MENFİ (OLUMSUZ) / MÜSPET (OLUMLU) ZARAR KAVRAMLARI

Menfi ve müspet zarar kavramlarına değinmeden önce zararın tanımını yapmak isabetli olacaktır. Zarar, borç ilişkisinde borçlunun borcunu gereği gibi yerine getirmemesi yahut hiç getirmemesidir. Sözleşmelerden veya haksız fiillerden zarar doğabilmektedir. Sonucunda zarara uğrayanın, zararın tazminini isteme hakkı oluşur. Zarar veren, zararını gidermekle yükümlüdür.
Sözleşmelerden kaynaklanan zararlar, menfi ve müspet zararlar olarak ikiye ayrılır. Menfi zarar, yerine getirileceğine veya uyulacağına inanılan bir sözleşmenin hükümlerinin yerine getirilmemesi sonucu güvenin boşa çıkmasını ifade eden zarardır. Sözleşmenin yerine getirilmesi güvenine dayalı olarak kaçırılmış imkan ve fırsatlar göz önüne alınarak hesaplanır. Örneğin, kurulacağına güvenilen sözleşmenin kurulamamış olması menfi zarar oluşturcaktır. Yine farklı olarak, hüküm doğurduğu düşünülen bir hizmet sözleşmesinin geçersiz kalması durumunda da menfi zarar ortaya çıkacaktır. Olumlu zarar olarak nitelendirilen müspet zarar ise, sözleşmenin hiç veya gereği gibi yerine getirilmemesini ifade eder. Yani borcun ifa edilmemesi, alacaklı yönünde müspet zarara yol açar. Bu zarar da, borcun gereği gibi ifa edilmiş olması halinde alacaklının malvarlığı durumu ile, ifanın yerine getirilmemiş olması halindeki malvarlığı durumunun farkıdır. Zarar kavramı olumlu bir şekilde çağrışım vermez. Bu durumda akıllara bu zarar türünün neden olumlu zarar olarak tanımlandığı düşüncesi gelecektir. “ Eğer borç tamamen ifa edilmiş olsaydı, alacaklının ( zarara uğrayan ) şu anki mal varlığı ne kadar olacaktı?” sorusu ile olumlu bir şekilde yaklaşılarak zararın varlığı ve miktarı hesaplanır. Bu sebeple bu zarar türü, olumlu zarar olarak isimlendirilmiştir.
İki zarar türünün de sadece borca aykırılıktan doğduğunu, haksız fiilden menfi ya da müspet zararın doğmayacağını belirtmek gerekir. Borçlu olan taraf, zararın tazminini gidermekten kurtulmak için kusurlu olmadığını ispat etmelidir. Daha önceden yapılmış, borçlunun ağır kusurundan sorumlu olmadığına dair anlaşma kanunen kesin hükümsüzdür. Dolayısıyla zarar, kusur hali mevcut ise tazmin edilecektir.

Stajyer Hukuk Fakültesi Öğrencisi

Mert Emir Balcı