TASARIM İHLALİ DAVALARI

Tasarım ihlali davaları, tasarım haklarının korunması amacıyla açılan hukuki süreçlerdir. Bu davalar, bir tasarımın hukuka aykırı olarak kullanılması durumunda hak sahibine hukuki koruma sağlar. Tasarım hakkı, bir ürünün dış görünümüne dair özgün ve yeni unsurların korunmasını hedefler.

I. Tasarım Hakkı ve Hukuki Altyapısı

 Tasarım Hakkının Tanımı ve Koruma Kapsamı

Tasarım hakkı, bir ürünün veya bir ürün parçasının görünümü ile ilgili özgün ve yeni tasarımların korunmasını sağlayan bir fikri mülkiyet hakkıdır. Bu hak, tasarımın estetik ve görsel özelliklerine yönelik koruma sağlar. Tasarım hakkı, hem tescilli hem de tescilsiz tasarımlar için geçerli olabilir. Tescilli tasarımlar, belirli bir süre boyunca geniş kapsamlı koruma sağlarken, tescilsiz tasarımlar ise daha sınırlı bir korumaya sahiptir.

 Hukuki Altyapı

Türkiye’de tasarım hakları, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) ile düzenlenmiştir. Bu kanun, tasarım hakkının elde edilmesi, korunması ve ihlali durumunda uygulanacak hukuki yaptırımları içermektedir. SMK’nın 56. maddesi, tasarım hakkının korunmasına ilişkin hükümleri içermektedir. Bu maddeye göre, tescilli tasarımın sahibi, tasarımın tescil tarihinden itibaren beş yıl süreyle münhasır hakka sahip olur ve bu süre, beşer yıllık dönemlerle toplam 25 yıla kadar uzatılabilir.

II. Tasarım İhlali Davaları

 Tasarım İhlalinin Tanımı

Tasarım ihlali, bir tasarımın sahibinin izni olmaksızın, tasarımın kopyalanması, kullanılması, ticari amaçla pazarlanması veya başka herhangi bir şekilde tasarım hakkının ihlal edilmesi durumunda ortaya çıkar. Hukuki anlamda tasarım ihlali, fikri mülkiyet hukukunun önemli bir bileşenidir ve tasarım sahiplerinin haklarının korunması için çeşitli hukuki mekanizmalar mevcuttur.

 İhlal Türleri

• Direkt İhlal: Tasarımın birebir kopyalanması veya çok benzer bir tasarımın kullanılması.
• Dolaylı İhlal: Tasarımın izinsiz olarak üretilen veya ithal edilen ürünlerin ticaretine konu edilmesi.

İhlal Davalarının Açılması

Tasarım ihlali davaları, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri’nde açılır. Davacı, tasarımın izinsiz kullanıldığını ve bu kullanımın kendi haklarını ihlal ettiğini ispat etmekle yükümlüdür. Bu davalarda mahkemeler, delil tespiti, bilirkişi incelemesi gibi yöntemlerle ihlal olup olmadığını belirler.

III. Tasarım İhlali Davalarında Uygulanan Hukuki Yaptırımlar

 İhtiyati Tedbirler

Tasarım ihlali durumunda mahkemeler, dava süresince ihlalin devam etmemesi için ihtiyati tedbir kararı verebilir. Bu tedbirler, ihlal eden ürünlerin piyasadan çekilmesi, üretiminin durdurulması veya el konulması gibi önlemleri içerebilir.

Maddi ve Manevi Tazminat

Tasarım ihlali sonucunda maddi ve manevi zarara uğrayan tasarım sahibi, ihlal eden kişiden tazminat talep edebilir. Maddi tazminat, tasarım sahibinin uğradığı gelir kaybını ve ihlal edenin haksız kazancını kapsar. Manevi tazminat ise tasarım sahibinin itibarının zedelenmesi gibi manevi zararların karşılanmasını amaçlar.

 İhlal Ürünlerinin İmhası

Mahkemeler, ihlal eden ürünlerin imhasına karar verebilir. Bu, ihlal eden ürünlerin piyasadan tamamen kaldırılmasını sağlar ve tasarım sahibinin haklarının korunmasına katkıda bulunur.

IV. Yargıtay İçtihatları ve Kanun Maddeleri

 Yargıtay İçtihatları

Yargıtay’ın tasarım ihlali davalarına ilişkin içtihatları, bu davaların nasıl değerlendirileceğine dair önemli yol gösterici niteliktedir. Örneğin, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 2016/3450 E., 2017/3963 K. sayılı kararı, tasarımın yeni ve ayırt edici nitelikte olup olmadığının değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Bu kararda, tasarımın genel izlenimi itibariyle diğer tasarımlardan belirgin şekilde farklı olup olmadığına dikkat edilmiştir. Daha ayrıntılı bir içtihatı da örnek vermemiz gerekirse;

 

11. Hukuk Dairesi         2015/11870 E.  ,  2016/9173 K.

“İçtihat Metni”

…

MAHKEMESİ : … FİKRÎ VE SINAÎ HAKLAR HUKUK MAHKEMESİ

…..d. Şti.’nin, ürünleri diğer davalıdan faturayla aldığını belirterek, davalıların tasarım ihlali eyleminin tespitini, haksız rekabetin tespitine ve giderilmesine karar verilmesini, hükmün ilanını talep ve dava etmiştir.
Davalı … Sanayi Ticaret Limited Şirketi; yetki itirazında bulunmuş, hükümsüzlük davası açtıklarını belirtip davanın reddini istemiştir. Diğer davalı vekili, davanın reddini istemiştir. Mahkemece, iddia, savunma, bilirkişi raporu ve dosya kapsamına göre, davalıların ticarete konu ettikleri ürünlerin kataloglarında ve internet sitesinde sergilendiği, bunlardan ….. başlıklı katalogda yer alan … ve … no.lu tasarımların davacıya tescilli 2005/02716-… sıra no.lu tasarımla belirgin şekilde benzer olduğu, sair katalog kapsamındaki tasarımların ise farklı oldukları, davalıların açtıkları hükümsüzlük davasının takipsiz bırakılmakla, açılmamış sayılmasına karar verildiği, kararın kesinleştiği, davalıların hükümsüzlük savunmalarının kanıtlanamadığı, tasarımların tecavüz tarihi itibariyle geçerlilikleri belirlenmiş olduğu gerekçesiyle, davanın kabulüne, zenteknoloji.com.tr sitesinde ve ………. başlıklı kataloglarında yer alan … ve … nolu davacıya ait 2005/02716…. çoklu tasarımlarla belirgin benzer tasarımlı ürünleri sergilemelerinin, ticarete konu etmelerinin, tasarım hakkına tecavüz ve haksız rekabet oluşturduğunun tespitine, önlenmesine, tecavüzlü ürün/tanıtım gereçlerinin toplanarak ortadan kaldırılmasına, internet sitesinden de tecavüzlü ürün içeriklerinin ortadan kaldırılmasına, karar kesinleştiğinde, hüküm özetinin ulusal çapta yayın yapan gazetede ilan edilmesine karar verilmiştir.
.
Kararı, davalı … S…….Şti. vekili temyiz etmiştir.
Dava dosyası içerisindeki bilgi ve belgelere, mahkeme kararının gerekçesinde dayanılan delillerin tartışılıp, değerlendirilmesinde usul ve yasaya aykırı bir yön bulunmamasına göre, davalı … …. ….. İnş……. ve Tic. Ltd. Şti. vekilinin tüm temyiz itirazları yerinde değildir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerden dolayı, davalı … S…..e Tic. Ltd. Şti. vekilinin bütün temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun bulunan hükmün ONANMASINA, aşağıda yazılı bakiye 01,50 TL temyiz ilam harcının temyiz edenden alınmasına, 28/…/2016 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

 İlgili Kanun Maddeleri

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu

Madde 56 – Tasarım Hakkının Kapsamı ve Koruma Süresi:

1. Tescilli tasarım sahibinin, tescil edilen tasarımı kullanma hakkı münhasırdır.
2. Bu hak, tescil tarihinden itibaren beş yıl süreyle geçerlidir ve beşer yıllık dönemlerle toplam 25 yıla kadar uzatılabilir.

Madde 67 – Tasarım İhlali:

1. Tescilli tasarımın izinsiz olarak üretilmesi, satılması, ithal edilmesi, ticaret konusu yapılması veya başka bir şekilde kullanılması tasarım hakkının ihlali sayılır.
2. İhlal durumunda, tasarım sahibi, ihlali durdurma ve tazminat talep etme hakkına sahiptir.

V. Tasarım Hukuku ile Marka Hukuku ve Fikri Mülkiyet Haklarının İlişkisi

Tasarım hukuku, marka hukuku ve genel olarak fikri mülkiyet hakları birbirleriyle yakından ilişkilidir. Tasarımlar, ürünlerin görsel özelliklerini korurken, markalar ürünlerin kaynaklarını tanımlar. Her iki hak da ticari faaliyetlerde rekabet avantajı sağlar ve yaratıcı faaliyetleri teşvik eder.

 Marka Hukuku ile İlişkisi

Marka hukuku, bir işletmenin mal veya hizmetlerini diğer işletmelerin mal veya hizmetlerinden ayırt etmeye yarayan işaretlerin korunmasını sağlar. Tasarımlar, markaların görsel unsurları olabilir ve bu nedenle marka hukuku ile kesişebilir. Örneğin, bir ürünün tasarımı, aynı zamanda o ürünün ayırt edici bir işareti olabilir ve marka olarak tescil edilebilir.

Fikri Mülkiyet Hakları ile İlişkisi

Fikri mülkiyet hakları, yaratıcı ve yenilikçi faaliyetlerin korunmasını amaçlar. Tasarım hakları, patent hakları, marka hakları ve telif hakları gibi farklı koruma türleri, yaratıcılığın ve yeniliğin çeşitli yönlerini korur. Tasarımlar, ürünlerin estetik ve görsel özelliklerini korurken, patentler teknik çözümleri ve yenilikleri korur. Telif hakları ise sanatsal ve edebi eserlerin korunmasını sağlar.

VI. Sonuç

Tasarım ihlali davaları, tasarım haklarının korunması ve hukuka aykırı kullanımların önlenmesi amacıyla önemli bir hukuki mekanizmadır. Türkiye’de 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile düzenlenen tasarım hakları, tescilli ve tescilsiz tasarımlar için çeşitli koruma araçları sunar. Tasarım ihlali durumunda; ihlalin durdurulması, tazminat talebi ve ihlal ürünlerinin imhası gibi hukuki yaptırımlar uygulanabilir. Yargıtay içtihatları ve kanun maddeleri, bu davaların değerlendirilmesinde önemli yol gösterici unsurlar sağlar. Ayrıca, tasarım hukuku, marka hukuku ve genel olarak fikri mülkiyet hakları ile yakından ilişkilidir ve bu haklar birlikte, yaratıcı ve yenilikçi faaliyetlerin korunmasını amaçlar.

 

Öğrenci Stajyer 

Behiye Zeynep Öztürk