Kıymetli Evraklarda İmza İncelemesi ve Sahte İmzaya Karşı Koruma Yöntemleri

Kıymetli evraklar, ticari hayatta güvenli ödeme aracı olarak kullanılan, alacaklı ve borçlu arasındaki ilişkiyi belgelendiren önemli belgeler arasında yer alır. Çek, senet, poliçe gibi kıymetli evraklarda imzanın geçerliliği, belgenin hukuki niteliğini doğrudan etkiler. Ancak, ticaret hayatında sıkça karşılaşılan imza sahteciliği sorunları, kıymetli evraklarda hak kayıplarına neden olabilmektedir. Bu makalede, kıymetli evraklarda imza incelemesi, sahteciliğe karşı alınabilecek önlemler ve itiraz yolları incelenecektir.

1. Kıymetli Evraklarda İmza Sahteciliği Nedir?

İmza sahteciliği, kıymetli evrakta yer alan imzanın asıl imza sahibi dışında bir kişi tarafından taklit edilmesi veya imzanın üzerinde oynama yapılması anlamına gelir. İmza sahteciliği, alacaklı veya borçlu tarafın zarara uğramasına, hukuki güvenliğin sarsılmasına ve taraflar arasında uyuşmazlıklara yol açar. Kıymetli evrakların hukuki geçerliliği, imzanın doğruluğuna ve imza sahibinin hür iradesiyle attığına bağlıdır.

İmza sahteciliğinin sık karşılaşıldığı durumlar şunlardır:

• Taklit İmza: Belgedeki imzanın asıl imza sahibinin taklidi şeklinde atılması.
• Yetkisiz İmza: İmza sahibinin bilgisi olmadan başkası tarafından imzalanması.
• İmza Üzerinde Tahrifat: İmza üzerinde oynama veya değişiklik yapılması.

2. İmza İncelemesi ve Hukuki Dayanaklar

Kıymetli evraklarda imzanın geçerliliği, alacaklı ve borçlu arasındaki güvenin tesis edilmesi açısından önem taşır. İmza incelemesi, imzanın gerçek olup olmadığını belirlemek için yapılan teknik bir analizdir ve sahte imzaların tespit edilmesini sağlar.

a) İmza İncelemesinin Hukuki Dayanağı

İmza incelemesi, Türk Hukuku’nda 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) çerçevesinde düzenlenmiştir. HMK’ya göre, taraflardan birinin imza sahteciliği iddiasında bulunması halinde mahkeme, bilirkişi aracılığıyla imza incelemesi yapılmasını talep edebilir. Bu inceleme, imzanın özellikleri, atılış şekli ve imza sahibinin yazı karakteristikleri incelenerek yapılır.

b) Bilirkişi İncelemesi ve Grafolojik Analiz

İmza incelemesi, grafoloji uzmanları veya adli tıp uzmanları tarafından yapılır. Bilirkişi, imzanın özgünlüğünü analiz ederek sahte olup olmadığını tespit eder. Grafolojik analizde, imzanın şekil, hız, basınç ve karakteristik özellikleri değerlendirilir. Bu inceleme, mahkemeye sunulan raporlar ile desteklenir ve delil niteliği taşır.

3. İmza Sahteciliğine Karşı Koruma Yöntemleri

İmza sahteciliğine karşı korunmak, ticari hayatta kıymetli evrakların güvenilirliğini sağlamak için alınması gereken önlemleri içerir. Aşağıda, kıymetli evraklarda imza sahteciliğine karşı alınabilecek bazı koruma yöntemleri açıklanmıştır.

a) Elektronik İmza Kullanımı

Elektronik imza, dijital platformlarda güvenli bir imza yöntemi sunarak sahteciliğe karşı koruma sağlar. 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu çerçevesinde düzenlenen elektronik imza, kıymetli evraklarda fiziksel imza yerine kullanılabilir ve imzanın güvenilirliğini artırır. Elektronik imza, dijital ortamda kimlik doğrulama sağladığı için sahte imza ihtimalini azaltır.

b) İmza Örneklerinin Arşivlenmesi

İmza sahteciliğine karşı korunmak için imza örneklerinin arşivlenmesi önemlidir. İşletmeler, ticari işlemlerde kullanılan kıymetli evraklardaki imza örneklerini saklayarak sahteciliğe karşı kanıt oluşturabilir. Bu örnekler, uyuşmazlık durumunda imza incelemesi için kullanılabilir.

c) İmza Yetkilendirme Politikaları

İşletmeler, kıymetli evrakların imzalanması için belirli yetkilendirme politikaları oluşturmalıdır. Özellikle yüksek meblağlı kıymetli evraklarda, imza yetkisi olan kişilerin belirlenmesi ve bu kişilere yetki verilmesi, sahteciliği önler. Bu politikalar, kurum içinde imza güvenliğini sağlar.

d) Güvenilir Yazılımların Kullanımı

Dijital ortamda kıymetli evrak düzenlerken güvenilir yazılımların kullanılması, sahteciliğe karşı koruma sağlar. Güvenilir yazılımlar, belgelerin izlenebilirliğini ve güvenliğini artırarak belge üzerinde yapılacak sahtecilik girişimlerini önler.

4. İmza Sahteciliği Durumunda İtiraz Yolları

İmza sahteciliği durumunda, imza sahibi itiraz ederek hukuki haklarını arayabilir. Kıymetli evraklarda imza sahteciliğine itiraz yolları aşağıda açıklanmıştır:

a) İmzaya İtiraz

İmza sahteciliği durumunda, imza sahibi imzanın kendisine ait olmadığını beyan ederek “imzaya itiraz” edebilir. İmzaya itiraz, icra takibi veya mahkemeye sunulan belgelerde yapılabilir. Mahkeme, itiraz üzerine bilirkişi incelemesi talep ederek imzanın sahte olup olmadığını değerlendirir.

b) Belgeye İtiraz

İmza sahibinin bilgisi dışında düzenlenen veya değiştirilmiş kıymetli evraklara karşı “belgeye itiraz” edilebilir. Belgeye itiraz, belgenin tamamının sahte olduğunu iddia eden bir savunma türüdür. Bu durumda mahkeme, belgenin doğruluğunu ve imza sahibinin hür iradesiyle belgeyi imzalayıp imzalamadığını değerlendirir.

c) Ceza Davası Açma

İmza sahteciliği, Türk Ceza Kanunu (TCK) uyarınca suç teşkil eder. Sahtecilik nedeniyle mağdur olan taraf, ceza davası açarak faillerin cezalandırılmasını talep edebilir. Ceza davasında mahkeme, sahtecilik suçunun işlendiğine kanaat getirirse sanığa ceza verir ve mağdurun uğradığı zararın tazmini sağlanır.

d) Tazminat Talebi

İmza sahteciliği nedeniyle zarara uğrayan taraf, hukuki yollarla tazminat talep edebilir. Tazminat davası, sahte imza nedeniyle uğranılan maddi ve manevi zararların karşılanmasını amaçlar. Tazminat davasında mahkeme, zarar gören tarafa uğradığı zararı tazmin etme hakkı tanır.

5. İmza İncelemesinde Bilirkişi Raporunun Rolü

İmza sahteciliğine itiraz durumunda, bilirkişi incelemesi büyük bir önem taşır. Bilirkişi, imzanın özelliklerini inceleyerek rapor hazırlar ve mahkemeye sunar. Bilirkişi raporu, mahkemede delil olarak kabul edilerek, imza sahteciliğinin var olup olmadığına dair önemli bir kanıt sağlar.

• Grafolojik Analiz: Bilirkişi, imzanın grafolojik özelliklerini inceleyerek imza sahibine ait olup olmadığını tespit eder.
• Yazı Karakteri İncelemesi: İmzanın yazı karakteri, hızı, basıncı gibi özellikler analiz edilerek imzanın özgünlüğü değerlendirilir.
• Mahkemeye Sunulan Rapor: Bilirkişi tarafından hazırlanan rapor, mahkemeye sunularak imzanın doğruluğu veya sahte olup olmadığına dair karar verilmesine yardımcı olur.

Sonuç

Kıymetli evraklarda imza sahteciliği, ticari hayatta ciddi sonuçlar doğurabilen ve taraflar arasında uyuşmazlık yaratabilen bir durumdur. İmza sahteciliğine karşı korunmak, elektronik imza kullanımı, yetkilendirme politikaları ve güvenilir yazılımlar gibi yöntemlerle mümkündür. İmza sahteciliği durumunda itiraz yolları ve bilirkişi incelemesi, tarafların haklarını korumasına yardımcı olur. Bu makale, kıymetli evraklarda imza sahteciliğine karşı alınabilecek önlemleri ve sahte imzaya karşı itiraz yollarını açıklayarak, ticari hayatta güvenli bir işlem ortamı oluşturmayı amaçlamaktadır.