TELİF HAKKI VE SINAİ MÜLKİYET

Telif Hakkı ve Sınai Mülkiyet: Kapsam, Koruma Süresi ve Dijital Çağda Koruma

Giriş

Telif hakları ve sınai mülkiyet hakları, yaratıcı ve ticari değer taşıyan eserlerin korunmasında temel bir rol oynar. Makalede, telif haklarının kapsamı, koruma süresi, olası ihlaller, fikri mülkiyet ile çakıştığı alanlar ve dijital çağda telif hakkı koruması detaylı bir şekilde ele alınacaktır. 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ve 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) çerçevesinde yapılan düzenlemeler ve Yargıtay içtihatları da bu analizde yer alacaktır.

Telif Hakları: Kapsam, Koruma Süresi ve İhlaller

Telif Hakları Kapsamı

Telif hakları, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) tarafından düzenlenir. Bu kanun, edebi, sanatsal ve bilimsel eserlerin korunmasını sağlar ve eser sahiplerine çeşitli haklar tanır.

• Maddi Haklar: Eser sahibine, eseri çoğaltma, yayma, temsil etme ve işleme hakları tanır. Bu haklar, eserin ekonomik yararlarını kontrol etme yetkisini içerir. Örneğin, bir yazarın kitabının basılması ve satışından elde edilecek gelir üzerinde hak sahibidir.
• Manevi Haklar: Eser sahibinin eserin bütünlüğünü koruma ve eseri kendi adıyla veya takma adıyla yayımlama hakkını içerir. Manevi haklar, eserin kişisel bütünlüğünü ve sahibinin onurunu korumayı amaçlar. Örneğin, bir sanatçının eserinin izinsiz değiştirilmesi, manevi hak ihlali oluşturur.

İlgili Kanun Maddeleri

• FSEK Madde 1: “Bu Kanun, eser sahibinin ekonomik ve manevi haklarını koruyarak eserlerin yaratılması ve geliştirilmesini sağlamak amacıyla düzenlenmiştir.” Bu madde, telif haklarının temel amacını ve kapsamını belirler.
• FSEK Madde 71: “Telif hakkı süresi, eser sahibinin ölümünden itibaren yetmiş yıl olarak belirlenmiştir. Bu süre sona erdiğinde eser kamu malı haline gelir.” Bu süre, telif hakkı korumasının ne kadar sürdüğünü ve eserlerin kamuya ne zaman açık hale geleceğini belirtir.

Telif Hakkı İhlalleri

Telif hakkı ihlalleri, eserin izinsiz kullanımı veya çoğaltılması durumlarında ortaya çıkar. 5846 sayılı FSEK’in 71/A ve 71/B maddeleri, telif hakkı ihlallerine karşı uygulanabilecek hukuki yolları düzenler.

• FSEK Madde 71/A: “Telif hakkının ihlaline neden olan kişilere karşı, eserin sahibi tarafından dava açılabilir. Dava sonucunda ihlalin durdurulması ve tazminat talep edilebilir.” Bu madde, telif hakkı ihlalleri durumunda izlenecek hukuki süreci düzenler.
• FSEK Madde 71/B: “Telif hakkı ihlalinin tespiti için mahkemeye başvurulabilir ve ihlalin durdurulmasına yönelik tedbirler alınabilir.” Bu madde, ihlalin tespiti ve durdurulması için mahkeme önünde başvurulabilecek tedbirleri belirtir.

Yargıtay İçtihatları

• Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2015/11278 E., 2017/2548 K.: “Müzik eserinin izinsiz çoğaltılması, telif hakkı ihlali oluşturur. İhlal durumunda, eserin sahibi tazminat talep edebilir.” Bu içtihatta, bir müzik eserinin izinsiz çoğaltılmasının telif hakkı ihlali olduğu ve eserin sahibinin tazminat hakkı doğduğu belirtilmiştir.
• Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2018/18243 E., 2020/1225 K.: “Bir kitabın dijital ortamda izinsiz paylaşılması telif hakkı ihlali oluşturur. Dijital içeriklerin telif hakkı da korunmalıdır.” Dijital ortamda bir kitabın izinsiz paylaşılmasının telif hakkı ihlali olduğuna ve bu tür ihlallerin de korunması gerektiğine hükmedilmiştir.

Fikri Mülkiyet ve Telif Hakkının Çakıştığı Alanlar

Fikri Mülkiyetin Kapsamı

Fikri mülkiyet, telif hakları dışında markalar, patentler, endüstriyel tasarımlar ve coğrafi işaretleri içerir. Her bir fikri mülkiyet türü, belirli bir yaratıcı veya endüstriyel değeri korur:

• Marka Hakları: 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) ile düzenlenir. Marka, bir işletmenin mal veya hizmetlerini diğerlerinden ayıran işaretlerdir. Marka hakları, işletmelerin isim ve logolarını korur.
• Patent Hakları: Buluşların korunmasını sağlar ve 6769 sayılı SMK’de düzenlenir. Patentler, yeni ve buluş niteliğine sahip teknolojik çözümleri kapsar. Bu hak, buluşun ticari olarak kullanılmasını ve başkaları tarafından izinsiz kullanılmasını engeller.
• Endüstriyel Tasarım Hakları: 6769 sayılı SMK kapsamında düzenlenir ve ürünlerin estetik görünüşlerini korur. Endüstriyel tasarımlar, ürünlerin özgün görünüşünü ve estetik özelliklerini korur.
• Coğrafi İşaretler: Yerel ürünlerin kökenini ve kalitesini korur. Bu, 6769 sayılı SMK ile düzenlenmiştir. Coğrafi işaretler, belirli bir coğrafi bölgede üretilen ürünlerin kalitesini ve kökenini garanti eder.

İlgili Kanun Maddeleri

• SMK Madde 1: “Bu Kanun, sınai mülkiyet haklarını düzenleyerek, markalar, patentler, endüstriyel tasarımlar ve coğrafi işaretlerin korunmasını sağlar.” Bu madde, SMK’nın genel amacını ve kapsamını belirler.
• SMK Madde 6: “Marka tescili, markanın kullanılacağı mal ve hizmetler için yapılır ve tescil süresi 10 yıldır. Bu süre sonunda yenileme işlemi yapılabilir.” Bu madde, marka haklarının süresini ve yenileme prosedürlerini belirler.

Çakışma Alanları

Telif hakları ve sınai mülkiyet hakları arasında çakışmalar olabilir. Örneğin, bir endüstriyel tasarımın estetik özellikleri telif hakkı kapsamında korunabilirken, tasarımın yenilikçi teknik özellikleri patentle korunabilir. Markalar ve telif hakları arasındaki çakışmalar, genellikle markanın isim veya logolarının, telif hakkı ile korunan sanat eserlerinde kullanılması durumunda ortaya çıkar. Çakışan haklar, hem telif hakkı hem de sınai mülkiyet haklarına başvurulmasını gerektirebilir.

Yargıtay İçtihatları

• Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2016/18352 E., 2018/3430 K.: “Bir tasarım hem endüstriyel tasarım olarak hem de telif hakkı olarak korunabilir. Tasarımın her iki koruma türünden faydalanabileceği vurgulanmıştır.” Bu içtihatta, tasarımın hem endüstriyel tasarım olarak hem de telif hakkı olarak korunabileceği ifade edilmiştir.
• Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2017/20609 E., 2019/5225 K.: “Markaların, telif hakkıyla korunan içeriklerde izinsiz kullanımı durumunda, hem marka haklarının hem de telif haklarının ihlal edilebileceğine karar verilmiştir.” İçtihatta, markaların telif hakkıyla korunan içeriklerde izinsiz kullanılmasının her iki hakkı da ihlal edebileceği belirtilmiştir.

Dijital Çağda Telif Hakları: Çevrimiçi İçerik ve Telif Hakkı Koruması

Dijital Çağ ve Telif Hakları

Dijital çağ, telif haklarının korunmasını daha karmaşık hale getirmiştir. Çevrimiçi içeriklerin hızla paylaşılması ve çoğaltılması, telif hakkı ihlallerini artırmıştır. Bu durum, eser sahiplerinin haklarını korumak için yeni stratejiler geliştirmelerini gerektirir.

İlgili Kanun Maddeleri

• FSEK Madde 53: “Dijital ortamda telif hakkı korunan eserlerin izinsiz kullanımı, telif hakkı ihlali olarak kabul edilir. Eser sahipleri, bu tür ihlallere karşı hukuki yollara başvurabilirler.” Bu madde, dijital ortamda telif hakkı korumasının kapsamını belirler.
• FSEK Madde 54: “İnternet üzerinden yapılan telif hakkı ihlalleri, telif hakkı sahiplerine karşı cezai ve hukuki yaptırımlara neden olabilir.” Dijital ortamda telif hakkı ihlallerine karşı uygulanabilecek yaptırımlar hakkında bilgi verir.

Yargıtay İçtihatları

• Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2019/12858 E., 2020/3194 K.: “Çevrimiçi içeriklerin izinsiz paylaşımı, telif hakkı ihlali oluşturur. Eser sahipleri, dijital ortamda da haklarını koruyabilirler.” Bu içtihatta, çevrimiçi içeriklerin izinsiz paylaşılmasının telif hakkı ihlali oluşturduğu ve eser sahiplerinin dijital ortamda da haklarını koruyabileceği vurgulanmıştır.
• Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2020/17158 E., 2022/5245 K.: “Sosyal medya platformlarında izinsiz paylaşılan eserler, telif hakkı ihlali oluşturur ve eser sahiplerinin tazminat hakkı doğar.” Sosyal medya üzerinden yapılan telif hakkı ihlallerinde eser sahiplerinin tazminat hakkına sahip olduğu belirtilmiştir.

Telif hakları ve sınai mülkiyet hakları, yaratıcı ve ticari değer taşıyan eserlerin korunmasında kritik bir rol oynar. 5846 sayılı FSEK ve 6769 sayılı SMK, bu hakların kapsamını, koruma sürelerini ve ihlallerin cezalandırılmasını detaylı bir şekilde düzenler. Dijital çağda, çevrimiçi içeriklerin korunması için ek stratejiler geliştirilmiş ve yasal düzenlemelerle desteklenmiştir. Yargıtay içtihatları ise, bu düzenlemelerin uygulanması konusunda rehberlik sağlar. Telif haklarının ve sınai mülkiyet haklarının korunması, eser sahiplerinin haklarını güvence altına alarak, yaratıcı ve ticari faaliyetlerin sürdürülebilirliğini sağlar.

 

Öğrenci Stajyer 

Behiye Zeynep Öztürk