SGK Borç Durum Yazıları Hangi Halde Sürpriz Risk Doğurur?
Giriş
Bir şirketin sosyal güvenlik yükümlülükleri, yalnızca personel maliyetlerine ilişkin kalemlerle sınırlı değildir. Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) alınan borç durum yazıları, yatırım öncesi yapılan “due diligence” çalışmalarının kritik bir ayağını oluşturur. Çünkü SGK nezdindeki borçlar, sadece ödenmemiş primlerle değil; yapılandırma bozulmaları, teşvik ihlalleri, sahte sigortalı iddiaları ve idari para cezaları gibi birçok risk alanını da ortaya çıkarabilir.
Bu yazıda; SGK borç yazılarının içeriği, bu belgelerin nasıl okunması gerektiği, yatırımcı açısından doğurabileceği sürpriz riskler ve due diligence raporlarına nasıl entegre edilmesi gerektiği hem teorik hem pratik bilgilerle açıklanmaktadır.
I. SGK Borç Durum Yazısının Kapsamı
SGK’dan alınan resmi borç durum yazıları; ilgili işverenin 5510 sayılı Kanun çerçevesinde ödemekle yükümlü olduğu:
-
Kısa vadeli sigorta kolları primleri (hastalık, iş kazası vb.),
-
Uzun vadeli sigorta primleri (emeklilik, yaşlılık vb.),
-
Genel sağlık sigortası primleri,
-
İşsizlik sigortası primleri,
-
İdari para cezaları ve gecikme zammı,
-
Teşviklerin geri alınmasına neden olabilecek ihlaller
gibi borçların vade, tutar, yapılandırma ve dava durumu gibi detaylarını içerir. Bu belgeler, çoğu zaman E-Borcu Yoktur (e-BYY) sisteminden alınsa da, detaylı borç dökümü için SGK müdürlüğünden manuel yazı talep edilmesi gerekebilir.
II. SGK Prim Borçları: Görünenin Ötesindeki Risk
SGK borçlarının yatırımcının karşısına çıkardığı en yaygın yükümlülük türü, vadesi geçmiş prim borçlarıdır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken noktalar:
-
Borç yeni mi, yoksa geçmiş yıllardan mı devretmiş?
-
Aylık prim ve hizmet belgeleri zamanında verilmiş mi?
-
Eksik gün bildirimi nedeniyle ceza riski var mı?
Örneğin, bir şirketin çalışan sayısı bordroda 5 görünürken, fiilen sahada 15 kişi çalışıyorsa ve bu durum iş müfettişince tespit edilmişse, ileride hem sigorta primi eksikliği, hem de idari para cezası gündeme gelebilir.
Örnek Olay:
Bir inşaat şirketi, 2022 yılında 3 kişiyi bordro dışı çalıştırmış; bu durum, 2024 yılında yapılan SGK teftişinde tespit edilmiştir. Kurum, geçmişe dönük olarak prim tahakkukları yapmış ve 212.000 TL’lik bir idari para cezası uygulamıştır. Bu ceza, yatırım görüşmeleri sürerken ortaya çıkmış ve şirket değerini %8 oranında düşürmüştür.
III. Yapılandırılmış Borçlar ve Riskleri
SGK prim borçları, 7326 ve 7440 gibi torba kanunlarla sıkça yapılandırmaya tabi tutulur. Ancak yapılandırma yapılmış olması, riskin ortadan kalktığı anlamına gelmez. Aksine;
-
Yapılandırma taksitlerinin aksaması,
-
Zamanında ödenmeyen taksitlerin tüm borcu muaccel hale getirmesi,
-
Teşvikten faydalanma hakkının kaybedilmesi
yatırımcı açısından potansiyel tehdit haline gelir.
Uygulama Notu:
Due diligence çalışmasında yapılandırılan borçlar, ödeme planı ile birlikte analiz edilmelidir. “Yapılandırma bozulursa doğacak toplam borç tutarı nedir?” sorusu mutlaka sorulmalıdır.
IV. SGK İdari Para Cezaları: İnceleme ve Uyuşmazlık Süreci
SGK tarafından işverene kesilebilecek idari para cezaları genellikle şu gerekçelerle oluşur:
-
Prim bildiriminin yapılmaması veya geç yapılması
-
Hatalı ücret veya gün bildirimi
-
Sahte sigortalı tespiti
-
İşe giriş bildirgesinin geç verilmesi
Bu cezaların tutarı yıllara göre değişmekle birlikte, tek bir tespitle milyon TL düzeyinde cezalara ulaşılması mümkündür. Ayrıca bazı cezalar için itiraz/mahkeme süreci başlatılmış olabilir. Ancak itiraz edilmesi, cezanın risk olmaktan çıktığı anlamına gelmez.
Pratik Öneri:
İşverenin son 3 yılda ceza alıp almadığı, itiraz süreçlerinin devam edip etmediği, SGK müfettiş raporlarının mevcut olup olmadığı SGK müdürlüğünden sorulmalıdır. Gerekirse, şirketten alınacak yazılı beyanla bu durum kayıt altına alınmalıdır.
V. SGK Borçları Neden Sürpriz Risktir?
Yatırımcı açısından SGK borçları, çoğu zaman bilanço ve gelir tablosunda gizli kalabilen yükümlülüklerdir. Çünkü:
-
Bazı prim borçları henüz SGK sistemine işlenmemiştir,
-
İşverence yapılmış ihlaller henüz teftişe konu edilmemiştir,
-
İtiraz süreci devam eden cezalar, mali tablolarda yansıtılmamıştır,
-
Bazı teşviklerin haksız kullanımı ileride geriye dönük borç çıkarabilir.
Bu nedenlerle, SGK borç durum yazısı yüzeysel değil, çok katmanlı bir şekilde incelenmelidir.
VI. Due Diligence Raporunda SGK Yükümlülükleri Nasıl Sunulmalıdır?
Due diligence raporlarında SGK borçları ayrı bir başlık altında değerlendirilmelidir. Rapor şu alt başlıkları içermelidir:
-
Toplam SGK prim borcu listesi (tür ve dönem bazında)
-
Yapılandırma tarihleri, kalan taksit sayısı, bozulma riski
-
İdari para cezaları ve itiraz süreçleri
-
Teftiş veya inceleme geçmişi
-
Gizli sigortalı veya sahte işçilik iddiaları
-
SGK teşviklerinin kullanımı ve ihlal riski
VII. Yatırım Sözleşmesinde SGK Yükümlülüklerine İlişkin Hükümler
Yatırım öncesinde hazırlanacak pay alım sözleşmesi veya hisse devri sözleşmesine, SGK yükümlülüklerine ilişkin “teminat ve tazmin” hükümleri eklenmelidir:
-
Borç çıkması halinde tazmin sorumluluğu,
-
Cezanın kesinleşme tarihine göre sorumluluk bölünmesi,
-
Yatırım öncesi doğan yükümlülükler için önceki ortaklara rücu hakkı
gibi hükümler, yatırımcının korunması açısından hayati önem taşır.
VIII. Sonuç ve Öneriler
SGK borç durum yazıları, yatırım süreçlerinde göz ardı edildiğinde ciddi sürpriz risklere yol açabilir. Prim borçları, bozulmuş yapılandırmalar, yüksek tutarlı idari para cezaları ve ileride doğabilecek sigorta yükümlülükleri yatırımcıyı hem mali hem hukuki açıdan zor durumda bırakabilir.
Bu nedenle yatırımcı;
-
SGK müdürlüğünden detaylı döküm talep etmelidir,
-
Şirketten yazılı beyan almalı, geçmiş cezaları sormalıdır,
-
SGK inceleme raporlarını isteyip analiz etmelidir,
-
Tüm bu yükümlülükleri sözleşmeye tazminat ve sorumluluk hükümleriyle yansıtmalıdır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
