OTONOM GEMİLER: DENİZCİLİKTE DEVRİM VE HUKUKİ SONUÇLAR

Otonom Gemiler ve Hukuki Sorunlar:
Otonom gemiler, denizcilik sektöründe giderek daha fazla konuşulan ve geleceğin
taşımacılık sistemlerinde önemli bir rol oynaması beklenen teknolojik bir gelişmedir.
Bu gemiler, insan müdahalesi olmadan veya minimum insan müdahalesiyle sefer
yapabilme potansiyeline sahiptir. İnsan müdahalesi minimum seviyede olduğundan
buna paralel olarak hata seviyesi de minimum seviyededir. Ayrıca daha az
maliyetlidir. Bu gemiler yapay zeka ve otomasyon teknolojilerini kullanarak çalışır ve
denizcilik sektöründe büyük bir dönüşüm potansiyeline sahiptir. Ancak; otonom
gemilerin kullanımı, birçok hukuki ve düzenleyici sorunu da beraberinde getirir.
Otonom Gemilerin Tanımı ve Avantajları:
Otonom gemiler, uzaktan kumanda ve/veya otomasyon sistemleri sayesinde kendi
kararlarını verebilen ve rotalarını çizebilen gemilerdir. Otonom gemiler; yapay zeka
sistemleri veya uzaktan kumandalar gibi teknolojik unsurlar kullanılarak, mürettebat
olmadan işletilen gemilerdir. Bu gemiler; çeşitli sensörler (radar, lidar, sonar), GPS,
kamera sistemleri ve yapay zeka algoritmaları kullanarak çevresel verileri toplar,
analiz eder ve bu veriler doğrultusunda hareket eder.
Otonom Gemilerin Avantajları:
1. Geliştirilmiş Güvenlik
o Hata Azaltma: Otonom sistemler, insan hatalarını azaltarak daha
güvenli bir seyir sağlar. Sensörler ve yapay zeka, tehlikeleri daha hızlı
ve doğru bir şekilde algılar.
o Güvenlik Sistemleri: Otonom gemiler, sürekli olarak çevresini izler ve
tehlikelere anında tepki verir, bu da kaza riskini azaltır.

2. Maliyet Tasarrufu
o Mürettebat Maliyeti: Otonom gemilerde insan mürettebatın azalması,
büyük ölçüde operasyon maliyetlerini düşürür.
o Verimlilik: Otonom gemiler, daha verimli güzergahlar ve hız kontrolü
sağlayarak yakıt maliyetlerini azaltabilir.

3. İyileştirilmiş Verimlilik
o Optimum Seyir: Otonom sistemler, hava ve deniz koşullarına göre en
verimli seyir yollarını hesaplar ve uygulayarak yakıt tüketimini ve
zaman kaybını azaltır.
o Kesintisiz Operasyon: Otonom gemiler, 24/7 çalışabilir, bu da taşıma
sürelerini kısaltır ve lojistik süreçlerin daha verimli yönetilmesini sağlar.

4. Çevresel Etkilerin Azaltılması
o Yakıt Verimliliği: Optimum rotaların ve hızların kullanılması, yakıt
tüketimini azaltır ve çevresel etkileri minimize eder.
o Emisyonlar: Daha verimli operasyonlar, gemilerin karbon ayak izini
azaltabilir ve çevre koruma standartlarına uyum sağlar.

Otonom Gemilerin Hukuki Boyutu:
Otonom gemiler, denizcilik sektöründe devrim yaratma potansiyeline sahip olsa da,
beraberlerinde önemli hukuki sorunları da getiriyor. Bu teknolojinin hızla gelişmesi,
mevcut deniz hukuku düzenlemelerinin yeterli olup olmadığı sorusunu gündeme
getiriyor.
 Mevcut Düzenlemelerin Yetersizliği: Mevcut uluslararası deniz hukuku
sözleşmeleri (SOLAS, MARPOL, COLREG vb.) büyük ölçüde insan
müdahalesi gerektiren gemiler için tasarlanmıştır. Otonom sistemlerin karar
verme süreçleri, sorumluluk belirleme ve acil durum yönetimi gibi konularda
bu sözleşmeler net bir cevap vermemektedir.
 Sorumluluk Belirsizliği: Bir kaza durumunda sorumluluğun kimde olacağı
(gemi sahibi, yazılım üreticisi, kaptan vb.) belirsizliği önemli bir sorundur.
Özellikle yapay zekanın karar verme süreçlerindeki rolü, sorumluluk dağılımını
karmaşıklaştırmaktadır.
 Sigorta Kapsamı: Mevcut deniz sigortası sözleşmeleri, otonom gemilerin
özel risklerini tam olarak karşılayamayabilir. Yeni riskler ve sorumluluklar
karşısında sigorta kapsamının genişletilmesi gerekebilir.
 Etik Sorunlar: Otonom sistemlerin karar verme süreçlerindeki etik kaygılar,
özellikle insan hayatını ilgilendiren durumlarda önemli bir sorundur. Örneğin,
bir çarpışma durumunda geminin hangi kararı vereceği ve bu kararın etik
açıdan değerlendirilmesi gibi konular.
Önemli Hukuki Konular:
 Sorumluluk:
o Kaza Durumunda Sorumluluk: Otonom gemilerdeki kaza veya
zararlarda kimin sorumlu olacağı konusu hukuki belirsizlikler
yaratmaktadır. Taşıyıcı şirket, gemi üreticisi veya yazılım sağlayıcısı
gibi taraflar arasında sorumluluk paylaşımı gereklidir.
o Hata ve Kusur Kavramları: Yapay zekanın yaptığı bir hata
durumunda "kusur" kavramının nasıl yorumlanacağının belirlenmesi
gerekmektedir.

 Sigorta: Otonom gemilerin sigortalanması, geleneksel gemilerden farklılık
gösterebilir. Sigorta şirketleri, otonom sistemlerin potansiyel risklerini
değerlendirmek ve yeni poliçeler geliştirmek zorundadır.
 Uluslararası Sözleşmeler:
o Mevcut Sözleşmelerin Güncellenmesi: Mevcut uluslararası deniz
hukuku sözleşmelerinin otonom gemileri kapsayacak şekilde
güncellenmelidir.
o Yeni Sözleşmeler: Otonom gemilerin özel durumlarını dikkate alan
yeni uluslararası sözleşmelerin hazırlanması gündeme alınmalıdır.

 Kaptanın Rolü: Otonom gemilerde kaptanın rolü ve sorumlulukları yeniden
tanımlanmalıdır.
 Siber Güvenlik: Otonom gemilerin siber saldırılara karşı korunması ve bu
saldırıların hukuki sonuçları detaylı bir şekilde incelenmeli ve çözüme
kavuşturulmalıdır.
 Veri Gizliliği: Otonom gemiler tarafından toplanan verilerin korunmalı ve
gizliliği sağlanmalıdır.
Yasal Sorumluluk ve Yargı Yetkisi:
 Yargı Yetkisi: Otonom gemilerle ilgili uluslararası hukuk kuralları, kaza veya
uyuşmazlık durumunda hangi ülkenin yargı yetkisine sahip olacağını
belirlemekte zorluklar yaşanabilir.
 Yasal Yükümlülükler: Otonom gemilerin operasyonları sırasında meydana
gelen hukuki ihlallerin nasıl ele alınacağına dair net yasal yükümlülükler ve
standartlar oluşturulmalıdır.

Çözüm Önerileri:
 Uluslararası İşbirliği: IMO gibi uluslararası denizcilik örgütleri aracılığıyla
ortak bir çerçeve oluşturulabilir.
 Yeni Mevzuatın Geliştirilmesi: Otonom gemileri kapsayan yeni uluslararası
sözleşmeler hazırlanabilir.
 Sorumluluk Sisteminin Yeniden Değerlendirilmesi: Kaza durumunda
sorumluluğun belirlenmesi için yeni mekanizmaları geliştirilebilir.
 Sigorta Sisteminin Güncellenmesi: Otonom gemileri kapsayan yeni sigorta
ürünleri geliştirilebilir.
 Etik İlkelerin Belirlenmesi: Yapay zekanın denizcilikteki kullanımıyla ilgili etik
ilkeler belirlenebilir.
 Siber Güvenlik Önlemlerinin Alınması: Otonom gemilerin siber saldırılara
karşı korunması için gerekli önlemlerin alınabilir.
Otonom gemiler, denizcilik sektöründe büyük bir potansiyele sahip olsa da, bu
teknolojinin hukuki boyutunun dikkatlice incelenmesi ve düzenlenmesi
gerekmektedir. Uluslararası işbirliği ve kapsamlı çalışmalar sayesinde bu alanda net
ve adil bir hukuki çerçeve oluşturulabilir. Otonom gemiler, deniz taşımacılığında
büyük bir devrim yaratma potansiyeline sahipken, hukuki ve düzenleyici alanlarda
birçok zorluk ve belirsizlik de taşımaktadır. Bu gemilerin güvenli ve etkili bir şekilde
kullanılabilmesi için uluslararası ve yerel düzeyde kapsamlı düzenlemelerin
geliştirilmesi ve uygulanması gerekmektedir. Bu düzenlemeler, sorumluluklar,
sigorta, güvenlik ve operasyonel standartları kapsayan geniş bir yelpazeyi içerir.

Otonom gemi teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla birlikte, hukuki altyapının da hızla
gelişmesi gerekecektir.

Hukuk Öğrenci Stajyeri Nursena İbanoğlu