Vasinin Yetkileri ve Kısıtlının Hukuki İşlem Serbestisi

1. Giriş

Vesayet kurumu, kendi işlerini göremeyecek durumda olan veya hukuken kendi adına işlem yapması sınırlanan kişilerin korunması amacıyla hukuk sisteminde yer alan önemli bir mekanizmadır.
Bu sistemin en temel unsurlarından biri ise vasidir. Vasi, mahkeme kararı ile atanmış, kısıtlının hem malvarlığı hem de kişisel haklarını korumakla görevli yasal temsilcidir. Ancak bu yetkiler sınırsız değildir; kanun koyucu hem vasinin hem de kısıtlının haklarını koruyacak şekilde çerçeve çizmiştir.

2. Hukuki Dayanak

Vasi ve vesayet kurumu, Türk Medeni Kanunu’nun 396 ila 483. maddeleri arasında düzenlenmiştir.

2.1. TMK m. 403 – Vasi Atanmasını Gerektiren Haller

Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı
Savurganlık, alkol veya uyuşturucu bağımlılığı
Kötü yaşam tarzı veya kötü yönetim
Özgürlüğü bağlayıcı ceza
Yaş küçüklüğü (istisnai olarak)

2.2. TMK m. 404 – Vasinin Görev Alanı

“Vasi, vesayet altındaki kişinin kişisel durumunu gözetir, malvarlığını yönetir ve onu hukuki işlemlerde temsil eder.”

3. Vasinin Görev ve Yetkileri

Vasinin yetkileri iki ana grupta incelenir: kişiye ilişkin yetkiler ve mala ilişkin yetkiler.

3.1. Kişiye İlişkin Yetkiler

Kısıtlının barınma, sağlık ve eğitim ihtiyaçlarını karşılamak
Yaşam düzenini sağlamak
Tedavi ve bakım kararlarını almak
Sosyal ilişkilerini düzenlemek (mahkeme denetimi ile)

3.2. Mala İlişkin Yetkiler

Malvarlığını yönetmek
Gelirleri toplamak ve giderleri karşılamak
Hukuki işlemleri yürütmek
Önemli tasarruflar için vesayet makamından izin almak (ör. taşınmaz satışı, borçlanma, dava açma)

4. Vasinin İzin Alması Gereken İşlemler (TMK m. 462)

İşlem	İzin Gerekli mi?	Açıklama
Taşınmaz satışı	Evet	Sulh Hukuk Mahkemesi izni gerekir
3 yıldan uzun kira sözleşmesi	Evet	Kısıtlının yararı gözetilir
Borç alma/verme	Evet	Mahkeme kararı şart
Bağış yapma	Evet (çoğu durumda yasak)
Dava açma/sulh olma	Evet	Vesayet makamı onayı gerekir

5. Kısıtlının Vasinin Onayı Olmadan Yapabileceği İşlemler

5.1. Kişisel Hakların Kullanılması

Kısıtlı, kişiliğine sıkı sıkıya bağlı haklarını vasinin izni olmadan kullanabilir.
📌 Yargıtay 2. HD, 2017/5862 E., 2018/4356 K.: Vasi, kısıtlının kişisel haklarını kullanmasına engel olamaz; ancak kısıtlının yararı gerektiriyorsa vesayet makamı sınırlama getirebilir.

5.2. Gündelik ve Küçük İşlemler

Gündelik ihtiyaçlar (alışveriş, ulaşım vb.) vasinin izni olmadan yapılabilir.
📌 TMK m. 16’ya göre ayırt etme gücüne sahip kısıtlı, olağan ihtiyaçlarını tek başına karşılayabilir.

5.3. Sadece Kendi Yararına Sonuç Doğuran İşlemler

Kısıtlının lehine olup borç doğurmayan işlemler için vasi onayı gerekmez.
📌 Yargıtay 1. HD, 2016/3458 E., 2017/4521 K.: Bağış kabulü gibi işlemler serbesttir.

5.4. Kendi Kazançlarının Kullanılması

Mahkeme serbest bırakırsa kısıtlı, kendi kazancı üzerinde tasarrufta bulunabilir (TMK m. 428).

Tablo – Kısıtlının Serbestçe Yapabileceği İşlemler

İşlem Türü	Açıklama	Kanuni Dayanak
Gündelik ihtiyaç	Olağan yaşam işlemleri	TMK m. 16
Yararına işlemler	Borç doğurmayan	Yarg. 1 HD, 2017
Bağış kabulü	Maddi yük getirmeyen	TMK m. 16
Kendi kazancını harcama	Mahkeme serbest bırakırsa	TMK m. 428
Kişisel hakların kullanımı	Mektup alma vb.	Yarg. 2 HD, 2018

6. Yargıtay Karar Örnekleri

1. İzin Almadan Taşınmaz Satışı

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2018/3652 E., 2019/4821 K.
Olay: Vasi, mahkeme izni olmadan kısıtlının taşınmazını üçüncü kişiye satmıştır.
Karar: Yargıtay, TMK m. 462 uyarınca vasinin taşınmaz satışı gibi önemli malvarlığı işlemlerini vesayet makamının izni olmadan yapamayacağını belirterek, satışın kesin hükümsüz olduğuna hükmetmiştir.
Gerekçe:

TMK m. 462/8’e göre taşınmazın satışı vesayet makamının (Sulh Hukuk Mahkemesi) iznine tabidir.
Amaç, kısıtlının malvarlığının keyfi veya kötüye kullanım yoluyla elden çıkmasını önlemektir.
Bu tür işlemler kamu düzenine ilişkindir; tarafların rızası ile dahi geçerli hale gelmez.

2. Kısıtlının Tek Başına İşlem Yapması

Yargıtay 1. Hukuk Dairesi, 2020/4856 E., 2021/2934 K.
Olay: Kısıtlı, vasiye danışmadan bir vekaletname düzenleyerek taşınmaz satışına yetki vermiştir.
Karar: Yargıtay, TMK m. 15 ve m. 462 gereği vasi atandıktan sonra kısıtlının kendi başına yaptığı hukuki işlemlerin geçersiz olduğuna, ancak gündelik yaşamın olağan ihtiyaçlarına ilişkin işlemler için istisna tanındığına hükmetmiştir.
Gerekçe:

Kısıtlının işlem ehliyeti, vasi atanmasıyla büyük ölçüde ortadan kalkar.
Olağan ihtiyaçlar istisna tutulur; bu, kısıtlının sosyal yaşamını sürdürebilmesi için tanınmış sınırlı bir serbestliktir.
Vasiye danışmadan yapılan ve kısıtlının malvarlığı üzerinde önemli etkisi olan işlemler geçerli olmaz.

3. Vasinin Malvarlığını Kötüye Kullanması

Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2019/6745 E., 2020/8123 K.
Olay: Vasi, kısıtlının banka hesabındaki parayı izinsiz çekerek kendi amaçları için kullanmıştır.
Karar: Yargıtay, TMK m. 466 ve 469 gereği vasinin kısıtlının malvarlığını özen yükümlülüğüne uygun şekilde yönetmesi gerektiğini, aksi durumda doğan zarardan şahsen sorumlu olacağını belirtmiştir.
Gerekçe:

Vasi, “emanetçi” konumundadır; malvarlığını kendi çıkarı için kullanamaz.
Vasi ile kısıtlı arasındaki güven ilişkisi, vesayet hukukunun temelini oluşturur.
İzinsiz para çekme ve kullanma, görevin kötüye kullanılması niteliğindedir ve hem hukuki hem cezai sorumluluk doğurur.

7. Uygulamada Örnekler

Olay	Vasinin Yetkisi	İzin Gerekliliği
Ev satışı	Var	Evet
Maaş çekmek	Var	Hayır
Evlenme izni	Yok	Mahkeme kararı gerekir
Dava açmak	Var	Mahkeme izni gerekir

8. Stratejik Tavsiyeler

Vasi, her işlemde yazılı belge ve mahkeme onayını esas almalıdır.
Kısıtlının yararına olmayan hiçbir işlem yapılmamalıdır.
Hesap verme yükümlülüğü düzenli yerine getirilmelidir.
Kısıtlının hakları gözetilerek hareket edilmelidir.

9. Sonuç

Vasi, kısıtlının hem kişisel hem de mali haklarını koruyan kritik bir yasal temsilcidir. Yetkilerinin sınırları kanunla belirlenmiştir.
Kısıtlı ise bazı işlemleri vasinin onayı olmadan yapabilir.
Bu düzenlemeler, hem kısıtlının özgürlüklerini korumayı hem de kötüye kullanımı önlemeyi amaçlar.

Single Blog Title