Patent ve Faydalı Model

Patent, icat sahibine bir süreliğine icadını sadece kendisinin üretmesi, satması, kullanması hakkı veren belgeye denir. Bu belge neticesiyle icadın tüm hakları icat sahibine ait olur ve onun izni olmadan hiç kimse icadı kullanamaz. Türkiye’de bu belgeyi vermeye Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) yetkilendirilmiştir.

Patent alınabilmesi için bazı şartlar öngörülmüştür. Buna göre söz konusu icadın bazı niteliklere sahip olması şarttır. Bunlar;

1. Yenilik
2. Sanayiye uygulanabilirlik
3. Buluş

Bu şartlara göre patent başvurusuna konu icadın daha önceden dünya üzerinde yapılmamış bir icat olması gerekmektedir. Dünyaya bir yenilik getirmelidir. Bunun yanında icadın sanayiye uygulanabilir olması, ticari bir değeri olması gerekir. Aslında aranan özellik; icadın hayatın içinde uygulanabilirliği, teoriden pratiğe aktarılabilmesidir. Buluş niteliğinde olmalı, bilinen teknik çözümlerin dışında bir çözüm sunmalıdır.

551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK’ya göre patent verilemeyecek konular belirlenmiştir. Buna göre; edebiyat ve sanat eserleri, bilgisayar yazılımları, cerrahi veya tedavi yöntemleri, konusu genel ahlaka uymayan veya kamu düzenini bozan buluşlar, matematik teorileri vb.ye yönelik yapılan patent başvuruları reddedilecektir.

Patentin verildiği tarihten itibaren 20 yıl boyunca koruma sağlanır. Bu genel süredir. Bazı spesifik haller için bu süre uzatılabilir. Örneğin ilaçlarla ilgili alanlarda bu gibi durumlar söz konusu olabilmektedir.

Patent isteme hakkı, icadı yapana veya onun haleflerine aittir. Bu hak başka kişilere devredilebilir. İcadı bir kişi icat edebileceği gibi birden fazla kişi birlikte de icat etmiş olabilir. Böyle bir durumda patent isteme hakkı içlerinden birinin değil, hepsinin ortak hakkıdır. Ancak bu müşterek hakkın aksi icadı yapanlar tarafından kararlaştırılabilir. Böyle bir durumda müşterek olma hali ortadan kalkar. Birbirinin aynı olan icatlar birbiriyle alakası olmayan kişiler tarafından aynı zamanda gerçekleştirildiyse patent isteme hakkı, ilk başvurana ya da diğerine göre rüçhan hakkı olana aittir.

Patent alındıktan sonra patent sahibi ya da yetkili kıldığı kişi patente konu buluşu kullanmak zorundadır. Kullandığını da resmî belge ile kanıtlaması gerekir. Kullanım belgesi de patent siciline kaydedilir.

Patent başvurusunu kim yaptıysa veya patente sahip olan kişi kimse, yine aynı kişi tarafından patente konu olan icadı tamamlayan, geliştiren başka bir icat için ek patent başvurusu yapılabilmektedir.

Yıllık ücret ve ek ücretler ödenmediği takdirde, patent koruması, süresinin dolması beklenmeksizin sona erer.

    Faydalı model, tıpkı patentte olduğu gibi, icat sahibine bir süreliğine icadını sadece kendisinin üretmesi, satması, kullanması hakkı verir. Ancak patent ve faydalı modelin arasında birtakım farklar vardır. Bu bağlamda faydalı model koruması için gereken şartları inceleyelim. Faydalı model koruması için gerekli şartlar:

1. Yenilik
2. Sanayiye uygulanabilirlik

Faydalı modele ufak patent de denilir. Patent bir icadın teknik özelliklerini (yapı, işleyiş, üretim yöntemleri vb.) korur. Faydalı model ise bir cihazdaki işlevsel özellikleri (teknik çözümü) korur.

Faydalı model belgesi 10 yıl boyunca koruma sağlar.

551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK’nın 155. maddesine göre, bazıları üstte de belirtilmiş olan, patent verilemeyen konuların yanında usuller ve bu usuller sonucunda elde edilen ürünler ile kimyasal maddeler hakkında faydalı model belgesi verilememektedir.

Faydalı model belgesi, patente göre daha basit şekilde ve hızlı verilir. Patent başvuruları çok daha detaylı bir araştırma aşamasından geçer. Faydalı model için bu kadar detaylı inceleme yapılmaz. Patent için faydalı model belgesi için istenenden daha fazla belge istenmektedir. Bunun yanında patent başvuru ücretleri daha yüksektir.

Faydalı model başvurusu yapma hakkının kime ait olduğu noktasında patent için söylenenler tekrarlanmalıdır.