Kadın Sporcuların Hamilelik, Doğum ve Sözleşme Güvencesi: Eşitlik İlkesi Çerçevesinde İnceleme

Giriş: Spor Dünyasında Kadın Atletlerin Hak Mücadelesi

Kadın sporcuların hamilelik ve doğum dönemlerinde karşılaştığı hukuki, ekonomik ve sosyal sorunlar; spor hukukunun en güncel ve tartışmalı konularından biridir. Profesyonel spor sözleşmelerinde hamilelik döneminin nasıl düzenleneceği, sporcunun sözleşmesinin feshedilip edilemeyeceği, ücret ve sosyal hakların nasıl korunacağı gibi sorular, eşitlik ilkesi ve kişilik hakları çerçevesinde değerlendirilmesi gereken temel meselelerdir.

Uluslararası arenada FIFA, IOC ve CAS kararları kadın sporcuların hamilelik nedeniyle sözleşme kaybına uğramasını açık bir ayrımcılık olarak kabul etmekte; Türk hukukunda ise eşitlik ilkesi, kişilik hakları, iş hukuku ve borçlar hukuku çerçevesinde koruma sağlanmaktadır. Spor kulüplerinin profesyonel kadın sporcularla ilgili hamilelik döneminde yükümlülükleri açık ve nettir: sporcunun fiziksel durumu, sağlık güvenliği ve ekonomik hakları eksiksiz korunmak zorundadır.

---

1. Hamilelik Nedeniyle Sözleşmenin Feshi Mümkün mü?

Türk Borçlar Kanunu, İş Kanunu ve uluslararası spor düzenlemeleri çerçevesinde hamilelik, tek başına sözleşmenin feshi için haklı bir neden değildir. Kadın sporcuların hamilelik nedeniyle:

• Antrenmanlara katılamaması,

• Sezonu tamamlayamaması,

• Performans düşüklüğü yaşaması

gibi durumlar dahi kulübün “haklı nedenle fesih” iddiası için yeterli kabul edilmez.

CAS’ın yerleşik kararlarına göre:
Hamilelik, sporcunun kişisel hakkıdır ve bu nedenle fesih ancak sözleşmede açıkça düzenlenen objektif sportif kriterlere aykırılık olduğunda gündeme gelebilir.

---

2. Eşitlik İlkesi Çerçevesinde Koruma: Ayrımcılık Yasağı

Kadın sporcuların hamilelik nedeniyle cezalandırılması:

• Anayasa m.10’daki eşitlik ilkesine,

• CEDAW hükümlerine,

• FIFA ve IOC mevzuatına,

• Türk Borçlar Kanunu’ndaki kişilik haklarının korunmasına

aykırıdır.

Bu nedenle kulüplerin:

• Sözleşme feshi,

• Ücret kesintisi,

• Hak mahrumiyeti,

• Antrenman yasağı

gibi uygulamaları hukuka aykırı olup tazminat sorumluluğu doğurur.

---

3. Profesyonel Spor Sözleşmelerinde Hamilelik Dönemine İlişkin Düzenlemeler

Modern profesyonel sözleşmelerde hamilelik süreci için özel hükümler yer almaktadır:

A. Sağlık ve Tıbbi Güvence

Kulüp hamile sporcuya:

• Doktor kontrolleri,

• Beslenme desteği,

• Fiziksel uygunluk çalışmaları
  için profesyonel destek sağlamak zorundadır.

B. Ücretin Devamı

Hamilelik döneminde sporcunun ücretinin devamı esastır. Ücret kesintisi yapılması hukuka aykırıdır.

C. Doğum İzni

Sporcuya doğum öncesi ve sonrası izin verilmesi hem hukuki hem insani zorunluluktur.

D. Sözleşme Süresinin Uzatılması

Bazı uluslararası sözleşmeler hamilelik süresinin sözleşme süresine eklenmesini öngörür.

---

4. Hamilelik Döneminde Spor Güvenliği ve Kulübün Özen Yükümlülüğü

Kulüplerin kadın sporculara karşı özel özen yükümlülüğü vardır. Bu yükümlülük hamilelik döneminde daha da güçlenir.

Kulübün görevleri:

• Sağlık risklerinin ortadan kaldırılması,

• Antrenman programının hamileliğe uygun düzenlenmesi,

• Müsabakalara katılmaması gereken dönemlerin belirlenmesi,

• Sporcuya özel fizyoterapi ve medikal destek sağlanması.

Aksi hâlde kulüp hem hukuki hem tazminat sorumluluğu doğurur.

---

5. Reklam, Sponsorluk ve İmaj Haklarında Hamilelik Etkisi

Kadın sporcuların hamilelik nedeniyle reklam ve sponsorluk faaliyetlerine katılamaması durumunda sözleşmelerde çatışmalar oluşabilir. Ancak şu hukuki ilkeler geçerlidir:

• Sporcunun hamileliği sponsor açısından haklı fesih sebebi değildir.

• Reklam faaliyetlerine katılamaması durumunda kulüp “ayıp” veya “ifayı engelleme” iddiasında bulunamaz.

• Sporcunun imaj hakkı korunmaya devam eder.

• Sponsorluk geliri, sözleşmede aksi yazmadıkça kesilemez.

---

6. Uluslararası Düzenlemeler: FIFA, IOC ve CAS İçtihatları

Uluslararası spor hukukunda kadın sporculara yönelik hamilelik koruması geniştir.

A. FIFA’nın Yeni Hamilelik Düzenlemesi (2021)

FIFA, kulüplerin hamile sporcuları koruma yükümlülüğünü güçlendirmiştir:

• Hamilelik nedeniyle sözleşme feshi yasaktır.

• Sporcuya minimum 14 haftalık ücretli izin verilmelidir.

• Sporcu doğumdan sonra kadroya yeniden dahil edilmelidir.

B. CAS İçtihatları

CAS, hamileliğin “ayrımcı fesih” gerekçesi yapılmasını hukuka aykırı görür ve tazminata hükmeder.

C. IOC Yaklaşımı

Olimpiyat Komitesi kadın sporcuların hamilelik ve doğum sonrası dönemde korunmasını temel ilke kabul eder.

---

7. Türk Hukukunda Hamile Sporcuların Korunması

Türk hukukunda kadın sporcular:

• Anayasal eşitlik ilkesi,

• Kişilik hakları,

• İş hukuku koruması,

• Borçlar hukuku sözleşme serbestisi,

• Ayrımcılık yasağı

çerçevesinde korunur.

Kulüplerin hamilelik nedeniyle sözleşme feshi yapması halinde sporcu:

• Maddi tazminat,

• Manevi tazminat,

• Uğranılan sponsorluk zararlarının giderilmesi,

• CAS veya TFF Tahkim başvurusu
  yapabilir.

---

8. Hamilelik Sonrası Spora Dönüş: Kulübün Rehabilitasyon Yükümlülüğü

Doğum sonrası sporcuya verilen destek yalnızca etik değil hukuki bir yükümlülüktür:

• Rehabilitasyon sürecinin profesyonel şekilde yürütülmesi,

• Sporcuya özel antrenman planı,

• Sağlık kontrollerinin düzenli yapılması,

• Eski performansına dönüş için gerekli imkânların sağlanması.

Spora dönüşte yetersiz destek kulübün tazminat sorumluluğunu doğurabilir.

---

Sonuç: Kadın Sporcular İçin Hamilelik Bir Hak, Ceza Değildir

Spor hukukunun temel prensibi, kadın sporcuların hamilelik ve doğum nedeniyle:

• Sözleşme kaybına,

• Ücret kesintisine,

• Ayrımcılığa,

• Performans baskısına

maruz kalmamasıdır. Modern hukuk düzeni, hamileliği sporcunun kariyerine zarar veren değil, korunması gereken bir yaşam hakkı olarak kabul eder. Kulüplerin ve federasyonların bu yükümlülüğe uygun hareket etmesi hem hukuki hem etik zorunluluktur.

Kadın sporcuların hamilelik döneminde tam koruma altına alınması, sadece sporda eşitlik değil, insan hakları açısından da zorunlu bir yaklaşımdır.