İhtiyati Tedbir Nedir?

Bir dava açıldığında hemen sonuç almak genellikle mümkün değildir. Hem ülkemizdeki yargı sisteminin yoğunluğu hem de davanın karmaşıklığı, sürecin uzamasına neden olabilir.

Davacı, davasının hızla sonuçlanmasını talep etse de, davanın esası hakkında karar verilmesi genellikle uzun bir süre alabilir. Bu süreçte, gecikmeler nedeniyle davacının zarar görmesi veya hakkın elde edilmesinin zorlaşması gibi mağduriyetler yaşanabilir. Bu tür mağduriyetleri önlemek için, kanun koyucu tarafından davanın başlangıcında veya açılmasından önce davacı lehine hukuki koruma sağlayan çeşitli tedbirler öngörülmüştür. Bu geçici koruma önlemlerine “ihtiyati tedbir” denir.

Tedbir Nedir? (Özetle)
Tedbir, mahkeme tarafından davanın sonuçlanmasına kadar doğabilecek zararların önlenmesi amacıyla davacıya sağlanan hukuki korumadır.

Tedbir Kararı Nedir?
Davanın açılmasından kesin hükme kadar geçen süreçte, hakkın elde edilmesinin zorlaşması, imkânsız hale gelmesi ya da zarar görme riski gibi durumları önlemek için mahkeme tarafından davacı lehine verilen hukuki koruma kararına tedbir kararı denir.

Örnek olarak tedbir nafakası, tapuya şerh konulması veya bir aracının satışının yasaklanması gibi durumlar ihtiyati tedbir kararına örnek gösterilebilir.

İhtiyati Tedbir Nasıl Talep Edilir?
İhtiyati tedbir, mahkemeye dilekçe ile talep edilir. Davacı, dilekçesinde tedbir gerekçelerini belirtmeli ve davanın esası hakkında yaklaşık bir haklılık ispatı sunmalıdır.

İhtiyati tedbir talebi reddedilirse, kişi istinaf kanun yoluna başvurabilir. Bölge Adliye Mahkemesi’nin verdiği karar kesin hüküm teşkil eder.

İhtiyati tedbir kararının verilebilmesi için bazı şartların sağlanmış olması gerekir. Bu şartlar şunlardır:

– Mevcut durumda meydana gelebilecek değişim nedeniyle hakkın elde edilmesinin zorlaşması veya imkânsız hale gelmesi ihtimali ve
– Gecikme nedeniyle ciddi bir zararın oluşma riski.

Bu şartlar sağlanmalı ve tedbir talep eden tarafın haklılığı yaklaşık olarak ispat edilmelidir. Mahkeme, davacının haklı olduğuna dair bir kanaat oluşturmalıdır. Şartlar sağlanmazsa, aleyhine tedbir konan taraf haksız olarak zarar görebilir.

Tedbir kararı verilirken yaklaşık ispat kuralı arandığı için, davanın ihtiyati tedbir talep eden kişi aleyhine sonuçlanma ihtimali her zaman bulunmaktadır. Davalı taraf haksız bir şekilde zarar görürse, tedbir talep eden kişiden teminat alınabilir. Dava, ihtiyati tedbir talep eden kişinin lehine sonuçlanırsa, sunulan teminat davacıya iade edilir. Eğer ihtiyati tedbir talebi kesin delillere veya resmi belgelere dayanıyorsa veya durum teminat gerektirmiyorsa, mahkeme teminat talebini kaldırabilir.

İhtiyati tedbirler, üç kategoriye ayrılır: eda amaçlı, teminat amaçlı ve düzenleme amaçlı ihtiyati tedbirler. Eda amaçlı tedbirler arasında tedbir nafakası, teminat amaçlı tedbirler arasında tapuya şerh koyma ve düzenleme amaçlı tedbirler arasında dövizle ödeme yapılacak durumlarda kurun sabitlenmesi örnek olarak verilebilir.

İhtiyati tedbir talepleri, davanın görüldüğü mahkemede incelenir ve karara bağlanır. Davanın açılmasından önce talep edilen ihtiyati tedbir, esas hakkında yetkili ve görevli mahkemeden istenmelidir.

İhtiyati tedbir kararına karşı itiraz yalnızca ilgili tarafın yokluğunda verilmişse yapılabilir. İtiraz, tedbirin uygulandığı sırada ilgili hazır bulunuyorsa uygulamadan itibaren, bulunmuyorsa tedbirin uygulanmasına dair tutanağın kendisine tebliğinden itibaren bir hafta içinde yapılmalıdır. İtiraz, tedbirin icrasını durdurmaz.

İhtiyati tedbir, üçüncü bir kişinin hakkını zedeliyorsa, üçüncü kişi tedbiri öğrendiği günden itibaren bir hafta içinde itiraz edebilir.

İhtiyati tedbir kararı, kararın verildiği tarihten itibaren bir hafta içinde uygulanmazsa kendiliğinden kalkar. Davadan önce verilmiş ihtiyati tedbir kararında, iki hafta içinde esas davanın açılması gerekir. Aksi halde, tedbir kararı kendiliğinden geçersiz hale gelir.

İhtiyati tedbir kararına uymayan veya karara aykırı hareket edenler disiplin hapsi ile cezalandırılabilir.

İhtiyati Tedbir Kararı Nasıl Uygulanır?
İhtiyati tedbir kararının uygulanabilmesi için, kararın verildiği tarihten itibaren ilgili mahkemenin bulunduğu yargı çevresindeki icra dairesine başvurulmalıdır. Kararda belirtilmişse, ihtiyati tedbirin uygulanması için yazı işleri müdürü görevlendirilebilir.

İhtiyati tedbir kararının uygulanması gerekiyorsa, zor kullanımı da dahil olmak üzere tüm kolluk görevlileri, köylerde muhtarlar yazılı başvuru üzerine tedbirin uygulanmasına yardım ederler.

İhtiyati Tedbir Ne Kadar Sürer?
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 397/2 maddesi gereğince, ihtiyati tedbir nihai kararın kesinleşmesine kadar devam eder. Ancak, mahkeme bu süreden önce tedbirin kaldırılmasına karar verebilir.

İhtiyati tedbir kararı, kararın verildiği tarihten itibaren bir hafta içinde uygulanmazsa kendiliğinden kalkar. Davadan önce verilmiş ihtiyati tedbir kararında, iki hafta içinde esas davanın açılmaması durumunda da tedbir kararı kendiliğinden geçersiz olur.