Yapay Zekâ Tarafından Taklit Edilen Sanat Stillerinde Telif İhlali ve Stil Hakkı Tartışması

Konunun Özü:

Yapay zekâ sistemleri artık belirli sanatçıların stilinde yeni eserler oluşturabiliyor. Örneğin bir kullanıcı, “Van Gogh tarzında İstanbul manzarası çiz” dediğinde sistem, Van Gogh’un fırça tekniğini ve renk kullanımını taklit ederek yeni bir içerik üretebiliyor. Bu noktada ortaya çıkan tartışma şudur:

Sanatçının tarzı da telif korumasına tabi midir?
Yapay zekâ tarafından bir stilin taklidi telif hakkı ihlali sayılır mı?

Hukuki Değerlendirme

Türk FSEK kapsamında “eser”in korunabilmesi için somut bir ifade gerekir. Bir sanatçının tarzı veya stili, doğrudan somut bir eser olmadığı için koruma dışı kalmaktadır.

 Ancak, Avrupa Adalet Divanı’nın (CJEU) kararlarında, bir stilin “yeterince ayırt edici ve kişisel özellik taşıması” durumunda telif korumasına girebileceği yönünde yorumlar yer almaktadır. Bu yorumlar, gelecekte FSEK’te de içtihatlar yoluyla genişletme yapılabileceğini göstermektedir.

Stil Hakkı Önerisi:

Bu bağlamda, “stil hakkı” adıyla yeni bir kavramsal koruma rejimi önerilebilir. Stil hakkı, bir sanatçının eserlerine yansımış olan teknik, renk tercihleri, kompozisyon alışkanlıkları ve üslup kombinasyonunun, izinsiz dijital replikasyonu karşısında telif koruması sağlamayı amaçlar.

Yeni bir hukukî kurum önerisi:

Türk hukukunda FSEK’e eklenecek bir düzenleme ile “sanatsal stilin kişilik hakkı kapsamında korunması” ilkesi getirilebilir.

Örnek Somut Olay

Bir müvekkil, yapay zekâ destekli bir uygulama ile kendi portresini “Bedri Rahmi Eyüboğlu tarzında” çizdirip NFT olarak satışa çıkarmaktadır. Bedri Rahmi’nin mirasçıları ise bu tarzın izinsiz kullanıldığını ileri sürerek hem eserin kaldırılmasını hem de tazminat talebini gündeme getirebilir.

Uluslararası Alandaki Gelişmeler

• ABD Telif Bürosu, stilin doğrudan korunamayacağını belirtmiş ancak “sanatçının kendine özgü yaklaşımının kopyalanmasının etik dışı olduğunu” kabul etmiştir.

• Japonya Telif Kurumu, “AI-generated style clones” konusunu özel bir komisyonla incelemeye almıştır.

Sonuç

Yapay zekânın sanatsal stil taklitleri, geleneksel telif anlayışını zorlayan yeni bir hukuk ihtiyacına işaret etmektedir. Sanatçıların sadece eserleri değil, o eserleri oluşturma tarzları da fikri bir emeğin parçasıdır. Dolayısıyla, geleceğin hukukunda stil hakkı, kişilik haklarıyla ve fikri haklarla iç içe geçen bir koruma alanı oluşturacaktır.