Kambiyo Senetleri

Kambiyo senetleri kapsamında bulunan Çek, Bono ve Poliçe’nin zorunlu ve ihtiyari unsurları bu yazıda genel hatlarıyla ele alınmaktadır.

Çek

Çek bir bankaya hitaben yazılmış ve Türk Ticaret Hukuku’nda belirtilen hükümlere göre düzenlenmiş, ödeme emri niteliğinde olan kıymetli bir evraktır.

Çekte bulunması gereken zorunlu unsurlar

• Çek kelimesi
• Belirli bir bedelin ödenmesi için kayıtsız ve şartsız havale
• Muhatap
• Düzenlenme tarihi
• Düzenleyenin imzası

Muhatap

Çekte; ödeyecek kimsenin, yani muhatabın belirtilmesi şarttır. Kanun gereğince, Türkiye’de ödenecek çeklerde muhatap, sadece “banka” olabilir. Ayrıca Ticaret Kanunu’nun 782.maddesi gereğince; banka değil de bir diğer kişi üzerine çekilen çek, diğer tüm unsurları taşısa bile artık sadece havale hükmünde sayılır.

Düzenlenme tarihi

Çekte gün, ay ve yıl şeklinde belirlenmiş bir düzenleme tarihinin bulunması da şarttır. Bu kapsamda; çekte birden fazla ve birbirinden farklı düzenleme tarihlerinin bulunması halinde, çek vasfı kazanılamaz. Çekte düzenleme tarihi ile ilgili en çok karışıklık yaşanan ve uyuşmazlık çıkan nokta ise; çekte ileri tarihli bir düzenleme tarihinin belirlenmiş olması hususudur. Kural olarak, çekin düzenlenme tarihinin çekin gerçekten düzenlendiği tarih olması gerekmektedir. Ancak Çek Kanunu’nun Geçici 3. maddesinin 5. fıkrası gereğince; 31.12.2020 tarihine kadar çekte ileri tarihli bir düzenleme tarihinin belirlenmesi mümkündür.

Kanunun belirli şartlarda mevcudiyetini varsaydığı (alternatif) zorunlu unsurlar

Düzenlenme yeri

Çekte yer alması gereken unsurlardan birisi de düzenleme yeri olmakla birlikte, çekte düzenleme yerinin bulunmaması halinde yine senette olduğu gibi düzenleyenin adının yanında yazılı olan yer, düzenleme yeri sayılmaktadır. Ancak düzenleyenin adının yanında da bir yer yazılı değilse çekin artık geçersiz olduğunu ifade etmemiz gerekir.

Ödeme yeri

İhtiyari (isteğe bağlı) unsurlar

Çeke ayrıca; çekin türüne ilişkin, ödemeye ilişkin veya ödememe haline ilişkin bir takım ihtiyari kayıtların konulması da mümkündür. Zorunlu unsurlarında eksiklik olması halinde çek, kambiyo senedi niteliğini kazanamamaktadır. Dolayısıyla kambiyo senetlerine özgü güvence ve kolaylıklardan faydalanılması da mümkün olmamaktadır. Bu sebeple çekle işlem yapılırken çekin gerekli unsurları taşıyıp taşımadığının kontrolü büyük önem arz etmektedir.

Poliçe

Poliçede keşideci, senedi düzenleyendir ve senedin ilk borçlusudur. Senette alacaklı olarak gösterilen ise lehdardır. Lehdar, poliçeyi başka kişilere ciro ile devrederek poliçenin tedavül etmesini sağlayabilir. Senedi devralan kişi, senedin yeni hamili olur. Senedi ciro ile devreden her kişi ise ciranta sıfatını kazanır. Muhatap, ibraz edilen poliçeyi kabul ettiği zaman senedin asıl borçlusu olur. Muhatap poliçeyi kabul etmediği sürece kambiyo ilişkisine girmez.

Poliçenin zorunlu şekil şartları

• Poliçe kelimesi
• Belirli bir bedelin ödenmesi hususunda kayıtsız-şartsız ödeme emri
• Paradan başka bir şeyin bedel olarak gösterilmesi mümkün değildir.
• Muhatabın adı soyadı
• Vadeyi,
• Ödeme yerini,
• Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adını,
• Düzenlenme tarihini ve yerini,
• Düzenleyenin imzasını içermelidir.

Poliçede isteğe bağlı kayıtlar

• Bedeli nakden/malen alınmıştır kaydı
• Muacceliyet kaydı

Bono

Bono, borçlusu tarafından imzalanarak alacaklıya verilen ve belli bir paranın, belli bir süre sonra ödeneceğini bildiren ticari belgeye verilen addır. Bono üzerinde alacak-verecek ilişkisini tanımlayan cümle “ödeyiniz” şeklinde değil, “ödeyeceğim” şeklinde biter. Dolayısı ile bono bir ödeme vaadidir. Bono vadeli işlemlerde kullanılan bir senet türüdür. Bonoda da iki taraf bulunur. Borçlu (muhatap): Bono bedelini ödeyecek taraftır. Alacaklı (lehtar): Bono bedelini tahsil edecek taraf ya kişidir.

Bono’nun zorunlu şekil şartları

• Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesini ve senet Türkçe’den başka bir dille yazılmışsa, o dilde bono veya emre yazılı senet karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,
• Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadini,
• Vadeyi,
• Ödeme yerini,
• Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adını,
• Düzenlenme tarihini ve yerini,
• Düzenleyenin imzasını içermelidir.

Tüm detaylara ve aklınızda bulunan sorulara cevap bulmak için Av. Ferhat Kule ile görüşebilirsiniz.

Ali Bozoğlan