Markamı Nasıl Koruyabilirim ?

marka

Markanın Elde Edilmesi ve Marka Hakkının Korunması

 Giriş

Sınai haklardan biri olan marka, işaret veya iz anlamına gelmektedir. Markanın sınai bir hak olarak kullanılıyor olma nedeni ise bu işaretin veya izin belli bir üreticiyi veya üretici grubunu temsil ediyor olmasıdır. Mal ve hizmetlerin hangi teşebbüse bağlı olduğunun ayırt edilmesini sağlar. Bu anlamda markanın hukuken korunuyor olma nedeni için; bir teşebbüsü temsil edecek bir işarete sahip olması ve bu işaretin teşebbüsler arasında ayırt edicilik işlevi görmesi olduğunu söyleyebiliriz. Öte yandan tanıtma işlevi ve dolayısıyla reklam işlevi gibi işlevlerinin de olması markanın gayrı maddi malvarlığı olarak nitelendirilmesine yol açmıştır. Buna istinaden hukuken korunması sonucunun doğması kaçınılmaz olmuştur.

1. Markanın Elde Edilmesi

Tescil ilkesi gereğince marka hakkının elde edilebilmesi için de tescil edilmesi şartı aranır. Buna karşılık marka hakkının kullanım yoluyla da kazanılması mümkündür. Nitekim markanın bir değer görüyor olma nedeni toplum tarafından bir karşılığı olmasıdır. Dolayısıyla tescilsiz de olsa kullanım nedeniyle belli bir tanınmışlık söz konusu ise marka hakkının elde edilmiş  sayılması yerinde bir durumdur. Keza, marka hakkına kullanım yoluyla önceden sahip olmuş biri, sonradan bu markayı tecil ettirecek kişi veya gruba karşı öncelik kazanır. Söz konusu markayı tescil ettirecek kişi, asıl hak sahibinin kullanımı nedeniyle markayı tescil ettiremeyecek ve mutlak ret engeli ile karşı karşıya kalacaktır. Buna karşılık markaların karşılıklı yaptıkları sözleşme ile birlikte varlık kazanmaya devam etmeleri mümkündür. Bu sözleşmeden tek taraflı olarak cayılamayacağı için her iki taraf içinde oldukça önemli bir işlemdir. Ayrıca iltibas tehlikesine rağmen uzun süre birbirlerinin varlığına itiraz etmemiş olan marka sahipleri de bu durumu kabul etmiş varsayılır. Yargıtay konuya ilişkin olarak, uzun süre piyasada birlikte duran ilgili markaların bundan sonra da devam edebilecekleri görüşüne sahiptir.[1]

Markanın tescili Türk Patent ve Marka Kurumu nezdinde yapılır. Madrit Protokolü kapsamında uluslararası başvurular da geçerli sayılır. Marka tescil başvurusu marka sahibinin yanında, kendisinin vekili vasıtasıyla da yapılabilir. Başvuru için bazı şartların yerine getirilmesi gerekir. Marka tescilinde bulunacak olan kişinin öncelikle kurumun verdiği formu elektronik ortamda doldurması ve kuruma sunması gerekir. Başvuru formunun içermesi gereken bilgiler Sınai Mülkiyet Kanunu’nun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 5. maddesinde sayılmıştır. Aynı yönetmeliğin 4. maddesine göre başvuru tarihi, başvuru formunun yanında, başvuru için gerekli bilgi veya belgelerin Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından alındığı tarih, saat ve dakika olarak kabul edilmektedir. Kurum, başvuru formunu şekli ve esas yönden inceledikten sonra uygun bulursa yayınlar. Bu yayın ile üçüncü kişilerin mutlak ret nedenlerini veya kendi nispi itiraz sebeplerini ileri sürmeleri mümkündür. Üçüncü kişiler sadece başvuru sahibine karşı dava açabilirler. Keza, kurum kararını dava etme hakları yoktur.

1. Marka Sahiplerinin Başvurabileceği Hukuki Yollar

Marka hakkına tecavüz söz konusu olduğunda öncelikle başvurulabilecek yol geçici hukuki korumalardır. Geçici hukuki korumalar, dava konusu hakkın davadan önce veya dava sırasında da korunabilmesini, yani hakkın yerine getirilmesini sağlar. Marka hukuku kapsamında itibar ve pazarlama gücü gibi hususlar tehlikeye düşebilir ve bu hakkın daha ivedi bir şekilde korunması gerekebilir. Bu durumda ihtiyati tedbir veya delil tespiti yapılması talep edilebilir.

Marka Avukatı SMK madde 149’da mahkemeden bulunulabilecek talepler belirtilmiştir. İlgili maddeye göre söz konusu eylemin tecavüz teşkil edip etmediğinin tespiti için dava açılabilir. Eğer böyle bir eylem yoksa fakat gerçekleşmesi muhtemel ise marka hakkına tecavüzün önlenmesi talep edilebilir. Öte yandan marka hakkına tecavüz olduğu kabul ediliyorsa tecavüzün durdurulması davası yoluna gidilebilir. Bunun yanında uğranılan zarar kapsamında maddi ve/veya manevi tazminat söz konusu olabilir.

1. Zamanaşımı

Zamanaşımı, alacağın dava yoluyla talep edilebilmesi bakımından bir kıstas olması nedeniyle önemli bir sınırlama olarak karşımıza çıkar. TBK madde 161 gereğince hakim zamanaşımını kendiliğinden dikkate alamaz; taraflardan birinin bunu öne sürmesi gerekir.

SMK madde 157’de marka ve diğer sınai haklardan doğan talepler ile ilgili TBK’nın zamanaşımına ilişkin hükümlerinin uygulanacağı açıkça belirtilmiştir. TBK madde 72’de zamanaşımı süresi eylemin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, herhalde 10 yıl olarak düzenlenmiştir. Bunun yanında söz konusu kuralın özel hukuka ilişkin talepler için geçerli olduğu unutulmamalıdır. Zira, ceza davasına tabi bir durum varsa 8 yıllık zamanaşımı süresi uygulanacaktır.

1. Marka Davalarında Görev ve Yetki

SMK’nın 156. maddesinde fikri ve sınai haklar bağlamında çıkabilecek hukuki uyuşmazlıklarda görevli ve yetkili mahkeme konusu düzenlenmiştir. Buna göre söz konusu uyuşmazlıklara bakmakla görevli mahkeme, fikri ve sınai haklar hukuk mahkemesi ile fikri ve sınai haklar ceza mahkemesidir. Eğer ilgili yargı çevresinde fikri ve sınai haklar mahkemesi bulunmuyor ise asliye hukuk ve asliye ceza mahkemelerine başvurulabilir. Zira, ihtisas mahkemesinin bulunmadığı yerlerde genel görev hükümleri uygulama alanı bulmaktadır. Fikri ve sınai haklara yakın nitelik taşıyan ambalaj, ticari görünüm, ticari sır vb. konulardaki davalar ise genel hükümlere tabi olarak Ticaret Mahkemelerinde görülecektir.[2]

Marka Avukatı Marka davalarında yetki konusunda SMK’nın üçlü bir ayrıma gittiğini görüyoruz. İlk olarak SMK madde 156/2’de Türk Patent ve Marka Kurumuna karşı açılacak davalarda görevli ve yetkili mahkemenin Ankara Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi olduğu açıkça düzenlenmiştir. Aynı maddenin üçüncü fıkrasında marka sahibinin açacağı davalarda yetkili mahkeme düzenlenmiş olup, bu konuda marka sahibine seçme şansı verilmiştir. Marka sahibi  kendi yerleşim yeri veya davaya konu eylemin gerçekleştiği yer yahut söz konusu eylemin etkilerinin görüldüğü yer mahkemesinde dava açabilecektir. Marka sahibini dava açmaya yöneltecek olan eylemin çok çeşitli yerlerde gerçekleşebilecek olması nedeniyle böyle bir seçeneğin sunulmuş olması yerinde bir durumdur. SMK madde 156/5’te de üçüncü kişilerin marka sahibine karşı açabileceği davalarda yetkili mahkemenin marka sahibinin yerleşim yeri olacağı düzenlenmiştir. Marka sahibinin Türkiye’de yerleşim yeri bulunmaması ihtimalinde ise marka vekilinin iş yerinde, eğer vekilin kaydı silinmişse Kurumun bulunduğu merkezde dava açılabilecektir.

Sonuç

Marka hukuku kapsamında markanın sınai bir hak olarak kullanılması ve hukuken korunması önemli bir konudur. Markanın elde edilmesi için tescil ilkesi gereğince markanın tescil edilmesi şartı aranırken, kullanım yoluyla da marka hakkının kazanılması mümkündür.

Marka sahipleri ve üçüncü kişiler haklarına tecavüz durumunda belirtilen hukuki yolları kullanarak koruma sağlayabilirler. Söz konusu hukuki yollar için zamanaşımı süresi gözden kaçırılmamalıdır. Yetki ve görev konularında dikkat edilmesi gereken hususlar da dava açacak olan taraf için önem taşımaktadır.

[1] 11.HD, 02.03.2011, 2009/8708-2011/2089

[2] İlhami Güneş, Sınai Mülkiyet Kanunu Işığında Uygulamalı Marka Hukuku, Ankara, Adalet Yayınevi, 2020, s.411.

Şeydanur Tosun