
   • Yeni hamilin kötü niyetli olmadığını ispatlayan belgeler, senedin tahsil edilmesinde önemli bir delil oluşturabilir