İş Hukukunda Kıdem, İhbar ve Manevi Tazminatlar

1. Giriş

Türk iş hukukunun en önemli koruyucu mekanizmaları arasında kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve manevi tazminat yer alır. İşverenin fesih hakkını keyfi şekilde kullanmasını sınırlayan bu kurumlar, işçinin hem ekonomik hem de kişisel haklarını güvence altına almaktadır.

⚖️ Yargıtay 9. HD., 2016/27988 E., 2018/18444 K.:
“İş hukuku, işçinin korunması amacına yönelik olup, kıdem ve ihbar tazminatları işçi lehine geniş yorumlanmalıdır.”

---

2. Kıdem Tazminatı

2.1. Hukuki Dayanak

Kıdem tazminatı, 1475 sayılı İş Kanunu’nun halen yürürlükte olan 14. maddesinde düzenlenmiştir. İşçinin yıllar boyunca verdiği emeğin karşılığı niteliğindedir.

2.2. Şartlar

• İşçinin en az 1 yıl çalışmış olması

• İş akdinin işveren tarafından haksız feshedilmesi

• İşçinin haklı nedenle fesih yapması (İş Kanunu m.24)

• Kadın işçinin evlilik nedeniyle (1 yıl içinde) feshi

• Erkek işçinin askerlik nedeniyle feshi

• Emeklilik veya ölüm hali

⚖️ Yargıtay 9. HD., 2014/21717 E., 2016/12614 K.:
“Kıdem tazminatı işçinin sadakatle verdiği emeğin karşılığıdır. İş akdini haklı nedenle fesheden işçi de kıdem tazminatına hak kazanır.”

2.3. Hesaplama

• Her yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanır.

• Yemek, yol, prim gibi süreklilik arz eden ödemeler dahil edilir.

📊 Örnek:
8 yıl çalışan, aylık brüt ücreti 18.000 TL olan işçinin kıdem tazminatı:
8 x 18.000 TL = 144.000 TL

⚖️ Yargıtay 22. HD., 2015/33458 E., 2018/1247 K.:
“Kıdem tazminatında sadece çıplak ücret değil, düzenli ödenen tüm menfaatler dikkate alınmalıdır.”

---

3. İhbar Tazminatı

3.1. Hukuki Dayanak

4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesi fesih bildirim sürelerini düzenler. Bildirim sürelerine uymayan taraf, karşı tarafa ihbar tazminatı öder.

3.2. Bildirim Süreleri

3.3. Hesaplama

• Bildirim süresine ait ücret ihbar tazminatı olarak ödenir.

📊 Örnek:
3 yıl çalışan işçinin brüt maaşı 20.000 TL → 6 hafta:
20.000 ÷ 4 = 5.000 TL (haftalık)
5.000 x 6 = 30.000 TL

⚖️ Yargıtay 9. HD., 2013/21724 E., 2014/15078 K.:
“İhbar öneline uymadan fesih yapan taraf, karşı tarafa ihbar tazminatı ödemekle yükümlüdür.”

⚖️ Yargıtay 22. HD., 2016/16264 E., 2019/2542 K.:
“İhbar tazminatı, iş güvencesinin önemli bir unsurudur. İşçinin çalışma süresine göre hesaplanan ihbar öneline uyulmadığında, ihbar tazminatına hükmedilmelidir.”

---

4. Manevi Tazminat

4.1. Hukuki Dayanak

TBK m.58’e göre kişilik hakları saldırıya uğrayan işçi, manevi tazminat talep edebilir. İş Kanunu m.24 ve 25’teki fesih nedenleri de bu kapsamda değerlendirilebilir.

4.2. Uygulama Alanları

• Mobbing: Sürekli baskı, aşağılama.

• Hakaret ve iftira: İşçinin onurunu zedeleyen söz ve davranışlar.

• Haksız fesih: İşçinin kişilik haklarını rencide edecek şekilde işten çıkarılması.

• Cinsel taciz: En ağır manevi tazminat nedenlerinden biridir.

⚖️ Yargıtay 22. HD., 2014/3245 E., 2016/5678 K.:
“Mobbinge maruz kalan işçinin manevi tazminat talebi kabul edilmelidir. İşçinin psikolojik zararı dikkate alınarak uygun miktar belirlenmelidir.”

⚖️ Yargıtay 9. HD., 2016/15189 E., 2018/1234 K.:
“İşçinin işyerinde onur kırıcı şekilde işten çıkarılması, manevi tazminat sebebidir.”

⚖️ Yargıtay 4. HD., 2017/3214 E., 2019/6572 K.:
“Cinsel tacize uğrayan işçinin manevi tazminat hakkı doğar. Tazminat miktarı mağdurun yaşadığı manevi zararı telafi edecek ölçüde olmalıdır.”

---

5. Zamanaşımı

• Kıdem ve ihbar tazminatı: 5 yıl (İş Kanunu m.32/son, 2017 değişikliği sonrası)

• Manevi tazminat: 10 yıl (TBK m.146)

• Haksız fiil niteliğinde olaylar: 2 yıl (öğrenmeden itibaren), her hâlde 10 yıl

⚖️ Yargıtay 9. HD., 2016/7543 E., 2018/5421 K.:
“Kıdem ve ihbar tazminatında zamanaşımı süresi 5 yıldır. Manevi tazminatta TBK’daki genel hükümler uygulanır.”

---

6. Karşılaştırmalı Tablo

---

7. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

• İşverenlerin kıdem tazminatını eksik ödemesi

• İhbar süresinin yanlış hesaplanması

• Manevi tazminat taleplerinde ispat güçlüğü

• Tanık beyanlarının yetersizliği

• Sigortasız çalıştırılan sürelerin hesaba katılmaması

⚖️ Yargıtay 9. HD., 2015/32567 E., 2017/11453 K.:
“Kıdem tazminatında sigortasız çalıştırılan dönemler de tanık beyanlarıyla ispatlanabiliyorsa hesaba katılmalıdır.”

---

8. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Kendi isteğimle ayrılırsam kıdem tazminatı alabilir miyim?

Hayır, normal istifada alınamaz. Ancak askerlik, evlilik, emeklilik ve haklı fesih hallerinde mümkündür.

2. İşveren ihbar süresine uymazsa ne olur?

İşçi lehine ihbar tazminatına hükmedilir.

3. Manevi tazminat için ne tür deliller gerekir?

Tanık, psikolojik rapor, işyeri yazışmaları, kamera kayıtları gibi her türlü delil kullanılabilir.

4. Kıdem tazminatı hesabında primler dahil midir?

Evet, süreklilik arz eden ödemeler dahil edilir.

5. Manevi tazminat miktarını hakim neye göre belirler?

Olayın ağırlığı, işçinin yaşadığı manevi zarar, tarafların ekonomik durumu dikkate alınır.

6. İşçi de ihbar tazminatı ödemek zorunda kalabilir mi?

Evet, işçi bildirim süresine uymadan ayrılırsa işverene ihbar tazminatı öder.

---

9. Sonuç

Kıdem, ihbar ve manevi tazminatlar, Türk iş hukukunun işçiyi koruma amacını gerçekleştiren en önemli kurumlardır.

• Kıdem tazminatı, işçinin emeğinin karşılığıdır.

• İhbar tazminatı, fesihte dengeyi sağlar.

• Manevi tazminat, işçinin kişilik haklarını güvence altına alır.

Yargıtay kararları, bu tazminatlarda işçi lehine yorum ilkesini pekiştirmekte, işverenlerin sorumluluğunu netleştirmektedir.