Haklı Fesih Şartları

1) Haklı Fesih – Geçerli Fesih Ayrımı ve Neden Önemli?

İş ilişkisinde fesih iki ana eksende incelenir: haklı fesih (derhal, bildirimsiz) ve geçerli fesih (bildirimli). Haklı fesih istisnaidir; iş sözleşmesini derhal sona erdirir ve işverene ihbar süresi beklememe imkânı verir. 4857 sayılı İş Kanunu’nda işverenin haklı fesih nedenleri dört ana başlık altındadır:

• Sağlık sebepleri,

• Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık (m.25/II),

• Zorlayıcı sebepler,

• Gözaltı/tutukluluk.

Bu makale m.25/II odaklıdır. Buradaki eylemler, iş ilişkisinin güven temelini ciddi şekilde sarsar. İspat standardı yüksektir; salt şüphe değil, somut, makul ve tutarlı delil gerekir. Son çare (ultima ratio) ve ölçülülük ilkeleri her adımda gözetilmelidir.

---

2) m.25/II’nin Kapsamı: Hangi Davranışlar Haklı Fesih Sebebi Sayılır?

Kanun koyucu, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışlarını bentler halinde sayar. Aşağıda uygulamada en çok karşılaşılan türler, özet kriterler ve delil notları ile birlikte yer alır:

2.1. İşe Girişte İşvereni Yanıltma

• Örnekler: Sahte diploma/sertifika, kritik niteliği gizleme, gerçeğe aykırı beyan.

• Kilit unsur: Beyanın esaslı nitelikte olması ve işverenin iradesini yansıtmış olması.

• Delil: İşe giriş evrakı, mail yazışmaları, İK notları, referans kontrolleri.

2.2. İşveren veya Ailesine Şeref ve Haysiyete Dokunan Fiiller; Asılsız İtham

• Örnekler: Ağır hakaret, onur kırıcı itham, iftira.

• Kilit unsur: Fiilin ağırlığı ve iş ortamına etkisi. Tek seferlik ağır hakaret dahi haklı fesih olabilir.

• Delil: Mesaj kayıtları, kamera, tanık beyanları, toplantı tutanakları.

2.3. Cinsel Taciz

• Örnekler: Fiziksel temas, ısrarlı mesajlar, sözlü/sanal taciz.

• Kilit unsur: Sıfır tolerans yaklaşımı; mağdurun korunması, gizlilik ve ivedi işlem.

• Delil: Mesaj/kamera kayıtları, iç soruşturma raporu, mağdur ve tanık anlatımları.

2.4. Sataşma; İşyerine Sarhoş/Uyuşturucu Etkisiyle Gelme veya İşyerinde Kullanma

• Örnekler: Kavga, tehdit; alkol/uyuşturucu etkisiyle iş güvenliğini tehlikeye atma.

• Kilit unsur: İşyeri ve iş güvenliği riski; özellikle üretim/saha işlerinde tolerans düşüktür.

• Delil: Alkolmetre tutanağı (rızayla), güvenlik kamera kayıtları, tanıklar, olay tutanağı.

2.5. Güveni Kötüye Kullanma, Hırsızlık, Sır İfşası

• Örnekler: Şirket varlığını zimmete geçirme, usulsüz harcama, sahte belge, ticari sırrı rakibe sızdırma.

• Kilit unsur: Güven ilişkisini kökten sarsan eylemler; çoğu zaman soruşturma gerektirir.

• Delil: Muhasebe kayıtları, log’lar, erişim kayıtları, e-posta, IT inceleme raporları.

2.6. İşyerinde 7 Günden Fazla Hapisle Cezalandırılan ve Ertelenmeyen Suç

• Kilit unsur: Fiilin işyerinde işlenmesi, yaptırımın niteliği ve kesinleşme.

• Delil: Ceza yargılaması evrakı, duruşma zabıtları, karar örneği.

2.7. Özürsüz Devamsızlık

• Eşikler (özet):

  • Ardı ardına 2 iş günü, veya

  • Bir ay içinde 2 defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, veya

  • Bir ay içinde toplam 3 iş günü işe gelmeme.

• Kilit unsur: Özürsüzlük ve usul: Her gün için devamsızlık tutanağı, yazılı ihtar/çağrı, savunma istemi.

• Delil: Puantaj, turnike/giriş-çıkış verileri, vardiya çizelgeleri, tutanaklar, teslim edilemeyen ihtar zarfı.

2.8. Görevi Yapmamakta Israr

• Kilit unsur: Yazılı talimat ve ısrarın tekrarı. Tek seferlik ret genellikle yetmez; makul görev tanımı dışında talimat verilemez.

• Delil: Talimat yazıları, mail’ler, performans değerlendirme notları, tanıklar.

2.9. İş Güvenliğini Tehlikeye Düşürme veya İşveren Malına Ağır Zarar

• Kilit unsur: İşçinin kusuru ile ciddi tehlike yaratması veya yaklaşık bir aylık ücret tutarını aşan zarar.

• Delil: Olay raporları, iş güvenliği uzmanı tespitleri, foto/video, hasar tespit tutanakları, eksper raporları.

Pratik Not: m.25/II kapsamındaki her bentte fiilin ağırlığı, tekrarı, işyerine etkisi ve güven ilişkisine verdiği zarar birlikte değerlendirilir. “Şüphe feshi” kavramı geçerli fesih alanına aittir; haklı fesih için “kuvvetli şüphe” dahi çoğu kez yetmez, ikna edici delil gerekir.

---

3) Süreler (m.26): 6 İşgünü + 1 Yıl Kuralı

Haklı fesih hakkı öğrenmeden itibaren 6 işgünü içinde kullanılmalıdır. Ayrıca fiilin gerçekleşmesinden itibaren de genel olarak 1 yıl geçmeden feshe gidilmelidir.

• 6 işgünü öğrenme tarihinden başlar; yetkili kişinin öğrenmesi esastır.

• 1 yıllık süre fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren hesaplanır.

• Bazı gizli veya süreklilik gösteren eylemlerde (örneğin sızıntı, çıkar ilişkisi) öğrenme anı kritik hâle gelir.

• Ceza soruşturmasının başlaması beklenmek zorunda değildir; fakat dosya içeriği delil olarak kullanılabilir.

Uyarı: 6 işgününü kaçırmak, haklı fesih gerekçesinin geçerli fesih seviyesine düşmesine yol açabilir. Bu da ihbar süresini ve bazı durumlarda işe iade riskini gündeme taşır.

---

4) Şekil ve Usul: Fesih Bildirimi, Savunma, Tutanak Zinciri

Haklı fesihte kural olarak derhal fesih mümkündür. Mevzuat, m.25/II’de savunma alınmasını açıkça zorunlu tutmaz. Bununla birlikte:

• Savunma istemek (yazılı, makul süre vererek) çoğu dosyada ispat ve ölçülülük bakımından güç katar.

• Disiplin yönetmeliği veya toplu iş sözleşmesi savunma/kurul prosedürü getiriyorsa uyulmalıdır.

• Fesih bildirimi yazılı olmalı, sebep açık ve somut şekilde belirtilmeli, hangi bente dayandığı netleştirilmelidir.

• Delil ekleri (tutanak, mail, rapor, kamera görüntüsü dökümü) düzenli bir klasörde sunulmalıdır.

Altın Kural – Tutanak Zinciri:

1. Olay Tespiti Tutanağı (tarih-saat, taraflar, tanıklar),

2. Savunma İstemi/İhtar (tebliğ veya tebliğe çıkış belgesi),

3. Savunma Cevabı veya Savunmama Tutanığı,

4. Fesih Kararı ve Bildirimi,

5. Teslim/Tebliğ Kayıtları,

6. İşten Ayrılış ve Bordro Süreçleri.

---

5) İspat Yükü ve Delil Stratejisi

İspat yükü esasen işverendedir. Haklı feshi taşıyacak delil seti şu sütunlardan oluşur:

• Belgeler: Tutanak, e-posta, mesaj kayıtları, log’lar, turnike verileri, vardiya planı.

• Teknik Kanıtlar: Kamera kayıtları (saklama süresi), IT log’ları, erişim yetkisi raporları.

• Tanıklar: Olayı gören çalışanlar; menfaat çatışması ve tutarlılık kontrolü.

• Uzman/İç Soruşturma Raporu: Özellikle güven ihlali, siber delil, hasar tespiti gibi dosyalarda.

Ceza Soruşturması ile İlişki: Beraat tek başına iş hukukunu bağlamaz; maddi olgunun tespiti önemlidir. Ancak ceza dosyası delil açısından yüksek ağırlık taşır; uyumlu anlatım riski azaltır.

---

6) En Sık Uygulanan Bentler İçin Derinlemesine Rehber

6.1. Devamsızlık (Özürsüz ve İzinsiz)

Eşikler (özet yukarıda): ardı ardına 2 iş günü; bir ay içinde 2 kez tatil gününü izleyen iş günü; bir ay içinde toplam 3 iş günü.
Usul:

• Her devamsızlık günü için ayrı tutanak.

• Adres teyidi ve ihtar: “İşe çağrı” ve “savunma” aynı yazıda olabilir; PTT/UETS.

• Mazeret beyanı gelirse değerlendirilir (rapor, refakat, zorlayıcı hâl).

• Devam eden devamsızlıkta 6 işgünü süresi, öğrenme ve delillerin tamamlanması dikkate alınarak işletilir.

Pratik Hatalar:

• Tek tutanakla ay sonu toplu işlem,

• Tebliğ adresinin eski olması,

• Mazeret delillerinin hiç incelenmemesi,

• Puantaj/turnike verilerinin çelişkili bırakılması.

6.2. Görevi Yapmamakta Israr

Anahtar: Yazılı talimat şart. Talimat makul, iş tanımıyla uyumlu olmalı.
İzlenecek Yol:

1. Yazılı görev talimatı,

2. Uyarı/hatırlatma,

3. Israr tutanağı (aynı görev veya aynı tür görev),

4. Savunma ve fesih.

Pratik Not: Tekil bir hatayı haklı feshe taşımak zordur. Israr ve iş akışını aksatma/zarar riski dosyayı güçlendirir.

6.3. Güven İhlali (Hırsızlık, Usulsüzlük, Sır İfşası)

Plan:

• Hızlı iç soruşturma, erişimin dondurulması, delil muhafazası,

• Mali/IT inceleme (log’ların yasal yollarla alınması),

• Tanık ve yazışmaların toplanması,

• Gerekiyorsa disiplin kurulu.
  Kritik: İşe iade riski en çok bu dosyalarda yaşanır; somut delil ve sebep-sonuç şarttır.

6.4. Hakaret/Sataşma – Alkol/Uyuşturucu

• Hakaret/iftira: Dilin ağırlığı, hedefi, işyeri huzuruna etkisi; “anlık öfke” indirim ihtimali oluşturabilir, ancak ağır fiil haklı feshe götürür.

• Sataşma/Kavga: İlk haksız hareket, tahrik-küfür döngüsü, bedensel temas.

• Alkol/uyuşturucu: İş güvenliği riski yüksek işlerde tolerans sıfıra yakındır. Testin rıza ve işyeri prosedürüne uygun alınması önemlidir.

---

7) Sonuçlar: Kıdem–İhbar, İzin, İşsizlik Ödeneği

• Kıdem Tazminatı: m.25/II haklı fesihte ödenmez.

• İhbar Tazminatı: Doğmaz (derhal fesih).

• Biriken Haklar: Kullanılmamış yıllık izin ücretleri, ödenmemiş ücret ve fazla mesai alacakları kişiye aittir; bunlar ödenir.

• İşsizlik Ödeneği: m.25/II nedenli fesihte çalışan genellikle hak kazanamaz.

• Tutanak ve Bordro Süreçleri: Ücret hesabı kapanışı, zimmet/avans mahsup, zimmet var ise alacak davası/şikâyet stratejisi.

---

8) İşe İade ve Tazminat Riskleri (Geçersiz/Haksız Fesih Senaryosu)

Haklı feshe dayanıldı ancak mahkemece ispat yetersiz bulunduysa:

• Kıdem + ihbar tazminatı gündeme gelebilir.

• İş güvencesi koşulları varsa işe iade ve boşta geçen süre (en çok 4 ay) riski doğar.

• Deliller hukuka aykırı toplanmışsa (ör. gizlice elde edilmiş kayıtlar) kullanılamaz; dosya zayıflar.

• “Haklı” iken sürelere uyulmadıysa (6 işgünü/1 yıl) geçerli feshe gerileme olur; ihbar tazminatı ve bildirim süreleri tartışılır.

---

9) İşverenler İçin Uyum ve Politika Önerileri

• Disiplin Yönetmeliği ve Etik Kod: Bentlere uygun örnekleme, soruşturma adımları, kurul yapısı.

• Delil Saklama Politikası: Kamera saklama süreleri, log yönetimi, kişisel veri ve gizlilik.

• Eğitim: Mobbing, cinsel taciz, alkol/uyuşturucu farkındalığı; amirler için “tutanak nasıl tutulur?” eğitimi.

• İletişim Kanalları: İhbar hattı, gizlilik güvencesi, hızlı ve tarafsız inceleme.

• Dokümantasyon: Olay günlüğü, savunma istemi şablonları, fesih bildirimi şablonları, tebliğ prosedürü.