NAKLİYE VE TAŞIMACILIK: FARKLAR, HUKUKİ DÜZENLEMELER VE SİGORTA TÜRLERİ

Nakliye ve Taşımacılık 

Nakliye ve taşımacılık birbiriyle çok karıştırılan iki kavramdır. Nakliye ve taşımacılık hukuku, bir malın veya kişinin bir yerden başka bir yere taşınması sırasında ortaya çıkan hukuki ilişki ve sorunları düzenleyen hukuk dalıdır. Bu alanda, taşıyıcı (nakliye hizmeti veren) ile gönderici (malı gönderen) arasındaki hak ve yükümlülükler, taşınan malın hasar görmesi, kaybolması veya gecikmesi durumunda ortaya çıkan sorumluluklar gibi konular incelenir. Globalleşen dünyada, ülkeler arasındaki mal alışveriş hacmi giderek artmaktadır. Nakliye hukuku, nakliye hukuku bu işlemlerin yürütülmesi sırasında sorun çıkmasını engellemeye yöneliktir. Taşıma sözleşmeleri, tarafların hak ve sorumluluklarını net bir şekilde belirleyerek olası anlaşmazlıkların önüne geçer.

Nakliye, taşınması istenen malların bulunduğu yerden belirlenen farklı bir yere taşınmasıdır. Nakliye genellikle bir yerden başka bir yere taşınan malların bir araca yüklenmesi, belirlenen yere taşınması ve belirlenen yerde malların boşaltılması aşamalarından oluşur. Nakliye, ticaretin temel unsurlarından biridir ve tedarik zincirinin önemli bir parçasını oluşturur. Nakliye süreçlerinde, malın güvenli bir şekilde, zamanında ve ekonomik koşullarda varış noktasına ulaştırılması hedeflenir.

Nakliye Türleri:

1. Karayolu Nakliyesi: Kamyonlar, tırlar ve diğer kara taşıtları kullanılarak yapılan nakliyedir. Kısa ve orta mesafelerde en yaygın kullanılan nakliye türüdür.
2. Denizyolu Nakliyesi: Gemilerle gerçekleştirilen nakliyedir. Büyük hacimli ve ağır yüklerin taşınmasında tercih edilir. Uluslararası ticarette en çok kullanılan nakliye yöntemlerinden biridir.
3. Havayolu Nakliyesi: Uçaklarla yapılan nakliyedir. Hızlı teslimat gereken durumlar için kullanılır, ancak maliyeti diğer yöntemlere göre daha yüksektir.
4. Demiryolu Nakliyesi: Trenlerle gerçekleştirilen nakliyedir. Özellikle büyük hacimli yüklerin uzun mesafelere taşınmasında ekonomik bir çözümdür.

Nakliye Sürecinin Aşamaları:

1. Yükleme: Nakliye edilecek malların araca veya taşıma aracına yüklenmesi.
2. Taşıma: Malların varış noktasına doğru taşınması.
3. Boşaltma: Malların varış noktasında araçtan indirilmesi.
4. Teslimat: Malların alıcıya teslim edilmesi.

Nakliye Yönetimi: Nakliye sürecinin etkin bir şekilde yönetilmesi, lojistik ve tedarik zinciri yönetiminde büyük önem taşır. Bu süreç, maliyetlerin kontrol edilmesi, teslimat sürelerinin optimize edilmesi ve taşıma sırasında malların güvenliğinin sağlanmasını içerir. Nakliye yönetiminde dikkat edilmesi gereken unsurlar arasında taşıma rotasının belirlenmesi, taşıma araçlarının uygunluğu, gümrük işlemleri ve sigortalama yer alır.

Nakliye Sigortası: Nakliye işlemleri sırasında oluşabilecek olası risklere karşı, taşıma sigortası yaptırılması önerilir. Bu sigorta, taşıma sırasında meydana gelebilecek zararları karşılayarak, taşınan malların güvence altına alınmasını sağlar.

Nakliye, ticaretin ve günlük hayatın ayrılmaz bir parçasıdır. Güvenli, hızlı ve maliyet etkin bir nakliye süreci, işletmelerin rekabet gücünü artırırken, tüketicilerin ihtiyaçlarını zamanında karşılayabilmesine olanak tanır.

 

Taşımacılık ise malların yanı sıra insanların da bir yerden başka bir yere taşınmasını planlayan ve yöneten, nakliyeye göre daha geniş kapsamlı bir sistemdir. Taşımacılık faaliyetlerinde daha uzak mesafeler ve genellikle ulusal ya da uluslararası taşımacılık söz konusu olduğundan tren, gemi, uçak gibi daha büyük araçlar kullanılır.

Nakliye, daha kısa mesafede ya da belirli bir bölge içerisinde ulaşımı gerçekleştirildiğinden daha hızlı bir teslimat olanağı sağlar. Taşımacılıkta ise daha geniş kapsamlı ve daha uzak mesafeli hizmetler söz konusu olduğundan teslimat süresi nakliyeye göre daha fazladır. Taşımacılıkta nakliyeye göre daha fazla yasal düzenleme mevcuttur. Taşımacılık, nakliye kavramını da içine alan daha kapsamlı bir olgudur. Taşımacılık da nakliye de Türk ticaret kanununa tabidir.

Taşıma Sözleşmesi:

Taşıma sözleşmesi, taşıyıcı ve gönderici arasında yapılan; taşınacak mal, taşıma ücreti, teslim süresi gibi konuları belirten sözleşmelerdir. Taşıma sözleşmesi, bir malın ya da hizmetin taşınması sırasında tarafların haklarını ve sorumluluklarını belirlemek maksadıyla yapılan ve karşılıklı iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. Bu sözleşmelerde taraflar, sözleşmelerin türüne göre farklılık gösterir. Eğer bir eşyanın taşınmasına ilişkin bir sözleşme söz konusuysa bu sözleşmenin tarafları eşyayı taşıyacak olan taşıyıcı ve yükü gönderen kişidir. Eğer taşınacak olan şey yolcu ise bu sözleşmenin tarafları yolcu ve taşıyıcıdır. Bir malın hizmetin ya da yolcunun taşınması esnasında meydana gelebilecek zararları kimin karşılayacağı, taşıyıcının hangi hallerde sorumlu olacağı gibi konular sözleşmeyle düzenlenir ancak kanunun yüklediği sorumlulukların hafifletilmesine ya da kaldırılmasına yönelik yapılan sözleşme hükümleri geçersizdir. Taşıma sözleşmelerine ilişkin kavramlar:

Taşıma Belgesi: Taşıma sözleşmesinin yazılı kanıtı olarak düzenlenen belgedir.

Taşıma Bedeli: Taşımanın karşılığı olarak ödenecek ücrettir.

Teslim Süresi: Malın alıcıya teslim edileceği tarih veya süredir.

Taşıyıcının Sorumluluğu: Taşıyıcı, malın güvenli bir şekilde taşınmasından sorumludur.

Hasar Durumunda Yapılacaklar: Malın hasar görmesi veya kaybolması durumunda tarafların uyacakları prosedürdür.

 

Taşıyıcının Hukuki Sorumluluğu:

Taşıyıcı, taşıma sözleşmesinde belirtilen şartlar altında malı güvenli bir şekilde taşımakla yükümlüdür. Malın; hasar görmesi, kaybolması veya gecikmesi durumunda genellikle taşıyıcı sorumlu tutulur.Taşıyıcı, bir malı ya da hizmeti kararlaştırılan sürede teslim etmezse ve teslimatın gecikmesinin nedeninin ya bir mücbir sebepten ya da gönderici veya alıcı kaynaklı bir sebepten olduğunu kanıtlayamazsa gecikmeden doğan zararları gidermekle sorumlu olabilir. Taşıyıcı, malın teslimatını sağlayana kadar mala gelebilecek her türlü zarardan sorumludur. Taşım türlerine göre hukuki düzenlemeler:

Karayolu Taşımacılığı: CMR sözleşmesi, karayolu ile uluslararası eşya taşımacılığında en sık kullanılan sözleşmedir.

Denizyolu Taşımacılığı: Hamburg kuralları, denizyolu taşımacılığında taşıyıcının sorumluluğunu düzenleyen uluslararası sözleşmedir.

Havayolu Taşımacılığı: Varşova sözleşmesi, havayolu taşımacılığında yolcu ve bagaj taşımalarına ilişkin kuralları belirleyen uluslararası sözleşmedir.

Demiryolu Taşımacılığı: COTIF sözleşmesi, demiryolu taşımacılığında yolcu ve eşya taşımalarına ilişkin yeknesak kuralları içerir.

Ortaya çıkabilecek Sorunlar ve Çözümleri:

Malın Hasar Görmesi: Taşıma sırasında malın zarar görmesi durumunda; gönderici, taşıyıcıya tazminat davası açabilir.

Malın Kaybolması: Malın kaybolması durumunda; taşıyıcı, malın değerini ödemek zorundadır.

Teslimat Gecikmesi: Taşıyıcı, malı sözleşmede belirtilen süre içerisinde teslim edemezse, gönderici cezai şart talep edebilir.

Gümrük İşlemleri: Uluslararası taşımalarda gümrük işlemleriyle ilgili sorunlar yaşanabilir. bu durumda, gümrük hukuku devreye  girer.

Taşıma Sigortası:

Taşıma sigortası; taşınan malları, nakliye sırasında meydana gelebilecek zarar, hırsızlık, yangın, deniz kazası gibi sorunlara karşı güvence altına alır. Taşıma sigortası, her tür taşımacılık faaliyeti sırasında geçerli olabilir. Taşıma sigortası şekilleri, malın taşınma şekillerine göre farklılık gösterir. Bunlar; karayolu taşıma sigortası, denizyolu taşıma sigortası, havayolu taşıma sigortası, transit taşıma sigortası ve demiryolu taşıma sigortasıdır. Taşıma sigortası sayesinde malların nakledilmesinden teslim edilmesi anına kadar ortaya çıkabilecek zararlara karşılık bir güvence sağlanmış olur. Aynı zamanda bu zararların uluslararası ticarette sebep olabileceği finansal kayıpların da en aza indirilmesi sağlanmış olur. 

Taşıma Sigortası Türleri:

1. Yük Sigortası (Cargo Insurance): Ticari malların taşınması sırasında oluşabilecek riskleri kapsayan sigorta türüdür.
2. Nakliyat Sigortası (Freight Insurance): Taşınan malın yanı sıra, taşımadan sorumlu olan aracın (örneğin gemi, kamyon) zarar görmesi durumunda da koruma sağlayan sigortadır.
3. Taşıyıcı Sorumluluk Sigortası: Taşıma işini yapan firmanın, taşınan malın zarar görmesi durumunda yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için yapılan sigortadır.

Taşıma Sigortasının Kapsamı:

• Tam Ziya: Malın tamamen kaybolması ya da kullanılamaz hale gelmesi.
• Kısmi Ziya: Malın bir kısmının zarar görmesi.
• Hasar: Malın taşıma sırasında zarar görmesi.
• Çalınma: Taşıma esnasında malın çalınması.
• Doğal Afetler: Deprem, sel, yangın gibi doğal afetler nedeniyle oluşan zararlar.

Taşıma Sigortası Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Sigorta kapsamının genişliği ve hangi riskleri kapsadığı.
• Poliçede yer alan muafiyet oranları.
• Taşıma süresi ve taşınan malın değeri.
• Sigorta şirketinin güvenilirliği ve tazminat ödeme hızı.

Taşıma sigortası, özellikle değerli veya kırılgan malların taşınmasında büyük önem taşır ve ticari faaliyetlerin güvence altına alınmasına yardımcı olur.

 

Hukuk Öğrenci Stajyeri

Nursena İbanoğlu