KAMULAŞTIRMA TÜRLERİ

Kamulaştırma, devletin kamu hizmetlerinin yürütülmesi için özel mülkiyette bulunan taşınmazların mülkiyetine el koyması işlemini ifade eder. Kamulaştırma süreci, çeşitli yöntemler ve uygulama biçimleri içerir. Bu yazıda kısmi kamulaştırma, acele kamulaştırma ve trampa yolu ile kamulaştırma kavramları incelenecektir.
1. Kısmi Kamulaştırma
Kısmi kamulaştırma, bir taşınmazın sadece belirli bir kısmının kamulaştırılması işlemidir. Bu tür kamulaştırma genellikle, kamu hizmetleri veya projeler için yeterli alanın sağlanması amacıyla yapılır. Örneğin, bir yol genişletme çalışmasında mevcut bir taşınmazın yalnızca bir kısmı kamulaştırılabilir.
a. Kısmi Kamulaştırmanın Uygulama Alanları
Kısmi kamulaştırma, çeşitli durumlarda uygulanabilir:
– Yol Genişletme: Mevcut bir yolun genişletilmesi amacıyla yol kenarındaki taşınmazın bir kısmı kamulaştırılabilir.
– Kamu Binaları: Kamu binalarının inşası için mevcut taşınmazın yalnızca bir kısmı kullanılabilir.
– Enerji ve İletişim Projeleri: Elektrik hatları, su boruları veya iletişim hatları gibi projelerde taşınmazın bir bölümü kamulaştırılabilir.

b. Kısmi Kamulaştırmanın Hukuki ve Mali Sonuçları

Kısmi kamulaştırma durumunda, taşınmazın geri kalan kısmı, mülk sahibine ait olmaya devam eder. Bu durum, kamulaştırma bedelinin belirlenmesinde özel bir yaklaşım gerektirir:
– Kamulaştırma Bedeli: Kamulaştırılan kısmın bedeli ödenirken, taşınmazın geri kalan kısmının değerinde bir azalma meydana geliyorsa, bu zarar da tazmin edilmelidir.
– Kalan Kısım: Kalan kısım, kamulaştırma sonucunda zarar görmüşse, mülk sahibi tazminat talep edebilir.
2. Trampa Yoluyla Kamulaştırma
Trampa, bir mülkün başka bir mülk ile takas edilmesi işlemidir. Türk Borçlar Kanunu (TBK) kapsamındaki trampanın tanımı, iki tarafa da değer biçilen taşınmazların karşılıklı olarak değiş tokuş edilmesini içerir. Kamulaştırma bağlamında trampa, kamulaştırılacak taşınmazın mülk sahibine eşdeğer bir taşınmaz ile değiştirilmesi anlamına gelir.
a. Trampa Yoluyla Kamulaştırmanın Uygulama Alanları
– Eşdeğer Değer Sağlama: Kamulaştırma işlemi, kamulaştırılan mülkün değeri kadar bir başka mülk verilerek gerçekleştirilir.
– Proje Alanlarının Düzenlenmesi: Kamu projelerinin yürütülmesi sırasında, mevcut mülklerin kamulaştırılması yerine benzer değerde başka mülklerin verilmesi tercih edilebilir.

b. Trampanın TBK Kapsamındaki Tanımı

TBK’nın 283. maddesi trampayı düzenler. Trampada mülklerin eşit değerli olması şartı aranmaz. Trampanın hukuki gereklilikleri şunlardır:
– Mülklerin Değeri: Her iki mülk de objektif olarak değerleri üzerinden değerlendirilir.
– Tarafların Onayı: Trampa işlemi, tarafların anlaşması ile geçerli olur ve her iki tarafın da mülkiyet hakkı karşılıklı olarak değişir.

c. Trampa Yoluyla Kamulaştırmanın Sonuçları
– Mülkiyet Değişikliği: Trampa sonucunda mülkiyet hakkı, iki taraf arasında değişir.
– Kamulaştırma Bedeli: Kamulaştırma bedeli, mülklerin değerleri üzerinden belirlenir ve taraflar arasında eşit bir değer transferi sağlanır.
– Kamulaştırma Süreci: Trampa yoluyla kamulaştırmada, kamulaştırma süreci, genellikle mülk sahipleri arasındaki anlaşmaya ve ilgili düzenlemelere bağlı olarak gerçekleşir.
3. Acele Kamulaştırma
Acele kamulaştırma, kamu yararı için acil durumlarda yapılan kamulaştırma türüdür. Bu işlem, normal kamulaştırma sürecinden farklı olarak, daha hızlı ve öncelikli bir şekilde yapılır. Acele kamulaştırma genellikle, acil durumlar veya kamu projelerinin hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi gereken durumlarda başvurulan bir yöntemdir.
a. Acele Kamulaştırmanın Uygulama Alanları
– Kriz Durumları: Deprem, sel gibi doğal afetlerde acil olarak gerekli olan alanların hızlı bir şekilde kamulaştırılması.
– Acil Kamu Projeleri: Örneğin, güvenlik açısından kritik bir altyapı projesinin hızlı bir şekilde tamamlanması gereken durumlarda uygulanır.

b. Acele Kamulaştırmanın Hukuki Çerçevesi
Acele kamulaştırma, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesi uyarınca yapılır. Bu kanun çerçevesinde, acele kamulaştırmanın koşulları ve prosedürleri belirlenmiştir:
– Kamu Yararı: Acele kamulaştırmanın yapılabilmesi için, kamusal yarar ve aciliyet gerektiren bir durumun varlığı şarttır.
– Süreç: Kamulaştırma kararının hızlı bir şekilde alınması ve kamulaştırma bedelinin derhal ödenmesi gerekir.

Stajyer Hukuk Fakültesi Öğrencisi

Mert Emir Balcı