CEZA MUHAKEMESİNDE DİJİTALLEŞME VE SEGBİS

Türk ceza muhakemesinde dijitalleşme, adalet sisteminin hızlanması ve daha etkin işlemesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda geliştirilen uygulamalardan biri de Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS) olmuştur. SEGBİS, adli süreçlerde ses ve görüntü kaydı yapılmasına, uzak mesafelerden tanık veya sanık ifadelerinin alınmasına ve duruşmaların video konferans yoluyla gerçekleştirilmesine olanak tanıyan bir teknolojidir. Bu sistemin uygulanması, hem zaman ve kaynak tasarrufu sağlamış hem de güvenliği artırmıştır.

SEGBİS Nedir?

SEGBİS, Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi’nin kısaltmasıdır. Bu sistem, 2011 yılında 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’na (CMK) eklenen 196/A ve 200/A maddeleriyle Türk hukuk sistemine girmiştir. SEGBİS’in temel amacı, duruşma salonunda fiziken bulunamayan kişilerin, teknolojik imkanlar sayesinde mahkeme sürecine dahil edilmesini sağlamaktır. Böylece sanık, tanık veya mağdur, duruşmaya uzaktan katılabilir ve ifadelerini verebilir.

SEGBİS’in kullanımı, özellikle sanıkların mahkemeye getirilmeleri sırasında ortaya çıkan güvenlik risklerini ve lojistik zorlukları minimize eder. Özellikle tutuklu sanıkların taşınması, güvenlik güçleri ve adli yetkililer için büyük bir yük teşkil etmekteydi. SEGBİS ile bu süreçler büyük ölçüde kolaylaşmış ve adaletin hızlı tecelli etmesi sağlanmıştır.

SEGBİS’in Getirdiği Yenilikler ve Avantajlar

1. Güvenlik ve Lojistik Kolaylıkları: SEGBİS, sanıkların fiziken duruşma salonuna getirilmesi sırasında ortaya çıkabilecek güvenlik risklerini azaltır. Özellikle terör suçları veya organize suç örgütleriyle ilgili davalarda, sanıkların taşınması sırasında olabilecek saldırılar, kaçırma girişimleri gibi riskler ortadan kaldırılmış olur. Aynı zamanda, tutuklu sanıkların taşınması için gereken güvenlik görevlisi ve araç ihtiyaçları da azalır.

2. Zaman ve Maliyet Tasarrufu: SEGBİS’in en büyük avantajlarından biri, adli süreçlerin hızlanmasına olanak sağlamasıdır. Özellikle Türkiye’nin geniş coğrafyasında, uzak bölgelerdeki tanıkların veya sanıkların mahkemeye getirilmesi zaman alıcı ve maliyetli olabilmektedir. SEGBİS sayesinde bu tür sorunlar ortadan kalkar. Ayrıca, bu sistem sayesinde mahkemelerdeki iş yükü de hafifler, çünkü duruşmalar daha hızlı ve etkin bir şekilde yürütülebilir.

3. Mahkemelerin İş Yükünün Azaltılması: Geleneksel yöntemlerde tanıkların veya sanıkların duruşmaya getirilmesi için mahkemeler yoğun bir şekilde çalışmak zorunda kalırdı. SEGBİS, bu süreci dijital ortamda çözerek, mahkemelerin iş yükünü büyük ölçüde azaltır ve adli süreçlerin daha etkin işlemesini sağlar.

4. İfade Güvenirliğinin Artması: SEGBİS, duruşmalarda ses ve görüntü kaydının yapılmasına olanak tanır. Bu sayede ifadelerin doğru bir şekilde kaydedilmesi ve gerektiğinde yeniden incelenmesi mümkün hale gelir. Özellikle tanıkların veya sanıkların ifadelerinde çelişki olup olmadığını belirlemek için, kayıtların tekrar gözden geçirilmesi büyük önem taşır.

5. Uzaktan Erişim Kolaylığı: SEGBİS’in bir diğer önemli avantajı, duruşmalara uzaktan erişim imkanı sunmasıdır. Özellikle yurtdışında yaşayan tanıklar veya taraflar için bu sistem büyük bir kolaylık sağlar. SEGBİS sayesinde bu kişiler, bulundukları yerden duruşmaya katılabilir ve ifadelerini verebilirler.

SEGBİS Uygulamasının Hukuki ve Etik Boyutları

SEGBİS’in Türk ceza muhakemesi sistemine entegre edilmesiyle birlikte, bazı hukuki ve etik tartışmalar da gündeme gelmiştir. Özellikle sanıkların yüz yüze duruşma hakkı ile SEGBİS üzerinden duruşmaya katılma hakkı arasındaki denge, bu tartışmaların merkezinde yer alır. Ceza muhakemesi hukukunda, sanığın mahkemeye doğrudan katılması ve savunmasını yüz yüze yapması temel haklardan biri olarak kabul edilir. Ancak SEGBİS’in yaygınlaşmasıyla birlikte bu hakkın dijital ortamda nasıl korunacağı ve bu süreçte sanığın adil yargılanma hakkının nasıl güvence altına alınacağı konusunda çeşitli hukuki değerlendirmeler yapılmaktadır.

Bu bağlamda, SEGBİS uygulamasının hukuki altyapısının sağlamlaştırılması ve bu sistemin kullanımına ilişkin net düzenlemelerin yapılması büyük önem taşır. Özellikle sanıkların bu sisteme dahil edilmesi sırasında rızalarının alınması, zorunlu durumlar dışında SEGBİS’in tercih edilmemesi gibi hususlar dikkatle ele alınmalıdır.

SEGBİS’in Geleceği ve Dijitalleşmenin Getirdiği Yeni İmkanlar

Dijitalleşmenin hızla ilerlediği günümüzde, adalet sistemlerinin de bu dönüşüme ayak uydurması kaçınılmazdır. SEGBİS, bu dönüşümün önemli bir parçası olarak karşımıza çıkmaktadır. Gelecekte, SEGBİS’in daha da gelişerek, duruşmaların tamamen dijital ortamda gerçekleştirilmesine olanak tanıyacak yeni teknolojik araçların entegre edilmesi beklenmektedir.

Özellikle yapay zeka ve büyük veri analizlerinin hukuk sistemine entegre edilmesiyle birlikte, SEGBİS gibi dijital araçların kullanımının artacağı öngörülmektedir. Bu sayede adaletin daha hızlı, etkin ve güvenli bir şekilde tecelli etmesi mümkün olacaktır.

Sonuç olarak, SEGBİS, Türk ceza muhakemesinde dijitalleşme sürecinin önemli bir adımıdır. Bu sistem, hem güvenlik hem de lojistik açıdan sunduğu avantajlarla adli süreçlerin daha etkin işlemesine katkı sağlar. Ancak bu dijitalleşme sürecinin hukuki ve etik boyutlarının da dikkatle ele alınması, SEGBİS’in kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte doğabilecek sorunların önüne geçilmesi açısından büyük önem taşır. Gelecekte, dijitalleşmenin daha da hızlanmasıyla birlikte SEGBİS ve benzeri uygulamaların adalet sistemine entegre edilmesi kaçınılmaz olacaktır.

Stajyer Hukuk Fakültesi Öğrencisi

Mert Emir Balcı