Mal Rejimleri: Tanımı, Türleri ve Türk Medeni Kanunu’ndaki Düzenlemeler
Giriş
Mal rejimi, evlilik birliği içinde eşlerin sahip oldukları mal varlıklarının nasıl yönetileceğini, kullanılacağını ve evlilik sona erdiğinde nasıl paylaşılacağını düzenleyen bir hukuki kavramdır. Evlilik süresince edinilen malların taraflar arasında adil bir şekilde paylaşılması, ekonomik hakların korunması ve tarafların malvarlığı üzerindeki hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesi açısından büyük önem taşır. Türkiye’de mal rejimlerine ilişkin düzenlemeler, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda yer almaktadır. Bu makalede, mal rejimlerinin tanımı, türleri ve Türk hukukundaki yasal düzenlemeler sade ve akıcı bir dille ele alınacaktır.
Mal Rejimi Nedir?
Mal rejimi, evlilik süresince ve sonrasında eşlerin mal varlıklarının yönetimi, tasarrufu ve paylaşımını düzenleyen bir hukuki düzenlemedir. Eşlerin evlilik süresince kazandıkları malların hangi kurallar çerçevesinde paylaşılacağına mal rejimi kuralları karar verir. Mal rejimi, evlilik sona erdiğinde taraflar arasında olası anlaşmazlıkların çözümüne katkı sağlayarak, mal paylaşımının adaletli bir şekilde yapılmasını hedefler. Türkiye’de mal rejimleri, Türk Medeni Kanunu’nun 202. maddesi ve devamı hükümleri ile düzenlenmiştir.
Mal Rejimi Türleri
Türk Medeni Kanunu, eşler arasında uygulanabilecek dört farklı mal rejimi öngörmektedir: edinilmiş mallara katılma rejimi, mal ayrılığı rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı rejimi ve mal ortaklığı rejimi. Eşler, bu mal rejimlerinden birini seçebilir veya yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olurlar. İşte bu rejimlerin ayrıntıları:
- Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi (TMK m. 218-241)
Edinilmiş mallara katılma rejimi, Türk Medeni Kanunu’na göre yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir. Eşler, başka bir mal rejimi seçmedikleri takdirde bu rejime tabi olurlar. Bu rejimde, evlilik süresince eşlerin kazandıkları ve edindikleri tüm mal varlığı “edinilmiş mal” olarak kabul edilir ve eşler arasında eşit olarak paylaşılır.
- Edinilmiş Mal: Evlilik süresince eşlerin çalışmaları ve çabaları sonucu elde ettikleri mal varlıkları edinilmiş mal olarak kabul edilir. Örneğin, eşlerin maaşları, emeklilik tazminatları, sosyal güvenlik ödemeleri ve evlilik süresince satın alınan gayrimenkuller edinilmiş mal kapsamındadır.
- Kişisel Mal: Edinilmiş malların dışında kalan mal varlıkları ise kişisel mal olarak adlandırılır. Eşlerin evlenmeden önce sahip oldukları mallar, üçüncü kişilerden miras yoluyla gelen mallar ve manevi tazminat alacakları kişisel mal olarak kabul edilir. Kişisel mallar, mal paylaşımı sırasında hesaba katılmaz ve sahibinde kalır.
Evliliğin boşanma, ölüm veya mahkeme kararıyla sona ermesi durumunda, edinilmiş mallar yarı yarıya paylaşılır. Bu, tarafların ekonomik haklarının korunmasını sağlar ve adaletli bir paylaşımı hedefler.
- Mal Ayrılığı Rejimi (TMK m. 242-243)
Mal ayrılığı rejimi, her eşin kendi mal varlığını yönettiği ve tasarruf ettiği bir rejimdir. Bu rejimde, eşlerin evlilik süresince elde ettikleri mal varlıkları birbirinden bağımsız olarak değerlendirilir ve evlilik sona erdiğinde tarafların mal varlıkları ayrı olarak kalır.
Mal ayrılığı rejimi, özellikle iş dünyasında ve ticari faaliyetlerde bulunan kişiler tarafından tercih edilebilir. Bu rejimde, her eşin mal varlığından yalnızca kendisi sorumludur ve diğer eşin malları üzerinde herhangi bir hak talep etmesi mümkün değildir.
- Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi (TMK m. 244-255)
Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi, mal ayrılığı rejimi ile edinilmiş mallara katılma rejimi arasında bir model sunar. Evlilik süresince her eş, kendi mal varlığını yönetir ve tasarruf eder. Ancak, evlilik sona erdiğinde, eşlerin evlilik süresince elde ettikleri mallar arasında adil bir paylaşım yapılır.
Bu rejimde, taraflar arasında paylaşılacak mal varlıkları belirlenirken her eşin ekonomik katkıları göz önünde bulundurulur. Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi, hem ekonomik bağımsızlığı korumak hem de evlilik sona erdiğinde adil bir mal paylaşımı sağlamak isteyen eşler tarafından tercih edilebilir.
- Mal Ortaklığı Rejimi (TMK m. 256-281)
Mal ortaklığı rejimi, evlilik süresince eşlerin belirli mal varlıklarının ortak mal olarak kabul edildiği bir rejimdir. Bu rejimde, eşlerin kişisel malları dışında kalan mal varlıkları ortak mal olarak kabul edilir ve evlilik sona erdiğinde eşler arasında eşit olarak paylaşılır.
Ortak mal, eşlerin evlilik süresince birlikte edindikleri taşınır ve taşınmaz malları içerir. Eşlerin kişisel malları ise paylaşımın dışında tutulur. Mal ortaklığı rejimi, özellikle çiftlerin birlikte iş kurdukları veya ortak yatırım yaptıkları durumlarda tercih edilebilir.
Mal Rejimi Sözleşmesi
Eşler, evlilik öncesinde veya evlilik süresince noterde düzenleyecekleri bir mal rejimi sözleşmesi ile hangi mal rejimini tercih edeceklerine karar verebilirler. Bu sözleşme, tarafların ekonomik ilişkilerini daha sağlıklı bir şekilde düzenlemek ve olası anlaşmazlıkların önüne geçmek amacıyla yapılır. Mal rejimi sözleşmesi yapılmadığı takdirde, yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli olur.
Mal rejimi sözleşmesi, tarafların karşılıklı rızası ile yapılmalı ve noterde resmi olarak düzenlenmelidir. Sözleşme yapıldıktan sonra, tarafların seçtikleri mal rejimine göre mal varlıkları yönetilir ve paylaşılır.
Türkiye’de Mal Rejimi ve Uygulama Sorunları
Türkiye’de mal rejimlerine ilişkin düzenlemeler, Türk Medeni Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 2002 yılından bu yana geçerlidir. Ancak, uygulamada bazı sorunlarla karşılaşılabilmektedir:
- Mal Rejimi Sözleşmesi Yapılmaması: Eşlerin çoğu, evlilik süresince mal rejimi sözleşmesi yapmamaktadır. Bu durum, boşanma durumunda mal paylaşımı konusunda anlaşmazlıklara yol açabilir. Mal rejimi sözleşmesinin yapılmaması, tarafların ekonomik haklarını korumakta zorluk yaşamalarına neden olabilir.
- Edinilmiş Malların Tespiti: Boşanma durumunda edinilmiş malların tespiti ve değerlerinin belirlenmesi, uygulamada sıkça sorun yaşanan konular arasındadır. Mahkemeler, tarafların evlilik süresince elde ettikleri mal varlıklarını ayrıntılı olarak incelemek zorunda kalabilir ve bu süreç uzun sürebilir.
- Mal Rejimi Değişikliği: Eşler, evlilik süresince mevcut mal rejimini değiştirmek isteyebilirler. Ancak, bu değişikliğin hukuki olarak geçerli olabilmesi için noterde yeni bir sözleşme düzenlenmesi gereklidir. Mal rejimi değişikliği, taraflar arasında anlaşmazlıklara neden olabilir.
Sonuç
Mal rejimleri, evlilik birliği süresince eşlerin mal varlıklarının nasıl yönetileceğini ve evlilik sona erdiğinde nasıl paylaşılacağını düzenleyen önemli bir hukuki kavramdır. Türkiye’de 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu, eşlerin mal rejimi konusunda tercih edebileceği dört farklı rejim sunmaktadır: edinilmiş mallara katılma, mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı ve mal ortaklığı. Eşler, ihtiyaçlarına ve yaşam tarzlarına en uygun mal rejimini seçebilirler.
Mal rejimleri, eşler arasında ekonomik dengenin sağlanmasına katkı sağlar ve boşanma durumunda tarafların haklarının korunmasını hedefler. Evlilik süresince mal rejimi konusunda bilinçli kararlar alınması, olası anlaşmazlıkların önlenmesine yardımcı olabilir. Türkiye’de mal rejimlerinin uygulanmasında yaşanan sorunlar, mahkemelerin ve tarafların daha dikkatli davranması gerektiğini göstermektedir. Mal rejimleri, hem evlilik süresince ekonomik düzenin sağlanmasında hem de evlilik sona erdiğinde adaletli bir paylaşım yapılmasında kritik bir role sahiptir.
Öğrenci Stajyer Asel DÖNGELLİ
About Post Author
