Ticaret Unvanı ve İşletme Adı Koruması: Tescil Süreci ve İtiraz Mekanizmaları

Ticaret unvanı ve işletme adı, bir işletmenin kimliğini belirleyen ve ticari faaliyetlerde ayırt edici rol oynayan önemli unsurlardır. Ticaret unvanı, işletmenin yasal kimliğini belirtirken, işletme adı işletmenin marka değerini temsil eder ve müşteri gözünde tanınırlık sağlar. Ticaret unvanı ve işletme adı, çeşitli hukuki düzenlemelerle koruma altına alınmıştır ve bu korumalar, işletmelerin ticari itibarını ve ayırt ediciliğini güvence altına alır. Bu makalede, ticaret unvanı ve işletme adının hukuki korumaları, tescil süreci ve bu unsurlara yönelik itiraz süreçleri ele alınacaktır.

1. Ticaret Unvanı ve İşletme Adı Nedir?

Ticaret unvanı ve işletme adı kavramları, işletmelerin ticari faaliyetlerinde tanınmasını ve hukuki kimliğinin belirlenmesini sağlar:

• Ticaret Unvanı: Ticaret unvanı, bir ticari işletmenin kimliğini belirtmek amacıyla kullanılan resmi isimdir. Bu unvan, işletmenin yasal sorumluluğunu ve kurumsal yapısını belirler. Örneğin, bir anonim şirketin ticaret unvanı, “ABC İnşaat A.Ş.” şeklinde olabilir.
• İşletme Adı: İşletme adı ise ticari faaliyetlerde kullanılan ve müşteriler tarafından bilinen addır. Ticaret unvanının aksine, işletme adı marka değeri taşır ve işletmenin tanınırlığını artırır. Örneğin, ticaret unvanı “XYZ Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş.” olan bir işletmenin işletme adı “Lezzet Durağı” olabilir.

2. Ticaret Unvanı ve İşletme Adının Tescil Süreci

Ticaret unvanı ve işletme adı, üçüncü kişilerin aynı veya benzer adları kullanmasını engellemek için tescil edilmelidir. Tescil süreci, bu adların hukuki korumaya alınması için gereklidir.

a) Ticaret Unvanının Tescili

Ticaret unvanı, Türk Ticaret Kanunu (TTK) kapsamında tescil edilir ve ticaret siciline kayıt edilir. Tescil işlemi için izlenmesi gereken adımlar şu şekildedir:

1. Unvan Seçimi ve Belirleme: İşletme sahibi, ticaret unvanının ayırt edici olmasına dikkat etmelidir. Aynı sektörde faaliyet gösteren diğer işletmelerin ticaret unvanına benzer unvanlar kullanılamaz.
2. Ticaret Sicil Müdürlüğüne Başvuru: Ticaret unvanı, ticaret siciline tescil edilmek üzere ticaret sicil müdürlüğüne başvurulmalıdır. Başvuru sırasında unvanın kullanılacağı faaliyet alanı belirtilir.
3. Tescilin İlan Edilmesi: Ticaret unvanı tescil edildikten sonra, ticaret sicil gazetesinde ilan edilerek üçüncü kişilere duyurulur. Bu ilan, ticaret unvanının korunmaya başladığını gösterir.

b) İşletme Adının Tescili

İşletme adı, marka değeri taşıdığı için Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) tarafından tescil edilir. İşletme adı tescili, markalar için geçerli olan prosedürler çerçevesinde yapılır. İşletme adı tescili için şu adımlar izlenir:

1. Marka Başvurusu Yapılması: İşletme adı tescili için TÜRKPATENT’e başvuru yapılır. Başvuru sırasında, işletme adının benzersiz olması ve başka bir işletmenin marka haklarına tecavüz etmemesi önemlidir.
2. Tescil Araştırması ve İnceleme: Başvurunun ardından, TÜRKPATENT işletme adı üzerinde araştırma yaparak aynı veya benzer bir markanın olup olmadığını kontrol eder. Benzer marka veya ad bulunmadığında tescil onayı verilir.
3. İlan ve İtiraz Süresi: İşletme adı tescili için onay alındıktan sonra, başvuru ilan edilir. Bu ilanın ardından üçüncü kişiler itiraz edebilir.

3. Ticaret Unvanı ve İşletme Adının Hukuki Koruması

Ticaret unvanı ve işletme adı, tescil edilmesi durumunda hukuki koruma altına alınır. Bu koruma, üçüncü kişilerin aynı veya benzer adları kullanarak işletmenin tanınırlığını ve itibarını zedelemesini engeller. Hukuki koruma çerçevesinde ticaret unvanı ve işletme adı üzerinde sağlanan haklar şunlardır:

• Münhasırlık Hakkı: Tescil edilmiş ticaret unvanı ve işletme adı, sadece sahibine ait olur. Başkaları tarafından aynı veya benzer unvan ve adların kullanılması yasaktır.
• Koruma Süresi: Ticaret unvanı süresiz olarak korunur. İşletme adı ise marka tescili kapsamında genellikle 10 yıllık sürelerle yenilenerek korunur.
• Hukuki Yollara Başvurma Hakkı: Ticaret unvanı veya işletme adı tescilli bir işletme, bu adların izinsiz kullanımını engellemek için hukuki yollara başvurabilir. Haksız rekabet ve marka ihlali davaları açılarak korunma sağlanır.

4. İtiraz Süreci: Ticaret Unvanı ve İşletme Adına Karşı Yapılacak İtirazlar

Tescil işlemi sırasında veya sonrasında üçüncü kişiler, ticaret unvanı veya işletme adına itirazda bulunabilir. İtiraz süreci, başvurunun reddedilmesine veya mevcut tescilin iptaline yol açabilir.

a) Ticaret Unvanına İtiraz Süreci

Bir işletme, kendisiyle aynı veya benzer ticaret unvanının başka bir işletme tarafından kullanılması durumunda itiraz hakkına sahiptir. İtiraz süreci aşağıdaki şekilde işler:

1. Ticaret Sicili Müdürlüğüne İtiraz: İtiraz, ticaret sicili müdürlüğüne yapılır. İtiraz eden, unvanın kendi işletmesinin unvanına benzer olduğunu veya haksız rekabete yol açtığını belirtir.
2. Mahkeme Başvurusu: İtiraz sonucunda bir çözüme ulaşılamazsa, itiraz sahibi ticaret mahkemesine başvurarak unvanın iptalini talep edebilir. Mahkeme, benzerlik, haksız rekabet veya karışıklık yaratma riski olup olmadığını değerlendirir.

b) İşletme Adına (Marka Tesciline) İtiraz Süreci

İşletme adı tesciline karşı yapılan itirazlar, marka tescili kapsamında değerlendirilir. İtiraz süreci şu şekildedir:

1. TÜRKPATENT’e İtiraz: İşletme adı tescili ilan edildiğinde, üçüncü kişiler TÜRKPATENT’e itiraz edebilir. İtiraz eden, işletme adının daha önce tescil edilmiş bir markaya benzediğini veya kendi marka haklarını ihlal ettiğini öne sürer.
2. İtirazın İncelenmesi ve Karar Verilmesi: TÜRKPATENT, itirazı inceleyerek işletme adıyla ilgili bir karar verir. İtiraz haklı görülürse, tescil işlemi durdurulur veya iptal edilir. İtiraz reddedilirse, tescil işlemi devam eder.
3. Mahkemeye Başvurma Hakkı: İtiraz sonucu yetersiz görüldüğünde itiraz eden taraf, fikri ve sınai haklar mahkemesine başvurarak işletme adının iptalini talep edebilir.

5. Ticaret Unvanı ve İşletme Adının İhlali Durumunda Hukuki Yollar

Ticaret unvanı veya işletme adının ihlali durumunda, işletme sahibi çeşitli hukuki yollara başvurabilir. Bu yollardan bazıları:

a) Haksız Rekabet Davası

Haksız rekabet, başka bir işletmenin ticaret unvanı veya işletme adıyla karışıklığa neden olma durumudur. İhlal durumunda işletme sahibi, Türk Ticaret Kanunu uyarınca haksız rekabet davası açarak zararlarının giderilmesini talep edebilir.

b) Marka İhlali Davası

İşletme adı marka tesciliyle korunan bir işletme, adının izinsiz kullanımını engellemek için marka ihlali davası açabilir. Bu dava, adın yetkisiz kullanımının önlenmesi ve zararların giderilmesi için önemlidir.

c) İptal Davası

Bir işletme, kendi ticaret unvanı veya işletme adıyla aynı veya benzer bir adın başka bir işletme tarafından kullanılmasını engellemek için iptal davası açabilir. Bu dava, mevcut tescilin iptal edilmesini sağlar.

Sonuç

Ticaret unvanı ve işletme adı, işletmenin ticari kimliğini belirleyen ve itibarını koruyan önemli unsurlardır. Bu adların tescil edilmesi, hukuki koruma sağlamanın yanı sıra üçüncü kişilerin haksız kullanımını engeller. Ticaret unvanı ve işletme adı tescil süreci, işletme sahiplerine münhasır haklar tanırken, itiraz süreçleri de korumanın etkin bir şekilde sağlanması için önemlidir. İhlal durumunda açılacak haksız rekabet ve marka ihlali davaları, işletmelerin haklarını koruyarak ticari hayatta ayırt edici kimliklerini sürdürmelerine katkı sağlar. Bu makale, ticaret unvanı ve işletme adı tescilinin hukuki yönlerini ve itiraz süreçlerini açıklayarak, işletmelerin haklarını koruma konusunda bilgilendirmeyi amaçlamaktadır.