Kripto Varlıkların Miras Hukuku Açısından Değerlendirilmesi: Dijital Malvarlığının İntikali
Giriş
Kripto varlıklar, blokzincir teknolojisi ile desteklenen dijital varlıklardır ve klasik malvarlığı unsurlarına kıyasla sahiplik, erişim ve devredilebilirlik açısından farklı yapılar sunar. Bitcoin, Ethereum, NFT gibi varlıklar artık yalnızca yatırım enstrümanları değil; aynı zamanda miras bırakanların önemli birer dijital malvarlığı unsuru hâline gelmiştir.
Ancak bu dijital varlıkların ölüm hâlinde mirasçılara geçişi; Türk Medeni Hukuku, veraset prosedürü, teknik erişim engelleri, platform politikaları ve uluslararası hukuk boyutları bakımından birçok belirsizlik ve tartışmayı beraberinde getirmektedir.
Bu yazıda, kripto varlıkların Türk Medeni Kanunu kapsamında mirasçılara intikali, uygulamada karşılaşılan sorunlar ve olası çözüm önerileri sistematik olarak ele alınacaktır.
I. Kripto Varlık Nedir? Mirasçılığa Konu Olabilir mi?
1.1 Kripto Varlığın Tanımı
Türk hukukunda genel geçer bir “kripto para” tanımı bulunmamakla birlikte, 2021 tarihli TCMB Yönetmeliği’nde şu tanım yer alır:
“Kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal ortamda oluşturulan, dijital ağlar üzerinden dağıtılan; ancak itibari para, elektronik para, ödeme aracı ya da menkul kıymet olmayan varlıklardır.”
(16.04.2021 tarihli Yönetmelik, m.3)
Bu tanım kripto varlığı parasal değil, dijital malvarlığı değeri olarak konumlandırır.
1.2 Kripto Varlıkların Malvarlığı Niteliği
Yargı kararlarında da kripto varlıklar genellikle taşınır mal veya ekonomik değer olarak kabul edilmektedir.
İstanbul 24. Asliye Hukuk Mahkemesi 2021/151 K.:
“Kripto para ekonomik değeri olan, devredilebilir nitelikte bir taşınır maldır.”
Bu itibarla kripto paralar:
- Tereke (miras bırakanın malvarlığı) kapsamına girer,
- Mirasçılara intikal edebilir,
- Ancak erişim sorunları ve tespit zorlukları ayrı bir mesele olarak karşımıza çıkar.
II. Miras Hukuku Kapsamında Kripto Varlığın Durumu
2.1 Türk Medeni Kanunu Çerçevesi
TMK m.599 uyarınca:
“Miras, ölümle birlikte mirasçılara geçer.”
Kripto paralar, fiziksel değil dijital nitelikte olsa da, ekonomik değer taşıdıkları sürece mirasbırakanın terekesine dahil edilir. Ancak bu tespitin fiilen yapılabilmesi için şu sorunlar ortaya çıkmaktadır:
2.2 Pratik Zorluklar
- Cüzdan erişimi: Özel anahtar (private key) bilinmiyorsa, mirasçılar ilgili cüzdana erişemez.
- Borsa hesabı bilgisi: Merhumun kripto para borsalarındaki varlıkları varsa, bu hesaplara erişim için platformla yazışma gerekir.
- Yerli/yabancı borsalar: Türkiye’de kayıtlı olmayan platformlar (örneğin Binance, Kraken) Türk mahkemelerinin yazılarına yanıt vermeyebilir.
- Mirasçılık belgesi ile başvuru: Borsa, mirasçılık belgesi ve veraset ilamı talep etse de, uygulama platforma göre farklılık gösterir.
III. Kripto Varlıkların Vasiyetname ile Devri
3.1 Vasiyetname ile Kripto Paraların Bırakılması
Kripto varlıklar, Türk Medeni Kanunu’na göre vasiyetname ile belirli bir kişiye bırakılabilir. Ancak iki önemli koşul vardır:
- Bilinirlik: Vasiyet edilen kripto cüzdanın adı, platformu ve erişim bilgisi açıkça belirtilmelidir.
- Anahtar paylaşımı: Private key veya seed phrase yazılı değilse, vasiyet hukuken geçerli olsa bile teknik olarak işlem yapılamaz.
Not: Kripto varlıklar “şifreyi bilenindir.”
Mahkeme kararıyla miras hakkı verilse bile cüzdanın özel anahtarına ulaşılamazsa, içerik fiilen devredilemez.
IV. Kripto Varlıkların Tespiti ve İspatı
4.1 Miras Davalarında Tespit Yolları
- E-devlet ve bankacılık sisteminde görünmez.
- Ancak yerli borsalara yazılacak müzekkere ile hesap bilgisi talep edilebilir.
- IP tespiti, bilgisayardaki kripto cüzdan uygulamaları, e-posta geçmişi ve 2FA cihazları analiz edilerek dolaylı yoldan cüzdanın varlığı anlaşılabilir.
V. Yabancı Platformların Yaklaşımı
| Platform | Miras Politikası |
|---|---|
| Binance | Mirasçılık belgesi ve ölüm belgesiyle işlem yapılabilir. |
| Coinbase | “Digital Estate Transfer” prosedürü mevcut, ABD mahkeme kararı şartı aranabilir. |
| Kraken | Belgelerin yeminli çevirisi ve noter onayı istenir. |
Bu platformların birçoğu GDPR, KYC ve AML politikaları uyarınca talep edilen belgeleri sıkı şekilde denetler.
VI. Kripto Paranın Mirasla Geçişine Dair Öneriler
- Kripto vasiyetnamesi hazırlanmalı (Noterde veya dijital vasiyet sistemleriyle).
- Özel anahtarlar güvenli kasada saklanmalı, mirasçıya erişim hakkı bırakılmalı.
- Avukatlar, miras planlaması yaparken kripto varlıkları da dikkate almalı.
- Borsalar, yerel hukuk sistemleriyle uyumlu “miras protokolü” oluşturmalı.
VII. Anayasal ve Vergisel Değerlendirme
7.1 Anayasal Mülkiyet Hakkı
Anayasa m.35 uyarınca, mirasla mülkiyet hakkı doğar. Kripto varlıklar da mülkiyet hakkı kapsamındadır.
Dolayısıyla mirasçı, teknik olarak ulaşamasa bile, hukuki olarak hak sahibidir.
7.2 Veraset ve İntikal Vergisi
- Kripto paralar da miras değeri olarak beyan edilmelidir.
- Ancak Maliye, bu varlıkların beyanı ve değeri konusunda henüz net mevzuat yayımlamamıştır.
Sonuç
Kripto varlıklar, dijital niteliklerine rağmen malvarlığı değeri taşımakta olup Türk miras hukukunda terekeye dâhil edilebilirler. Ancak bu varlıkların teknik erişimi, bilinmezliği ve bireysel saklama biçimleri, hukuki miras intikalini önemli ölçüde zorlaştırmaktadır.
Hukuki güvenliğin artırılması için:
- Kripto vasiyet uygulamaları geliştirilmelidir,
- Yargı kararlarında kripto varlıklar açıkça tanımlanmalı,
- Vergisel ve teknik altyapı uyumlaştırılmalıdır.
Stj.Öğr. Esmanur AKTAŞ
About Post Author
