İcra İşlemlerine Karşı Şikâyet Yolu

İcra işlemlerine karşı şikâyet yolu, İcra ve İflas Kanunu’nun (İİK) 16 ve devamı maddelerinde düzenlenen; icra ve iflas dairesi memurlarının kanuna aykırı, yetki dışı veya usulsüz işlemlerinin iptali yahut düzeltilmesi için başvurulan, hızlı ve etkin bir hukuki çaredir. Uygulamadaki temel işlevi, takibin özüne (borcun varlığına) dokunmadan, takip içindeki usulî hataları kısa sürede gidermektir. Bu yönüyle borca/imdazaya itirazdan ya da menfi tespitten ayrılır; şikâyet, takip içi memur muamelesine yönelir.

Kapsam ve Konu

Şikâyetin konusu; haciz, satış, tebligat, sıra cetveli, yetki itirazının ele alınma biçimi, kıymet takdiri sürecindeki usulsüzlükler, haczedilmezlik hükümlerinin gözetilmemesi, ödeme emrinin şekil şartları, dosyada yetkisiz işlem yapılması gibi icra memur işlemleridir. Esas hakkındaki ihtilaflar (borcun doğumu, sözleşmenin geçerliliği, alacağın hesaplanması vb.) kural olarak şikâyetin değil, ayrı dava yahut takip hukukunun itiraz/iptal mekanizmalarının konusudur.

Kimler Başvurabilir? Menfaat Şartı

Şikâyet hakkı, borçlu, alacaklı ve takiple hukuken korunmaya değer menfaati etkilenen üçüncü kişilere tanınmıştır. Uygulamada mahkemeler “menfaat şartını” titizlikle arar; işlem kendisini etkilemeyeni, salt soyut hukuka aykırılık iddiasıyla başvuruyu kabul etmez.

Süreler: Genel Kural ve İstisnalar

Kural olarak şikâyet 7 gün içinde yapılır. Süre, işlemin:

• tebliğ edildiği tarihten,

• tebliğ zorunlu değilse öğrenildiği andan,

• yahut kanunun özel bir başlangıç öngördüğü hallerde (ör. ihalenin feshi) ilgili özel tarihten itibaren işlemeye başlar.

Süre hak düşürücüdür; mahkemece re’sen gözetilir. Bununla birlikte kamu düzenine aykırılık içeren, “yokluk” niteliğindeki işlemlere karşı şikâyet süresiz kabul edilir (ör. kesin yetkinin açık ihlâli, vazgeçilmez haczedilmezlik hükümlerinin bariz ihlâli, yok hükmünde tebligat). Uygulamada usulsüz tebligatta öğrenme tarihi ispatı belirleyicidir; tebliğ zarfı, tebliğ mazbatası, MERNİS kayıtları, UETS dökümleri ve yazışmalar dikkatle toplanmalıdır.

Bazı başlıkların özel süresi vardır:

• İhalenin feshi: İhale tarihinden (veya ilanın usulsüz öğrenildiği tarihten) itibaren 7 gün.

• Kıymet takdirine itiraz: Tebliğden itibaren 7 gün (ayrı bir yol olmakla birlikte şikâyet rejimine yakın işler).

• Haczedilmezlik: Kural olarak paraya çevrilinceye kadar ileri sürülebilir; pratikte gecikmeksizin başvuru tavsiye edilir.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

Şikâyetler, işlemi yapan icra dairesinin bağlı olduğu yerdeki İcra Hukuk Mahkemesine yapılır. Yetki büyük ölçüde kesindir ve kanunda gösterilmiştir. Dilekçe, UYAP üzerinden takip numarası belirtilerek, şikâyet konusu işlemin hangi tarihte, hangi memur işlemi olarak yapıldığını ve hangi hükme aykırı olduğunu açıkça gösterir şekilde verilmelidir. Deliller (tebligat evrakı, dosya görüntüleri, haciz tutanakları, satış ilanları, kıymet takdiri raporu vb.) dilekçe ekinde sunulmalıdır.

Şikâyetin Takibe Etkisi ve Tedbir

Kural: Şikâyet takibi kendiliğinden durdurmaz. Ancak mahkeme, telafisi güç zarar ihtimalini ve açık hukuka aykırılığı gördüğünde, ihtiyati tedbir niteliğinde işlemlerin kısmen veya tamamen durdurulmasına karar verebilir. Bu nedenle dilekçede açık tedbir talebi kurulmalı; paraya çevirme veya ihalenin kesinleşmesi öncesi geri dönülmez durumlar oluşmadan koruma sağlanmalıdır.

Yargılama Usulü ve İspat

İcra hukukunda şikâyetler basit ve seri şekilde görülür; çoğu kez tek celsede sonuçlanır. İspat araçları yazılı belgelere dayanır; tebligat ve ilân usulsüzlükleri genellikle evrak üzerinden değerlendirilir. İtirazın mahiyeti, iddianın açık ve somut gösterimine bağlıdır: “Tebligat usulsüz” demek yetmez; hangi bent ve fıkraya aykırılık olduğu, hangi sonuçları doğurduğu açıklanmalıdır.

Karar ve Sonuçları

Mahkeme, şikâyeti kabul ederse; işlemi iptal eder, düzeltir veya yenilenmesine hükmeder. Bu, çoğu kez takibin ilgili aşamasının yeniden yapılmasını (ör. usulüne uygun tebligatın çıkarılması, haczin kaldırılması, satış ilanının yenilenmesi) gerektirir. Redd halinde, takip kaldığı yerden devam eder. Kötüniyetli başvurular bakımından yargılama giderleri ve uygun görüldüğünde disiplin/para yaptırımları söz konusu olabilir; ayrıca ilgilinin uğradığı zararlar için ayrı tazminat davası gündeme gelebilir.

Uygulamada Sık Karşılaşılan Şikâyet Konuları

• Usulsüz tebligat (muhataba tebliğ edilmemiş, adres araştırması eksik, UETS/KEP hataları).

• Yetkisiz icra dairesinde takip veya yetkinin kamu düzenine aykırı kullanımı.

• Haczedilmezlik (İİK m.82 ve devamı) gözetilmeden haciz yapılması; maaş, aile eşyaları, sosyal yardım niteliğindeki ödemeler.

• Kıymet takdiri ve satış ilanı usulsüzlükleri; şartnameye aykırılıklar.

• Sıra cetveli işlemindeki şekil ve m e r i t hataları.

• Haciz tutanağının zorunlu unsurlarının eksikliği; üçüncü kişinin mülkiyet iddiasının görmezden gelinmesi.

Stratejik Öneriler

1. Süreyi kilitleyin: 7 günlük hak düşürücü süre hesabını “tebliğ/öğrenme” tarihini kanıtlayarak netleştirin.

2. Talep açık olsun: “İptal/ düzeltme/ yenileme” seçeneklerinden hangisini niçin istediğinizi somutlayın; tedbir talebini açıkça yazın.

3. Delili ekleyin: Tebligat mazbatası, MERNİS çıktısı, UETS logları, satış ilanı örnekleri, kıymet takdiri raporu gibi belgeleri eksiksiz sunun.

4. Menfaatinizi gösterin: Üçüncü kişiyseniz, eşya üzerindeki hak ve etkilenmeyi net biçimde kurun.

5. Eşzamanlı yolları karıştırmayın: Borca itiraz/menfi tespit gibi esas ihtilaflara yarayan yollarla şikâyetin sınırını ayırın; yanlış yola başvuru süre ve hak kaybı doğurur.

Sonuç olarak; icra işlemlerine karşı şikâyet yolu, takip içindeki usulsüzlükleri hızla gideren ve hak kayıplarını önleyen, doğru kurgulandığında oldukça etkili bir başvuru yoludur; bu süreçte dilekçenin teknik inşası, sürelerin doğru hesaplanması ve tedbir stratejisinin isabeti belirleyicidir. Bu konuda profesyonel hukuki danışmanlık hizmeti verdiğimizi bilgilerinize sunarız.