Borca İtiraz ile İmzaya İtirazın Ayrımının Uygulamadaki Önemi

Giriş

Kambiyo senetlerine (çek, bono, poliçe) dayalı takipler, ticari hayatın en kritik alanlarından biridir. Türk hukukunda, İcra ve İflas Kanunu (İİK) m. 167 vd. hükümleriyle alacaklılara özel bir takip yolu tanınmıştır. Bu takip yolunda borçlunun en önemli savunma imkanları arasında borca itiraz ve imzaya itiraz bulunmaktadır.

İlk bakışta benzer görünen bu iki itiraz türü, aslında farklı hukuki sonuçlar doğurmakta ve uygulamada tarafların stratejilerini doğrudan etkilemektedir. Yargıtay kararları da bu iki kavramın ayrımına büyük önem atfetmekte ve icra takiplerinde yanlış nitelendirmeler ciddi hak kayıplarına yol açabilmektedir.

---

Kambiyo Senetlerine Özgü Takiplerde İtiraz Mekanizması

Genel Çerçeve

• Borçlu, kendisine kambiyo senedine dayalı ödeme emri tebliğ edildiğinde 5 gün içinde itiraz hakkına sahiptir.
• İtiraz, imzaya veya borca yönelik olabilir.
• İtiraz, icra mahkemesinde incelenir.

İİK m. 170/a Hükmü

• İmzaya itiraz: Borçlu, senet üzerindeki imzanın kendisine ait olmadığını ileri sürebilir.
• Borca itiraz: Senet borcuna ilişkin diğer savunmaları içerir (bedelsizlik, zamanaşımı, ödeme vb.).

---

İmzaya İtiraz

Tanım

• Borçlu, senet üzerindeki imzanın kendisine ait olmadığını iddia eder.
• Bu itiraz, senedin geçerliliğini doğrudan hedef alır.

İspat Yükü

• İmzaya itirazda ispat yükü alacaklıya aittir.
• Alacaklı, imzanın borçluya ait olduğunu bilirkişi raporları ve belge incelemeleriyle ispat etmelidir.

Sonuç

• İmzaya itiraz kabul edilirse takip iptal edilir.
• Ancak alacaklı, temel ilişkiye dayalı genel mahkemede alacak davası açabilir.

---

Borca İtiraz

Tanım

• Borçlu, senedin imzasını kabul etmekle birlikte borcun geçerli olmadığını ileri sürer.
• Ödeme, ibra, zamanaşımı, bedelsizlik, def’i gibi sebepler borca itiraz kapsamındadır.

İspat Yükü

• Borca itirazda ispat yükü borçluya aittir.
• Borçlu, borcun sona erdiğini veya geçersiz olduğunu kanıtlamalıdır.

Sonuç

• Borca itiraz kabul edilirse, takip iptal edilmez, yalnızca itiraz edilen kısım yönünden durur.
• Alacaklı, alacağını genel mahkemelerde ispat ederek yeniden takip yoluna gidebilir.

---

Borca İtiraz ile İmzaya İtiraz Arasındaki Farklar

Kriter	İmzaya İtiraz	Borca İtiraz
İtirazın Konusu	İmzanın aidiyeti	Borcun varlığı/geçerliliği
İspat Yükü	Alacaklıda	Borçluda
Sonuç	Takip iptal edilir	Takip durur veya kısmen iptal edilir
Etki Alanı	Senedin geçerliliği	Senet borcunun kapsamı
Dayanak	İİK m. 170/a	Genel hükümler

---

Yargıtay Kararları Işığında Ayrım

• Yargıtay 12. HD, 2017/4563 E., 2018/7891 K.:
  “İmzaya itiraz, senedin geçerliliğini hedef aldığından, kabul edilmesi halinde kambiyo takibi iptal edilir.”
• Yargıtay 19. HD, 2019/4213 E., 2020/6547 K.:
  “Borca itiraz, senedin geçerliliğini değil, borcun varlığını hedef alır. İspat yükü borçludadır.”
• Yargıtay HGK, 2021/2312 E., 2022/1432 K.:
  “Borca itiraz ile imzaya itirazın birbirine karıştırılması, tarafların hak kaybına yol açabileceğinden, icra mahkemeleri ayrımı titizlikle yapmalıdır.”

---

Uygulamadaki Önemi

1. Alacaklı Açısından

• İmzaya itiraz, alacaklı için daha risklidir; ispat yükü ona aittir.
• Borca itirazda ise alacaklı güçlü konumdadır, çünkü borçlunun savunmasını ispatlaması gerekir.

2. Borçlu Açısından

• İmzaya itiraz daha etkili bir savunma aracıdır; doğru kullanıldığında takibi tamamen düşürebilir.
• Borca itiraz ise sınırlı savunma sağlar.

3. İcra Mahkemeleri Açısından

• Ayrımın doğru yapılmaması halinde adil karar verilmez.
• Yargıtay, usul hataları nedeniyle çok sayıda karar bozmuştur.

---

Uygulamada Sık Yapılan Hatalar

1. İtiraz Türlerinin Karıştırılması
   • Borçlular çoğu kez imzaya itirazı borca itiraz gibi ileri sürmekte, bu da hak kayıplarına yol açmaktadır.
2. Delil Sunmama
   • Borca itirazda ispat yükü borçluda olduğu halde, çoğu zaman delil sunulmamaktadır.
3. Bilirkişi İncelemelerine İtiraz Etmeme
   • İmzaya itirazda alacaklı bilirkişi raporuna itiraz etmezse, takip düşebilir.
4. Zamanaşımı ve Süre Sorunları
   • İtirazlar, kanuni süre içinde yapılmadığında dikkate alınmaz.

---

Stratejik Öneriler

Alacaklılar İçin

• Senedin geçerliliğini baştan kontrol etmeli.
• İmzaya itiraz ihtimaline karşı belge ve bilirkişi desteğini hazır bulundurmalı.

Borçlular İçin

• İmzaya itirazı süresinde ve doğru şekilde yapmalı.
• Borca itirazda güçlü deliller sunmalı.

Avukatlar İçin

• İtiraz türünü doğru nitelendirmeli.
• Yargıtay kararlarını yakından takip ederek mahkemeye güçlü argümanlar sunmalı.

---

Sonuç

Borca itiraz ile imzaya itiraz, kambiyo senetlerine özgü takiplerde borçlunun en önemli savunma araçlarıdır. Ancak her iki itiraz türünün hukuki niteliği, ispat yükü ve sonuçları farklıdır.

• İmzaya itiraz, imzanın borçluya ait olmadığını ileri sürer ve kabul edilirse takip iptal edilir.
• Borca itiraz, borcun geçersizliğini veya sona erdiğini ileri sürer ve ispat yükü borçludadır.

Yargıtay uygulamaları da göstermektedir ki, bu iki itirazın ayrımı uygulamada büyük önem taşımaktadır. Doğru itiraz türünün seçilmesi, alacaklı ve borçlu açısından stratejik sonuçlar doğurur.