Deniz Sigortasında Hasar ve Bildirim: Basit Kavramlar, Net Adımlar, Canlı Örnekler

Deniz sigortasında rizikonun gerçekleşmesi (hasar), kime–ne zaman–nasıl bildirim yapılacağı, survey (ekspertiz) yönetimi, zararı azaltma (sue & labour) giderleri ve time-bar süreleri; sade kavramlarla, adım adım kontrol listeleri ve uygulamadan örneklerle anlatılıyor. Cargo, H&M ve P&I dosyaları için pratik ipuçları içerir.

1) Üç temel kavram (en sade hâliyle)

• Riziko gerçekleşmesi = hasar oldu.
  Poliçede teminat verilen tehlike (fırtına, çarpışma, hırsızlık, yanlış teslim vb.) gerçek zarara dönüştüyse riziko gerçekleşmiştir.

• En yakın sebep (proximate cause) = asıl neden.
  Zararın başlıca nedeni ne? Fırtına mı, yoksa bakım eksikliği mi? Asıl neden, tazminatın kaderini belirler.

• Kapsam–istisna = poliçenin evet/hayırları.
  Poliçe teminat veriyorsa “evet”, hariç tutuyorsa “hayır”. Sonuç, asıl nedenin bu iki kutuya hangisine düştüğüne göre belirlenir.

Neden önemli? Hasar doğru sınıflandırılırsa sigortacı hızlı öder, rücu (geri alma) şansınız artar.

2) İlk 24 saat planı (10 kısa adım)

1. Hemen ihbar: Sigortacıya/broker’a (ve varsa P&I kulübüne) e-posta at.

2. Olay özeti: Gemi, IMO, sefer, zaman–konum, hasarın türü ve ilk tahmin.

3. Delili dondur: Foto-video çek; tally/survey ön tutanağı hazırla.

4. Logları al: AIS/VDR/ECDIS, hava raporu; konteynerse seal ve ısı-nem-ventilasyon kayıtları.

5. eB/L–EDI kayıtları: Release, ciro, KYC/2FA loglarını indir.

6. Zararı azalt: Sızıntıyı kes, yükü ayır, geçici onarım yap (sue & labour).

7. Faturalandır: Yaptığın her masrafı belgeye bağla (fatura, fiş, foto).

8. Ortak survey çağrısı: Karşı tarafa “joint survey” daveti gönder.

9. Rezervli yazış: “İnceleme sürüyor, rezervimiz saklıdır” notunu ekle.

10. Kendi takvimin: “24 saat ihbar – 7 gün survey – 1 yıl time-bar” şemasını başlat.

3) Kime, neyi, nasıl bildiriyoruz?

• Kime? Poliçedeki sigortacı/broker, P&I kulübü, koruyucu acente; gerekiyorsa gönderici-alıcı-terminal ve liman otoritesi.

• Neyi? Kısa olay özeti, etkilenen kalem (yük/gemi/üçüncü kişi), ilk zarar tahmini (mütevazı yaz), joint survey talebi.

• Nasıl? E-posta + ek listesi (numaralı) + “rezervimiz saklıdır” ibaresi. Okundu teyidi al.

Mini şablon – ilk ihbar e-postası

Konu: [Gemi/Sefer] – Hasar İhbari (Tarih/Saat)
[Tarih/Saat]’te [Konum]’da [kısa olay] meydana geldi. [Yük/Gemi/3. kişi] etkilendi. Zararı büyütmemek için [acil tedbirler] alındı. Ortak survey için [tarih/saat/yer] öneriyoruz.
Ekler: Foto-video (E1-E5), AIS/VDR/ECDIS (E6), tally/survey ön tutanağı (E7-E8), EDI/eB/L logları (E9-E10).
İnceleme sürmekte olup rezervimiz saklıdır.
İrtibat: [Ad-Soyad/Tel/E-posta]

4) Survey (ekspertiz) yönetimi — uyuşmazlığı baştan azalt

• Tek masa: Mümkünse ortak eksper; değilse eşgüdümlü iki eksper.

• Kapsamı yaz: İncelenecek alanlar, numune yöntemi, test (ör. hatch cover su testi).

• Ham veri şart: Foto-video yanında log dosyaları, sensör kayıtları, EDI çıktıları mutlaka rapora girsin.

Pratik kural: “Sadece sonuç değil, süreç de ispat ister.” Survey raporu delille beslendikçe ikna gücü artar.

5) Dosya türlerine göre “kritik delil” listesi

Cargo (yük sigortası)

• Islanma/yoğuşma: Ventilasyon–ısı-nem logları, konteyner sızdırmazlık testi, istif planı.

• Misdelivery (orijinalsiz teslim): eB/L release logları, KYC/2FA, acente talimat zinciri.

• Tehlikeli yük: IMDG sınıfı, MSDS, etiket/ambalaj fotoğrafı, bildirim kanıtı.

H&M (gövde–makine)

• Çarpışma/karaya oturma: AIS/VDR/ECDIS, pilotaj raporu, hava-deniz raporları.

• Makine hasarı: Bakım-servis kayıtları, yağ-yakıt analizleri, yedek parça raporları.

P&I (sorumluluk)

• Kirlilik/yaralanma/3. kişi zararı: Olay tutanağı, tıbbi/çevresel rapor, temizlik-müdahale faturaları.

• Yanlış teslim: Kulüp yazışması, LOI + banka teminatı, release kayıtları.

6) Zararı azaltma masrafları (sue & labour) — ne ödenir, nasıl belgelersin?

• Amaç: Zarar büyümesin diye yaptığın makul müdahaleler.

• Örnekler: Sızıntı yalıtımı, acil römorkör/çekici, geçici kapak onarımı, kontamine yükü ayrıştırma.

• Belgeleme: Foto-video + iş order + fatura/fiş. Bir “S&L masraf cetveli” tut (tarih, saat, yer, kişi, iş, tutar).

Not: Saf ticari kayıplar (demurrage/detention/“sırf gecikme”) çoğu poliçede teminat dışı—sözleşmede yönetin.

7) Süreler (time-bar)

• Deniz işlerinde süreler kısadır; konşimentolu taleplerde 1 yıla kadar inebilir.

• Yapılacak: Karşı tarafa ve sigortacıya eşzamanlı “time extension/standstill” teklif edin; delil toplarken süreyi satın almış olursunuz.

• İç takvim: “24 saat ihbar – 7 gün survey – 1 yıl time-bar” (dosyanız gerektiriyorsa daha sıkı).

8) “Warranty/uyum”

• Neler warranty olabilir? Trading limits, deviation (rotadan sapma), war-strike (savaş/grev), dangerous goods (tehlikeli yük), deck cargo (güverte yükü), bunker standardı, seaworthiness/cargoworthiness.

• Neden kritik? İhlal, bazen sebep-sonuç bağından bağımsız olarak bile teminatı daraltır.

• Çözüm: Charter – konşimento – poliçe aynı dili konuşsun; sapma/ek prim/izin süreçleri baştan yazılsın.

9) Uygulamadan 6 örnek (sebep, çözüm, sonuç)

1. Fırtına + bakım eksikliği (Cargo)

   • Sebep: Fırtına var, ama hatch cover bakımı yetersiz.

   • Çözüm: Son test raporları, bakım planı, ventilasyon ve ısı-nem loglarıyla özen ispatı.

   • Sonuç: Asıl neden bakım zafiyeti çıkarsa tazmin düşer; güçlü delille fırtına “asıl neden”e çevrilebilir.

2. Misdelivery – orijinalsiz teslim (Cargo/P&I)

   • Sebep: Acente, baskıyla orijinalsiz teslim yaptı.

   • Çözüm: eB/L release logları, KYC/2FA, acente talimat zinciri; kulüp onayı ve LOI + banka teminatı.

   • Sonuç: Tazmin mümkün; rücuda güçlü delil gerekir.

3. Makine arızası ve saf gecikme (H&M)

   • Sebep: Makine arızası var, yük gecikti.

   • Çözüm: Onarım ve kurtarma giderlerini S&L olarak ayır, faturalandır.

   • Sonuç: Saf gecikme çoğu poliçede kapsam dışı; masraf kalemleriyle telafi mümkündür.

4. Tehlikeli yük bildirimsizliği (Cargo/P&I)

   • Sebep: IMDG beyanı eksik; patlama/hasar.

   • Çözüm: Göndericiye rücu; MSDS, etiket/ambalaj fotoğrafları ve beyan yazışmaları.

   • Sonuç: Gönderici kusuru tazminatı taşıyıcı lehine güçlendirir.

5. Liman kapanması – sapma (FM & warranty)

   • Sebep: Liman otoritesi kapattı; gemi sapma yaptı.

   • Çözüm: FM kararı + rota değişikliği belgeleri; charter–poliçe uyumu ve ön bildirim.

   • Sonuç: FM gecikmeyi mazur kılar; sapma, warranty uyumlu ise kapsam korunur.

6. Yaptırım (sanctions) nedeniyle ödeme gecikmesi (P&I/Cargo)

   • Sebep: Varış limanı yaptırım listesine girdi, banka ödeme yapmıyor.

   • Çözüm: Sanctions clause çerçevesinde alternatif ödeme kanalı; loss payee değişikliği.

   • Sonuç: Sigortacı temerrüdü mazur olabilir; yapı doğru kurulursa ödeme yine yapılır.

10) Kontrol listesi

• 24 saat içinde yazılı ihbar (okundu teyidi)

• Foto-video + AIS/VDR/ECDIS + hava raporu

• Tally/survey ön tutanağı ve joint survey daveti

• eB/L – EDI – KYC/2FA logları indirildi

• Sue & labour masraf cetveli (fatura/fiş/foto)

• Time extension/standstill mektupları gönderildi

• Warranty–rota–trading limits kontrol edildi

• Müşterek avarya/kurtarma teminatları (average guarantee/bond) hazır

• Tüm yazışmalar ek listesiyle arşivlendi

11) Sık sorulan kısa cevaplar

• “Hasarı abartırsam daha çok mu alırım?” Hayır. Aşırı rakam güveni zedeler; “mütevazı ilk tahmin + ek güncelleme” en doğrusu.

• “Survey’e geç kalırsak ne olur?” Delil kaybı olur; rücu zorlaşır. 48 saat içinde ortak survey hedefleyin.

• “Demurrage/detention sigorta öder mi?” Çoğu poliçede hayır; sözleşme ile yönetin.

• “Foto-videosuz dosya?” Zayıf dosya. İlk gün çekim yapın, tarih-konum bilgisini kaydedin.

Sonuç

Hızlı ihbar + sağlam delil + ortak survey + uyumlu sözleşme/poliçe + time-bar disiplini = Hızlı ve öngörülebilir tazmin.