Dijital İçerik Platformlarında Telif Hakkı İhlalleri ve Eser Sahibinin Başvuru Yolları

1. Giriş: Dijital İçerik Ekosisteminde Telif Hakkı Sorunu

Son yıllarda YouTube, Instagram, TikTok, Spotify, Netflix, BluTV, podcast uygulamaları, oyun yayın platformları (Twitch vb.) gibi dijital içerik platformları, eserlerin yaygın olarak tüketildiği başlıca mecralar hâline gelmiştir. Eser sahipleri için bu platformlar hem önemli bir gelir kaynağı hem de ciddi bir telif hakkı ihlali riski barındırmaktadır.

Dijital ortamda bir eserin;

• İzin alınmadan yüklenmesi,

• Yetkisiz biçimde yeniden yayımlanması,

• Üzerinde izinsiz değişiklik yapılması (montaj, remix, mashup vb.),

• Canlı yayınlarda izinsiz gösterilmesi,

• Korsan siteler üzerinden toplu biçimde sunulması

gibi pek çok davranış, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında telif hakkı ihlali niteliği taşıyabilir.

---

2. Hukuki Çerçeve: Hangi Mevzuat Uygulanır?

Dijital içerik platformlarında telif hakkı ihlallerini değerlendirirken başlıca şu mevzuat dikkate alınır:

• 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK)

  • Eser türleri, mali/manevi haklar, tecavüzün tespiti, men’i, ref’i, tazminat, ceza hükümleri.

• 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Hakkında Kanun

  • Erişim sağlayıcı, içerik sağlayıcı, yer sağlayıcı sorumluluğu; içerik kaldırma ve erişim engeli.

• Türk Borçlar Kanunu (TBK)

  • Haksız fiil hükümleri, tazminat sorumluluğu.

• Türk Ceza Kanunu (TCK)

  • Bilişim suçları, diğer bağlantılı suç tipleri (örneğin korsan yayın gelirlerinin aklanması vb.).

• Elektronik Ticaret ve tüketici hukuku düzenlemeleri

  • Korsan abonelik veya yasadışı içerik satışına ilişkin durumlarda ek uygulanabilirlik.

Özellikle FSEK m.1/B, m.8, m.21–25, m.68–70 ve m.71 vd. hükümler, dijital içerik platformlarında yapılan ihlallerin hukuki rejimini belirlemede anahtar niteliktedir.

---

3. Dijital İçerik Platformlarında Korunan Eser Türleri

FSEK’e göre “eser”, sahibinin özelliklerini taşıyan özgün bir fikri üründür. Dijital içerik platformlarında en sık karşılaşılan eser türleri şunlardır:

• Müzik eserleri (şarkı, beste, aranje, klip)

• Sinema ve dizi eserleri (film, dizi, kısa film, belgesel)

• Bilgisayar programları, oyunlar

• Fotoğraf ve grafik eserler (illüstrasyon, tasarım, logo niteliğini aşan grafikler)

• Güzel sanat eserleri (tablo, çizim vb. dijital kopyalar)

• İşlenme ve derleme eserler (çeviri, uyarlama, seçki videolar, derlenmiş podcast serileri)

• Bilimsel eserler ve blog yazıları (özgün makaleler, podcast içerik metinleri)

Bu eserler üzerinde eser sahibinin:

• Manevi hakları

  • Adın belirtilmesini isteme,

  • Eserde değişiklik yapılmasını men etme,

  • Eserin umuma arz edilmesi yetkisi,

• Mali hakları

  • İşleme, çoğaltma, yayma, temsil, umuma iletim

bulunmakta ve dijital mecralarda da aynen korunmaktadır.

Örneğin bir müzik eserinin izinsiz olarak YouTube’a yüklenmesi, hem çoğaltma hem de umuma iletim hakkının ihlali anlamına gelebilir.

---

4. Dijital İçerik Platformlarında Telif Hakkı İhlali Türleri

4.1. İzinsiz Yükleme ve Yayınlama

Bir eserin, eser sahibinden veya hak sahibinden (yapımcı, yayıncı vb.) izin alınmaksızın:

• YouTube kanalına yüklenmesi,

• Podcast platformuna eklenmesi,

• Instagram Reels/TikTok videosu olarak paylaşılması,

• Twitch yayını sırasında oynatılması,

• Netflix benzeri korsan sitelerde stream edilmesi

telif hakkı ihlali oluşturur.

Bu tür ihlallerde çoğu zaman kullanıcı “internette bulduğum için serbest sandım” gibi savunmalara başvursa da, FSEK bakımından herhangi bir hukuki değeri yoktur.

4.2. Remiks, Montaj, “Reaction” ve “Fan” İçerikleri

Özellikle video içerik platformlarında:

• Film/dizi sahnelerinin kesilerek montajlanması,

• Şarkıların remikslenmesi, mashup yapılması,

• Başkasına ait videoyu alıp reaction/yorum videosu hâline getirme,

• “Fan edit”, “fan video” adı altında içerik üretme

sık rastlanan ihlal türlerindendir.

Bu içerikler belli şartlarda işlenme eser sayılabilir; ancak işlenme eser için de esas eser sahibinin izni gereklidir. “Ticari amaç gütmüyorum” savunusu, ihlali ortadan kaldırmaz; sadece tazminatın ve yaptırımın belirlenmesinde etkili olabilir.

4.3. Canlı Yayınlarda İzinsiz Gösterim ve Yayın Akışı

Kafe, bar, salon gibi yerlerde veya online canlı yayınlarda:

• Maç yayınının,

• Film veya dizi bölümünün,

• Konser kaydının

izinsiz gösterilmesi veya stream edilmesi de telif hakkı ihlali niteliğindedir. Özellikle illegal maç yayınları ve korsan IPTV platformları, FSEK kapsamında ağır yaptırımlarla karşılaşabilmektedir.

4.4. Eser Sahibinin Adının Kullanılmaması ve Değiştirilmesi

Eserin dijital platformda yayımlanması sırasında:

• Eser sahibinin adının hiç belirtilmemesi,

• Sahiplik iddiasının başka bir kişi üzerine geçirilmesi,

• İmzanın silinmesi veya değiştirilmesi

eser sahibinin manevi haklarına tecavüz anlamına gelir. Bu durum hem hukuki hem de belirli koşullarda cezai sonuç doğurabilir.

---

5. Dijital Platformlar ve FSEK–5651 İlişkisi

Dijital içerik platformları bakımından, FSEK ile birlikte 5651 sayılı Kanun’daki içerik ve yer sağlayıcı sorumluluğu da önemlidir.

• İçerik sağlayıcı: İçeriği üreten, değiştiren, sunan kişi/kuruluş.

• Yer sağlayıcı: İçeriği barındıran; teknik altyapıyı sağlayan platform (örneğin video siteleri, hosting firmaları).

Eser sahibi, telif hakkı ihlali durumunda:

1. Öncelikle içerik sağlayıcıya (ihlali yapan kullanıcıya) karşı,

2. Gerekirse yer sağlayıcı platforma karşı

çeşitli başvuru yollarını kullanabilir.

5651 sayılı Kanun’un “içerik kaldırma ve erişimin engellenmesi” mekanizması, telif ihlallerinde de önemli bir pratik araç olarak karşımıza çıkar; özellikle korsan film siteleri ve illegal yayın platformları açısından.

---

6. Eser Sahibi İçin İlk Adım: Delil Toplama ve Tespit

Telif hakkı ihlali ile karşılaşıldığında ilk adım delilin hızlı ve sağlıklı şekilde tespiti olmalıdır. Özellikle dijital ortamda içeriklerin hızla silinebildiği, hesapların kapatılabildiği düşünüldüğünde, delil tespiti kritik bir aşamadır.

6.1. Ekran Görüntüleri ve URL Bilgileri

• İhlal yapan videonun veya paylaşımın ekran görüntüsü,

• İçeriğin doğrudan URL linki,

• İçeriğin yayımlandığı platform adı, kanal adı, kullanıcı adı,

• Görünüyorsa tarih-saat bilgisi

toplanmalı ve güvenli şekilde saklanmalıdır.

Mümkünse birden fazla ekran görüntüsü alınması, hem eserin içeriğini hem de ihlalin kapsamını ortaya koyar.

6.2. Noter veya E-Tespit Hizmetleri

İleri aşamalarda ispat kolaylığı sağlamak için:

• Noter huzurunda internet içeriği tespiti,

• Uzman e-tespit platformları üzerinden tarih damgalı tespit

yaptırılması son derece faydalıdır. Bu sayede, ihlal içeriği daha sonra silinse bile, noter/e-tespit tutanağı delil olarak kullanılabilir.

6.3. Trafik ve İndirme Kayıtları

Özellikle korsan siteler ve illegal yayın platformları açısından:

• Ziyaretçi sayıları,

• Ücretli abonelik sayıları,

• Reklam gelirleri gibi veriler,
  tazminat hesabında hakimin takdirine yardımcı olur. Bu veriler çoğu zaman bilirkişi incelemesi ve ilgili kurumlara yazılacak müzekkereler ile elde edilir.

---

7. Platform İçi Başvuru Yolları

Dijital platformların büyük kısmında (YouTube, Instagram, TikTok, Spotify vb.) telif ihlalleri için iç başvuru/şikâyet mekanizmaları mevcuttur. Eser sahibinin ilk etapta bu yolları kullanması pratik bir çözümdür.

7.1. Telif Şikâyet Formları

Genellikle platformlarda:

• “Copyright complaint”,

• “Telif hakkı ihlali bildirimi”,

• “İçerik kaldırma talebi”

başlıklı formlar bulunur. Bu formlar aracılığıyla:

• Eser sahibinin kimliği,

• İhlal edilen eserin tanımı,

• İhlal içeriğin linki,

• İhlalin niteliği,

• Gerekirse eser sahibinin beyanı ve ek evraklar

platforma iletilir. Platform, kendi prosedürlerine göre içeriği geçici olarak kaldırabilir, karşı beyan süreci işletilebilir veya hesabı kapatabilir.

7.2. Content ID ve Otomatik Tanıma Sistemleri

Bazı video ve müzik platformları, eser sahiplerine;

• Eserlerini sisteme yükleyerek tanımlama,

• Otomatik eşleştirme ile ihlal içeriği tespit etme,

• İhlal içeriği kaldırma yerine gelir paylaşımı veya gelirin tamamına el koyma gibi seçenekler sunmaktadır.

Bu mekanizmalar, özellikle müzik ve film sektöründe telif hakkı yönetimini kolaylaştırmakta; fakat her zaman ihlalleri tamamen ortadan kaldırmamaktadır. Eser sahibinin yine de hukuki yolları kullanma hakkı saklıdır.

---

8. İhtarname, İçerik Kaldırma ve Erişim Engeli Talepleri

Platform içi başvurunun yanı sıra eser sahibinin daha ciddi ve resmi yolları da vardır.

8.1. İhtarname (Noter veya Hukukçu Üzerinden)

Eser sahibi veya vekili; ihlalde bulunan kişiye/kuruluşa:

• İhlalin durdurulması,

• İçiğin yayından kaldırılması,

• Uğranılan zararın karşılanması,

• Aksi hâlde hukuk ve ceza yollarına başvurulacağı

ihtarı içeren bir noter ihtarnamesi gönderebilir. Bu ihtar, ileride açılacak davalar açısından da önemlidir; iyi niyetli çözüm yollarının tüketildiğini gösterir.

8.2. İçerik Kaldırma ve Erişimin Engellenmesi

Özellikle korsan yayın sitelerinde ve sistematik ihlallerde, 5651 sayılı Kanun çerçevesinde;

• İçeriğin yayından çıkarılması (takip veya şikâyet sonucu yer sağlayıcı nezdinde),

• URL veya site bazlı erişimin engellenmesi

talep edilebilir. Mahkeme veya Sulh Ceza Hakimliği kararıyla erişim engeli getirilebilir. Bu yol, telif ihlalinin devamını önlemede oldukça etkilidir.

---

9. Hukuki Başvuru Yolları: Tespit, Men, Ref ve Tazminat

Eser sahibinin FSEK kapsamında başvurabileceği ** hukuk davaları ** temelde üç ana başlıkta toplanır:

1. Tecavüzün tespiti davası

2. Tecavüzün men’i (önlenmesi) davası

3. Tecavüzün ref’i (sonuçlarının ortadan kaldırılması) davası

4. Tazminat davası (maddi ve manevi tazminat)

9.1. Tecavüzün Tespiti ve Men’i

Eser sahibi, telif hakkına yönelik tecavüzün hâlen devam ettiğini veya tekrar etme ihtimalinin bulunduğunu düşünüyorsa:

• İhlalin varlığının tespiti,

• İhlali gerçekleştiren fiillerin durdurulması,

• Geleceğe yönelik tecavüzün önlenmesi

için dava açabilir. Mahkeme, ihtiyati tedbir kararıyla içeriklerin yayından kaldırılmasına, yeni ihlallerin engellenmesine karar verebilir.

9.2. Tecavüzün Ref’i

Tecavüzün sonuçlarının ortadan kaldırılması amacıyla:

• İhlal içeren çoğaltılmış nüshaların imhası,

• İhlal ürünlerinin üzerindeki tanıtım ve etiketlerin sökülmesi,

• Gerekirse kararın gazete, internet vb. vasıtalarla ilanı

talep edilebilir.

9.3. Tazminat Davası

FSEK m.70 uyarınca eser sahibi:

• Maddi tazminat:

  • Yoksun kaldığı kazanç,

  • İhlal sayesinde elde edilen haksız kazanç,

  • Eserin lisans bedeli (lisans varsayım yöntemi) gibi unsurlara dayanabilir.

• Manevi tazminat:

  • Eser sahibinin kişilik haklarına saldırı niteliği taşıyan durumlar,

  • Adının kullanılmaması,

  • Eserin aşağılayıcı veya zedeleyici bir biçimde kullanılması hâlinde talep edilir.

Mahkeme, olayın niteliği, ihlalin kapsamı, sürekliliği, ihlalin ticari boyutu gibi unsurları dikkate alarak tazminat miktarını belirler.

---

10. Cezai Başvuru Yolları: Şikâyet ve Ceza Davası

FSEK m.71 vd. hükümleri uyarınca belirli telif hakkı ihlalleri suç olarak düzenlenmiştir. Örneğin:

• Eseri hak sahibinin yazılı izni olmaksızın çoğaltmak, yaymak, temsil etmek, umuma iletmek,

• Korsan CD/DVD veya dijital kopyalar üretmek ve satmak,

• Esere ilişkin hakları gasp ederek kendine mal etmek

çeşitli hapis ve adli para cezaları ile yaptırıma bağlanmıştır.

Eser sahibi;

• Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunabilir,

• Adli soruşturma ve kovuşturma sürecinde katılan sıfatıyla yer alarak maddi ve manevi zararlarının giderilmesini talep edebilir.

Özellikle korsan film–dizi–maç yayınları yapan platformlar ve bu platformlara reklam veren kişi/kuruluşlar bakımından ceza yaptırımları ciddi boyutlara ulaşabilmektedir.

---

11. Uluslararası Boyut: Yurt Dışı Platformlar ve Uygulanacak Hukuk

Günümüzde telif hakkı ihlallerinin önemli bir kısmı, yurt dışında barındırılan platformlar üzerinde gerçekleşmektedir. Eser sahibinin başvuru yolları açısından şu hususlar önemlidir:

• Çoğu büyük platformun kendi iç telif şikâyet mekanizması vardır; ilk etapta bu yola başvurmak pratik sonuç doğurur.

• Platformun kullanım koşulları (Terms of Service) genellikle uygulanacak hukuk ve yetkili yeri belirler; bazı durumlarda tahkim şartı içerebilir.

• Buna rağmen, ihlalin Türkiye’de sonuç doğurması (Türk kullanıcıların erişebilmesi, Türk eser sahibinin zarar görmesi) halinde Türk mahkemeleri de yetkili olabilir.

• Yurt dışındaki korsan siteler için çoğu zaman erişim engelleme, DNS/IP bazlı bloklama, uluslararası iş birliği gibi araçlar devreye girer.

Eser sahibi açısından, özellikle ticari değeri yüksek ihlallerde hem yurtiçi hem yurtdışı hukuk yollarının birlikte planlanması, stratejik açıdan önemlidir.

---

12. Eser Sahipleri İçin Öneriler

12.1. Önleyici Tedbirler

• Eserler için telif tescil kayıtlarının (mümkünse meslek birlikleri ve kayıt-tescil sistemleri üzerinden) tutulması,

• Sözleşmelerde dijital platformlara ilişkin açık hükümler bulunması (lisans kapsamı, süre, coğrafi bölge, gelir paylaşımı, yetkiler),

• Eserlerin dijital izleme ve takip sistemlerine dahil edilmesi,

• Korsan izleme (monitoring) hizmetleri alınması.

12.2. İhlal Durumunda Strateji

1. İhlali tespit et, delilleri hızlıca topla.

2. Platform içi şikâyet mekanizmasını kullan.

3. Gerekirse noter ihtarnamesi ve avukat aracılığıyla hukuki girişim başlat.

4. Uygunsa içerik kaldırma ve erişim engeli talep et.

5. Zarar büyük ise tazminat ve/veya ceza davası süreçlerini de gündeme al.

İhlali tek bir sosyal medya paylaşımı ile sınırlı basit bir olay gibi görmek yerine, özellikle tekrar eden ihlallerde marka değeri ve ekonomik kayıp boyutu da hesaba katılmalıdır.

---

13. Sonuç: Dijital Platformlarda Telif Hakkı Koruması Mümkün, Yeter ki Haklar Etkin Kullanılsın

Dijital içerik platformlarında telif hakkı ihlalleri, teknolojinin hızına paralel şekilde artmakta; eser sahipleri çoğu zaman hak kaybı yaşadığını fark ettiğinde içerik çoktan milyonlara ulaşmış olabilmektedir. Bununla birlikte:

• FSEK’in sağladığı mali ve manevi haklar,

• 5651 sayılı Kanun’un sunduğu içerik kaldırma ve erişim engeli mekanizmaları,

• Platform içi notice and takedown süreçleri,

• Hukuki ve cezai başvuru yolları

doğru ve zamanında kullanıldığında, eser sahibinin haklarını etkin biçimde korumak mümkündür.

Eser sahiplerinin; dijital içerik platformlarında telif hakkı ihlali ile karşılaştıklarında hukuki danışmanlık almaları, delil tespiti ve başvuru yollarını planlı şekilde yürütmeleri, hem maddi hem manevi zararlarının giderilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.