Israrlı Takip Suçunun Cezası (TCK m.123/A)

Israrlı takip, mağdurun özel hayatına ve güvenlik duygusuna sistematik biçimde yönelen eylemler için öngörülmüş bağımsız bir suç tipidir. Temel yaptırım, failin ısrarlı fiziki takipte bulunması veya haberleşme/bilişim araçları ya da üçüncü kişiler üzerinden mağdurla ısrarla iletişim kurmaya çalışması sonucunda mağdurda ciddi huzursuzluk ya da kendisinin/ yakınının güvenliğinden endişe doğduğunda devreye girer. Bu tipiklik sağlandığında uygulanacak ceza, nitelik durumuna göre farklılaşır.

Temel yaptırım aralığı

Temel hâlde ceza 6 aydan 2 yıla kadar hapistir. Hâkim, olayın yoğunluğu (ısrarın süresi-sıklığı, gün/yer/zaman seçimi), mağdur üzerindeki etkiler (günlük düzenin bozulması, rota/numara değiştirme, uyku/iş yaşamına etkisi), failin kast yoğunluğu ve kişisel geçmişi gibi ölçütlerle alt/üst sınıra yaklaşır. Neticenin ağırlığı ve riskin ciddiyeti arttıkça ceza üst sınıra doğru tırmanır.

Nitelikli hâller ve artan ceza

Aşağıdaki durumlarda yaptırım 1 yıldan 3 yıla kadar hapis aralığına yükselir: mağdurun çocuk olması; fiilin eşe/boşanılan eşe karşı işlenmesi; ısrarın mağduru konutunu/işini/okulunu değiştirmeye veya okulunu/işini bırakmaya zorlayacak ağırlığa ulaşması; yahut eylemin mevcut uzaklaştırma/iletişim yasağı gibi koruyucu-önleyici tedbirlere rağmen sürdürülmesi. Bu haller, tehlikelilik ve mağduriyet derinliği nedeniyle cezayı artıran yasal sebeplerdir.

Adlî para cezasına çevirme, erteleme ve HAGB olasılıkları

Israrlı takipte verilecek hapis cezası kısa süreli seviyede kalırsa bireyselleştirme kurumları gündeme gelebilir:

• Adlî para cezasına çevirme (TCK m.50): Hükmolunan hapis 1 yıl veya daha az ise ve somut olay elveriyorsa seçenek yaptırımlara çevrilebilir.

• Cezanın ertelenmesi (TCK m.51): Hapis 2 yıl veya daha az ise, sanığın kişilik özellikleri ve yargılama sürecindeki tutumuna göre erteleme mümkündür.

• HAGB (CMK m.231): Hükmolunan ceza 2 yıl veya daha az ise, sabıkasızlık ve mahkemenin “yeniden suç işlemeyeceği” yönünde olumlu kanaatiyle hükmün açıklanmasının geri bırakılması değerlendirilebilir.

Nitelikli hâlde ceza aralığı 1–3 yıl olduğundan, somut ceza 2 yılın üzerine çıktığında erteleme/HAGB kapıları kendiliğinden kapanır. Ayrıca eylemin şiddeti, tedbir ihlali ve mağdur üzerindeki derin etki, mahkemelerin bireyselleştirme kurumlarına ihtiyatla yaklaşmasına yol açabilir.

Uzlaştırma ve şikâyet

Suç şikâyete bağlıdır; mağdur fiil ve faili öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikâyet etmelidir. Ayrıca suç uzlaştırma kapsamındadır; soruşturmada uzlaştırma prosedürü işletilir. Bu süreçte mağdur güvenliği esastır; doğrudan temas yerine uzlaştırmacı üzerinden iletişim sağlanır.

Zamanaşımı ve temadî (süreklilik) etkisi

Dava zamanaşımı genel kurala göre 8 yıldır. Israrlı takip, çoğunlukla süreklilik gösteren davranışlar bütünüyle oluştuğundan, başlangıç tarihi zincirleme/temadî karaktere göre son eylem dikkate alınarak belirlenir; bu, zamanaşımı hesabını etkileyebilir.

Güvenlik tedbirleri ve hak yoksunlukları

Mahkûmiyet hâlinde TCK m.53 uyarınca belirli hak yoksunlukları (kamu görevi, silah ruhsatı vb.) söz konusu olabilir. Ayrıca ceza yargılamasından bağımsız olarak 6284 sayılı Kanun kapsamında uzaklaştırma, iletişim yasağı, konuta/işe/okula yaklaşmama, barınma ve psikososyal destek gibi koruyucu-önleyici tedbirler derhal talep edilebilir. Bu tedbirlerin ihlali, hem nitelikli hâli tetikler hem de ayrıca yaptırım doğurur.

Uygulama pratiğine dair iki kısa senaryo

Birincisi, failin bir hafta boyunca her gece geç saatte mağdurun konutu önünde beklemesi, onlarca kez araması ve sosyal medya üzerinden yoğun mesaj yağdırması sonucu mağdurun işine gidiş-geliş güzergâhını değiştirmesi ve evde yalnız kalmaktan korkması: netice ve ısrar yoğunluğu nedeniyle temel tipte üst sınıra yakın bir ceza gündeme gelir; mağdur adres değiştirirse nitelikli hâl devreye girerek 1–3 yıl bandına çıkabilir.
İkincisi, boşanılan eşe dair olayda mahkemece verilmiş uzaklaştırma kararına rağmen failin okul çıkışında beklemeyi sürdürmesi: tedbir ihlali ve mağdurun çocuk üzerinden takip edilmesi bir araya geldiğinde nitelikli tip işletilir; bireyselleştirme kurumlarına mesafe artar.

Kısa özet: Israrlı takipte temel yaptırım 6 ay–2 yıl hapis, nitelikli hâllerde 1–3 yıl hapistir. Şikâyete bağlıdır, uzlaştırma prosedürü uygulanır, zamanaşımı 8 yıldır. Somut ceza 1 yıl ve altına inerse para cezasına çevirme, 2 yıl ve altındaysa erteleme/HAGB teorik olarak mümkündür; ancak eylemin yoğunluğu, tedbir ihlali ve mağdur üzerindeki ağır etki bu ihtimalleri daraltabilir. Savunma ve katılan vekilliği bakımından cezanın tayininde belirleyici olan; ısrarın sayı–süre–yoğunluğu, neticenin belgeli etkisi ve tedbir/ihlal kronolojisinin titizlikle ortaya konulmasıdır.

                                                                                                                          Ada Ceren KENDİGELEN