Siber Zorbalık ve Hakaret Suçlarında Delil Toplama ve İspat

1. Giriş: Siber Zorbalık ve Hakaret Suçunun Dijital Yüzü

İnternet ve sosyal medya platformları günlük hayatın ayrılmaz bir parçası hâline geldikçe, kişilerin onur, şeref ve saygınlığına yönelik saldırılar da büyük ölçüde dijital ortama taşınmıştır. “Siber zorbalık” olarak adlandırılan, kişinin sistematik biçimde küçük düşürülmesi, aşağılanması, hedef gösterilmesi veya itibarsızlaştırılması çoğu zaman hakaret suçu başta olmak üzere tehdit, şantaj, özel hayatın gizliliğini ihlal gibi farklı suç tiplerini de gündeme getirmektedir.

Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) “siber zorbalık” başlığı altında özel bir suç tipi düzenlenmiş olmamakla birlikte; bu fiiller çoğunlukla TCK m. 125 hakaret, TCK m. 106 tehdit, TCK m. 107 şantaj, TCK m. 132–134 haberleşmenin ve özel hayatın gizliliği gibi hükümler kapsamında değerlendirilir. Özellikle sosyal medya üzerinden hakaret, Yargıtay içtihatlarıyla oldukça gelişmiş ve belirli bir istikrar kazanmış bir alandır.

---

2. Kavramsal Çerçeve: Siber Zorbalık ve Hakaret Suçu

2.1. Siber Zorbalık Nedir?

Siber zorbalık; bir kişiye elektronik iletişim araçları üzerinden (WhatsApp, Instagram, X/Twitter, Facebook, Telegram vb.) sistematik olarak zarar verici içerik gönderilmesi, kişi hakkında küçük düşürücü paylaşımlar yapılması, kişinin alenen hedef gösterilmesi veya itibarsızlaştırılması gibi eylemleri ifade eder.

Bu fiiller, somut olayın özelliğine göre;

• Hakaret (TCK m. 125)

• Tehdit (TCK m. 106)

• Şantaj (TCK m. 107)

• Özel hayatın gizliliğini ihlal (TCK m. 134)

• Kişisel verilerin hukuka aykırı olarak yayılması (TCK m. 136)

gibi farklı suç tipleri kapsamında cezai sorumluluk doğurabilir.

2.2. Hakaret Suçu ve İnternet Ortamında İşlenmesi

TCK m. 125 uyarınca hakaret; bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırı niteliğinde somut bir fiil veya olgu isnat edilmesi ya da sövme fiiliyle işlenir. Dijital ortamda hakaret;

• Sosyal medya paylaşımı (tweet, gönderi, hikâye),

• Yoruma yazılan ifadeler,

• Özel mesajlar (DM, WhatsApp, Messenger),

• Forum yazıları, blog yorumları

üzerinden gerçekleşebilir. Bu tür ifadelerin aleniyet kazanması (örneğin hesabın açık olması, çok sayıda kişinin görebileceği bir ortamda paylaşılması) hâlinde ceza TCK m. 125/4 gereği 1/6 oranında artırılır.

Özel mesajla hakaret ise aleni sayılmaz; ancak yine de hakaret suçunu oluşturur.

---

3. Ceza Muhakemesinde İspat İlkeleri ve Dijital Deliller

3.1. Serbest Delil Sistemi ve Hukuka Uygun Delil

Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) m. 217’ye göre hakim, hükmünü ancak duruşmaya getirilen ve huzurunda tartışılan delillere dayandırabilir; deliller serbestçe takdir edilir. Ancak bu serbestlik sınırsız değildir. CMK m. 206/2-a ve 217/2 gereği hukuka aykırı şekilde elde edilmiş deliller hükme esas alınamaz.

Siber zorbalık ve hakaret suçlarında da her türlü dijital veri (ekran görüntüsü, mesaj kaydı, e-posta, sosyal medya linki, IP logu, bilirkişi raporu, tanık beyanı vb.) delil olabilir; önemli olan:

1. Delilin hukuka uygun şekilde elde edilmesi,

2. Gerçekliğinin (authenticity) ispatlanabilmesi,

3. Suçun maddi unsurlarını ortaya koymaya elverişli olmasıdır.

3.2. Şüpheden Sanık Yararlanır İlkesi

Ceza yargılamasında ispat standardı, “her türlü makul şüpheden uzak, kesin ve inandırıcı delil” elde edilmesidir. Siber zorbalık ve hakaret suçlarında bazen sadece bir ekran görüntüsüne dayanılması, failin kimliğinin tartışmalı olması veya hesabın başkası tarafından kullanıldığı iddiası sebebiyle yeterli bulunmayabilir. Bu durumda “şüpheden sanık yararlanır” (in dubio pro reo) ilkesi gereği beraat kararı verilebilmektedir.

Bu nedenle, mağdur bakımından delillerin olabildiğince kapsamlı ve destekleyici nitelikte sunulması büyük önem taşır.

---

4. Dijital Delil Türleri: Neler Toplanabilir?

4.1. Ekran Görüntüleri

Siber zorbalık ve hakaret suçlarında en sık başvurulan delillerden biri, ekran görüntüleridir. Özellikle sosyal medya paylaşımları ve mesajlaşmalar çoğu zaman ilk etapta mağdur tarafından ekran görüntüsü alınarak muhafaza edilir.

Uygulamada ekran görüntüleri;

• Hakaret içeren sözleri,

• Kullanıcı adını, profil fotoğrafını,

• Tarih ve saati,

• Platform adını (Twitter/X, Instagram, Facebook vb.)

gösteriyorsa önemli bir ilk delil niteliğindedir. Ancak Yargıtay ve doktrin, dijital veriler üzerinde kolayca değişiklik yapılabilmesi sebebiyle ekran görüntüsünün tek başına her zaman yeterli ispat gücüne sahip olmadığını, mümkün olduğunca başka delillerle desteklenmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

Pratik Öneri:
Ekran görüntüsü alırken:

• Tarih ve saatin göründüğü şekilde,

• Mümkünse tam ekran (görev çubuğu, URL vb. görünür),

• Birden fazla aşama (profil sayfası, mesaj ekranı, yorum dizisi) halinde
  kayıt almak, ileride bilirkişi incelemesinde delilin gerçekliğini destekler.

4.2. Mesajlaşma Kayıtları: WhatsApp, DM, SMS, E-Posta

Siber zorbalık çoğu zaman özel mesajlar üzerinden yürütülmekte, mağdura sürekli hakaret içeren veya küçük düşürücü ifadeler gönderilmektedir. İnternet yazışmalarının ve mesaj çıktılarının delil değeri konusunda uygulamanın temel kriterleri şunlardır:

• Delili sunan kişi, o yazışmanın tarafı olmalıdır.

• Mesajlaşma kaydı bizzat ilgili kişi tarafından alınmalıdır.

• İçerikte oynama yapılıp yapılmadığı, gerektiğinde bilirkişi incelemesi ile tespit edilmelidir.

• Mesaj kayıtları elde edilirken başkasının hesabına izinsiz girme gibi hukuka aykırı fiiller işlenmemelidir.

Eğer kişi tarafı olduğu bir konuşmanın ekran görüntüsünü alıyorsa, genel olarak bu delil hukuka uygun kabul edilmektedir. Aksine, tarafı olunmayan bir konuşmadan gizlice alınan ekran görüntüleri, hem TCK m. 132–133–134 kapsamında ayrı suç teşkil edebilir, hem de ceza davasında hukuka aykırı delil sayılarak hükme esas alınmaz.

4.3. Sosyal Medya Linkleri, URL ve Profil Bilgileri

Delilin sadece ekran görüntüsüyle değil, aynı zamanda;

• Paylaşıma veya mesaja ilişkin doğrudan URL linki,

• Hesabın kullanıcı adı, profil ID’si,

• Gönderinin platformdaki tarih ve saat bilgisi

ile birlikte sunulması, savcılık ve mahkemenin platformdan bilgi talep etmesini kolaylaştırır.

IP sorgusu ve BTK kayıtları üzerinden hesabın gerçek sahibi tespit edilebilmekte; böylece failin kimliği konusunda tereddütler en aza indirilmektedir.

4.4. Tanık Beyanları

Siber zorbalık çoğu zaman grup sohbetlerinde (okul grubu, işyeri grubu, oyun topluluğu, WhatsApp/Telegram grupları) meydana gelmektedir. Bu gruplarda bulunan kişilerin;

• Hakaret içeren paylaşımlara tanık olduklarına,

• Mesajların kim tarafından gönderildiğine,

• Mağdurun bu eylemlerden nasıl etkilendiğine

dair beyanları delil değeri yüksek unsurlardır.

4.5. Noter/E-Tespit, Kolluk Tespit Tutanakları

Dijital içeriklerin değiştirilebilir olması, uygulamada noterde tespit, e-tespit hizmetleri veya kolluk birimlerince düzenlenen “mesaj tespit tutanağı” yoluyla delilin resmî tutanağa bağlanmasını önemli hâle getirmiştir.

• İçerik silinmeden önce,

• Hesap kapatılmadan veya engellenmeden önce,

noter huzurunda veya uzman bir platform üzerinden tespit yapılması, delilin gerçekliğine yönelik ileride gelebilecek itirazları önemli ölçüde zayıflatır.

---

5. Delilin Hukuka Uygun Elde Edilmesi

5.1. Haberleşmenin ve Özel Hayatın Gizliliği Sınırları

Dijital delil toplarken TCK m. 132, 133 ve 134 hükümleri göz ardı edilmemelidir:

• TCK m. 132: Haberleşmenin gizliliğini ihlal

• TCK m. 133: Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması

• TCK m. 134: Özel hayatın gizliliğini ihlal

Kişi tarafı olmadığı bir konuşmaya (örneğin başkasının WhatsApp hesabına gizlice girerek) erişir ve buradan delil elde ederse; bu hem ayrı bir suç doğurabilir hem de elde edilen kayıtların ceza davasında kullanılmasını engeller.

Benzer şekilde, bir mesajın ekran görüntüsü üzerinde oynama yaparak sahte içerik üretmek de hem delilin hukuka aykırı hâle gelmesine, hem de farklı suç tiplerine (örneğin iftira, bilişim suçları) yol açabilir.

5.2. Hukuka Aykırı Delilin Hükme Esas Alınmaması

CMK m. 206/2-a ve 217/2 uyarınca, hukuka aykırı elde edilen deliller hükme esas alınamaz. Yargıtay da sosyal medya yazışmaları ve ekran görüntülerinin ancak hukuka uygun şekilde elde edilmiş olmaları hâlinde değerlendirmeye alınabileceğini vurgulamaktadır.

Dolayısıyla, siber zorbalığa maruz kalan kişi:

• Delil toplarken suç işlememeli,

• Özel hayatın ve haberleşmenin gizliliğini ihlal etmemeli,

• Mümkünse bir avukat rehberliğinde hareket etmelidir.

---

6. Soruşturma ve Kovuşturma Aşamasında Delil Toplama Süreci

6.1. Şikâyet Süresi ve Başvuru

Hakaret suçu kural olarak şikâyete bağlı bir suçtur. Mağdur, hakaret fiilini ve failin kimliğini öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde Cumhuriyet savcılığına veya kolluk birimlerine başvurmalıdır.

Siber zorbalık çoğu zaman süreklilik arz eden bir davranış olduğundan, en son hakaret içeren eylemin tarihi de şikâyet süresi bakımından önem arz eder.

Şikâyet dilekçesinde:

• Suçun işlendiği tarih,

• Hakaret içeren ifadeler,

• Hangi platform üzerinden gerçekleştiği,

• Biliniyorsa failin kullanıcı adı, gerçek adı,

• Eklenen deliller (ekran görüntüsü, link, tespit tutanağı vb.)

açıkça belirtilmelidir.

6.2. Savcılık ve Kolluk Makamlarının Rolü

Şikâyet üzerine savcılık, soruşturma evresini yürütür. Bu aşamada:

• Şikâyetçi ve şüpheli ifadeleri alınır,

• Tanıklar dinlenir,

• Kolluk birimlerince dijital delil tespiti yapılır,

• Gerekirse bilirkişi incelemesi istenir,

• Sosyal medya platformlarına, BTK’ya, ilgili internet servis sağlayıcısına müzekkere yazılarak IP adresleri, log kayıtları, hesap açılış bilgileri talep edilir.

Bu kayıtlar sayesinde:

• Hakaret içeren paylaşımın gerçekte hangi IP’den yapıldığı,

• Hangi tarih ve saatte paylaşıldığı,

• Hangi kullanıcıya ait olduğunun tespiti

mümkün hâle gelir. IP tespiti ile gerçek failin belirlenememesi veya yeterli delil elde edilememesi hâlinde ise kovuşturmaya yer olmadığı (KYOK) kararı verilebilir.

6.3. Sulh Ceza Hâkimliği ve 5651 Sayılı Kanun Kapsamında İşlemler

Siber zorbalık çoğu zaman sadece ceza soruşturması ile sınırlı kalmaz; mağdurun itibarı sosyal medyada hızla zedelenebilir. Bu nedenle 5651 sayılı Kanun kapsamında:

• İçerik kaldırma,

• Erişimin engellenmesi,

• URL bazlı tedbirler

talep edilebilir. Sulh Ceza hâkiminden, kişilik haklarını açıkça ihlal eden içeriklerin yayından kaldırılması için talepte bulunulması mümkündür.

Ayrıca, ceza davası dışında, mağdur TMK m. 24 ve TBK m. 58 uyarınca kişilik hakkının ihlal edilmesi nedeniyle manevi tazminat davası da açabilir.

---

7. Siber Zorbalık ve Hakaret İlişkisi: Örnek Senaryolar

7.1. Okul ve İş Yeri Gruplarında Hakaret

Öğrenci WhatsApp grupları, işyeri projeleri için kurulan Telegram kanalları veya şirket içi e-posta gruplarında sürekli olarak bir kişi hakkında aşağılayıcı ifadeler kullanılması, alay edilmesi, lakap takılması siber zorbalığın tipik örnekleridir.

Bu tür olaylarda delil olarak:

• Grup yazışmalarının ekran görüntüleri,

• Gruptaki diğer kişilerin tanıklığı,

• Grup açıklamaları ve grup adı (özellikle küçük düşürücü ise),

• Olay nedeniyle mağdurun başvurduğu psikolojik destek belgeleri (manevi zarar bakımından)

dosyaya sunulabilir.

7.2. Öne Çıkarma, Retweet, Beğeni ve Paylaşım

Başkası tarafından oluşturulan hakaret içeren bir içeriğin paylaşılması, beğenilmesi, retweet edilmesi de belirli koşullarda ceza sorumluluğu doğurabilir. Bu durumda şahsın fiili, içeriği “benimseyerek yeniden yayma” niteliği kazandığından, Yargıtay kararlarında bu tür eylemlerin de sorumluluk doğurabileceği belirtilmektedir.

Dolayısıyla, sadece içeriği yazan değil; onu yaygınlaştıran kişiler hakkında da soruşturma yürütülebilir.

---

8. Mağdur ve Şüpheli/Sanık Açısından Pratik Öneriler

8.1. Mağdur (Şikâyetçi) İçin Öneriler

Siber zorbalık veya hakaret fiiline maruz kaldığınızda:

1. Delilleri hemen kaydedin:

   • Ekran görüntüleri (tarih–saat görünecek şekilde),

   • URL linkleri, profil görüntüleri,

   • Mesajlaşma kayıtları.

2. Delili silmeyin, karşı tarafı provoke etmeyin:
   İçerikleri silmek yerine, delil olarak saklayın; gereksiz tartışmalara girmekten kaçının.

3. Mümkünse tespit yaptırın:
   Noter, e-tespit veya kolluk tespit tutanağı ile delilin resmî kayda bağlanması ispat gücünü artıracaktır.

4. Şikâyet süresini kaçırmayın:
   Hakaret suçunda, fiili ve faili öğrendiğiniz tarihten itibaren 6 ay içinde şikâyet hakkınızı kullanmanız gerekir.

5. Profesyonel hukuki destek alın:
   Ceza davası, 5651 kapsamında içerik kaldırma ve gerekirse tazminat davası süreçlerinin bir bütün olarak yönetilmesi önemlidir.

8.2. Şüpheli/Sanık İçin Öneriler

Siber zorbalık veya hakaret suçlamasıyla karşı karşıya olan kişiler açısından ise:

• Hesap güvenliği:
  Hesabınızın başkası tarafından kullanılması ihtimali varsa (hacklenme, şifre paylaşımı), buna ilişkin somut delilleri (e-posta bildirimleri, IP kayıtları, platform uyarıları) muhafaza edin.

• İfade özgürlüğü–eleştiri–hakaret ayrımını vurgulayın:
  Bazı durumlarda kullanılan ifadeler hakaret değil sert eleştiri kapsamında kalabilir. Yargıtay da ifade özgürlüğü ile hakaret arasındaki ayrımı önemsemektedir.

• Delillerin bozulmamasını sağlayın:
  Mesajları silmek, delillerle oynamak aleyhinize yorumlanabilir; ayrıca yeni suçlara sebebiyet verebilir.

---

9. Sonuç: Dijital Delillerle Güçlü İspat, Hukuka Uygun Yol Haritası

Siber zorbalık ve hakaret suçları, dijitalleşen dünyada giderek daha fazla mağdur yaratmakta; sosyal medya ve mesajlaşma uygulamaları üzerinden işlenen bu fiiller, kişilerin onur, şeref ve saygınlıklarını ciddi biçimde zedelemektedir. Türk ceza hukuku bakımından;

• Hakaret suçu başta olmak üzere,

• Tehdit, şantaj, özel hayatın gizliliği ve kişisel verilerle ilgili suçlar,

• 5651 sayılı Kanun çerçevesinde içerik kaldırma ve erişimin engellenmesi mekanizmaları

bu alanın temel hukuki çerçevesini oluşturmaktadır.

Delil toplama ve ispat açısından en kritik hususlar ise şunlardır:

1. Dijital delillerin (ekran görüntüsü, mesaj kaydı, sosyal medya linkleri, IP ve log bilgileri) erken ve eksiksiz biçimde toplanması,

2. Delillerin hukuka uygun şekilde elde edilmesi; özel hayatın ve haberleşmenin gizliliğinin ihlal edilmemesi,

3. Ekran görüntülerinin mümkün olduğunca noter, e-tespit, kolluk veya bilirkişi ile desteklenmesi,

4. Şikâyet süresinin kaçırılmaması ve sürecin profesyonel bir ceza avukatı eşliğinde takip edilmesi.

Bu şekilde hareket edildiğinde, siber zorbalık ve hakaret suçlarında ceza soruşturması ve davasında ispat yükü çok daha sağlıklı şekilde karşılanabilecek, mağdurun kişilik hakları ceza hukuku ve özel hukuk yolları ile daha etkin biçimde korunabilecektir.

---

10. Sıkça Sorulan Sorular

1. Sosyal medyada hakaret içeren bir paylaşımın sadece ekran görüntüsünü almak yeterli midir?
Ekran görüntüsü önemli bir delildir; ancak tek başına bazen yeterli görülmeyebilir. Mümkünse platformdan alınan link, profil bilgileri, tespit tutanakları ve IP/log kayıtlarıyla desteklenmesi ispat gücünü artırır.

---

2. WhatsApp veya Instagram DM yazışmalarını mahkemede delil olarak kullanabilir miyim?
Tarafı olduğunuz bir konuşmanın ekran görüntüsünü veya çıktısını delil olarak kullanabilirsiniz. Ancak tarafı olmadığınız bir konuşmayı gizlice kaydetmek veya başkasının hesabına izinsiz girerek elde edilen yazışmaları sunmak hukuka aykırıdır ve ayrı bir suç oluşturabilir.

---

3. Hakaret suçu için şikâyet süresi nedir?
Hakaret suçu kural olarak şikâyete bağlıdır. Hakareti ve failin kimliğini öğrendiğiniz tarihten itibaren 6 ay içinde savcılığa veya kolluk birimine başvurmanız gerekir. Aksi hâlde şikâyet hakkınız düşer.

---

4. Siber zorbalığa uğradım; ceza davası dışında ne yapabilirim?
Ceza soruşturması ve davası yanında; 5651 sayılı Kanun uyarınca içerik kaldırma ve erişimin engellenmesi talep edebilir, ayrıca TMK m. 24 ve TBK m. 58’e dayanarak kişilik haklarınızın ihlali sebebiyle manevi tazminat davası açabilirsiniz.