Ciroda İmza İnkarı ve İspat Külfeti
Ciroda İmza İnkarı ve İspat Külfeti
Giriş
Kıymetli evrak hukuku, ticari hayatın güven ve hız esasına dayalı işleyişini düzenleyen özel kurallarıyla Türk Ticaret Kanunu’nda ayrıntılı şekilde ele alınmıştır. Poliçe, bono ve çek gibi kambiyo senetleri, ticaretin en önemli ödeme araçları arasında yer alır. Bu senetlerin devri ise ciro yoluyla gerçekleşmektedir.
Ciro, hamilin senet üzerindeki haklarını bir başkasına devretmesini sağlayan yazılı bir beyandır. Ancak uygulamada sıkça rastlanan sorunlardan biri, ciroda imzanın inkâr edilmesidir. Bir taraf, cirodaki imzanın kendisine ait olmadığını iddia ederse, uyuşmazlık mahkemeye taşınır ve bu noktada ispat külfeti önem kazanır.
Ciro Kavramı ve Hukuki Dayanağı
Ciro Nedir?
- TTK m. 681 vd. ciroyu düzenlemektedir.
- Ciro, senet üzerindeki hakkın devrini sağlayan yazılı ve imzalı bir beyan niteliğindedir.
- Ciro, senedin arkasına veya alonja yazılır.
Ciro Türleri
- Tam ciro: Hamilin adı açıkça belirtilir.
- Beyaz ciro: Yalnızca imza bulunur, isim yazılmaz.
- Tahsil cirosu: Senet tahsil için devredilir.
- Rehin cirosu: Senet teminat olarak devredilir.
İmza İnkarı
Tanım
İmza inkârı, senet üzerindeki imzanın ilgili kişiye ait olmadığının ileri sürülmesidir.
Hukuki Dayanak
- TTK m. 688-690 hükümleri ve İİK m. 170/a kambiyo senetlerinde imza inkârını düzenler.
- Borçlu, kendisine ait olmadığını iddia ettiği imzaya dayanarak icra takibine veya davaya itiraz edebilir.
Uygulamada Görülen Durumlar
- Senedin arkasındaki cironun imzalanmadığı veya sahte olduğu iddiası.
- Yetkisiz kişi tarafından atılan imzaların borçluya mal edilmesi.
- Ciro zincirinin sahte imzalarla devam ettirilmesi.
İspat Külfeti
Genel Kural
- HMK m. 190 gereğince, iddiasını ispat yükü onu ileri sürene aittir.
- Ancak kıymetli evrak hukukunda farklı bir yaklaşım söz konusudur.
Ciroda İspat Külfeti
- Borçlu, imzanın kendisine ait olmadığını iddia ettiğinde ispat yükü hamile geçer.
- Hamil, imzanın geçerli olduğunu ispat etmek zorundadır.
- İspat için bilirkişi incelemesi ve adli belge incelemesi yapılır.
Yargıtay’ın Görüşü
- Hamil, imzanın borçluya ait olduğunu ispatla yükümlüdür.
- Borçlu imza inkârında bulunduğunda, senet geçerliliğini yitirir ve hamil, delillerle imzayı ispatlamazsa takip düşer.
Yargıtay Kararları Işığında İmza İnkarı
- Yargıtay 11. HD, 2017/3241 E., 2018/5432 K.:
“Cirodaki imzanın inkâr edilmesi halinde, imzanın borçluya ait olduğunu ispat yükü hamile aittir.” - Yargıtay 19. HD, 2019/4213 E., 2020/6547 K.:
“Borçlu tarafından imza inkârında bulunulması halinde mahkeme, adli tıp incelemesi yaptırmalı ve imzanın aidiyetini belirlemelidir.” - Yargıtay HGK, 2021/2312 E., 2022/1432 K.:
“İmza inkârında bulunulduğunda, hamilin imzanın aidiyetini ispat edememesi halinde kambiyo senetlerine özgü takip yapılamaz.”
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Bilirkişi Raporlarının Çelişkisi
- Adli tıp ve grafoloji uzmanlarının farklı raporları uyuşmazlık yaratmaktadır.
- Ciro Zincirinin Kopması
- İmza inkârı, ciro zincirinde kopukluğa neden olmakta ve hamilin hak sahipliğini tartışmalı hale getirmektedir.
- İcra Takiplerinde Süre Sorunu
- Borçlu, imza inkârını süresinde yapmazsa, sonradan bu iddiasını ileri sürememektedir.
- İyiniyetli Hamilin Durumu
- Hamilin iyiniyetli olması imza inkârını bertaraf etmez; imzanın aidiyetinin ispatı şarttır.
Stratejik Önemi
Hamil Açısından
- Hamil, senedi devralmadan önce ciro imzalarının gerçekliğini kontrol etmelidir.
- İmza inkârı halinde hızlı ve etkili delil sunması gerekir.
Borçlu Açısından
- Borçlu, imzasız veya sahte imzalı ciro nedeniyle borç altına girmekten kurtulabilir.
- Ancak inkârı süresinde ve doğru usulle yapmalıdır.
Cirantalar Açısından
- Cirantalar, imza sorumluluğunu taşır. İmza inkârı halinde zincir sorumlulukları tartışmalı hale gelir.
Çözüm Önerileri
- Elektronik İmza Uygulamaları
- Dijital imza ve elektronik senet uygulamaları, imza inkârı sorunlarını büyük ölçüde azaltacaktır.
- Bilirkişi Kurullarının Güçlendirilmesi
- Tek bir rapor yerine uzmanlardan oluşan heyet raporları tercih edilmelidir.
- Yargı İçtihatlarının İstikrarı
- Yargıtay kararlarının öngörülebilirliği artırılmalıdır.
- Tacirlerin Bilinçlendirilmesi
- Cironun hukuki sonuçları konusunda tacirlere yönelik eğitim çalışmaları yapılmalıdır.
Sonuç
Ciro, kıymetli evrakın tedavül kabiliyetini sağlayan en önemli araçtır. Ancak cirodaki imzanın inkâr edilmesi, hamilin haklarını kullanmasını güçleştiren önemli bir sorundur.
Türk Ticaret Kanunu ve Yargıtay kararları uyarınca, imzanın aidiyetini ispat yükü hamile aittir. Borçlu imza inkârında bulunduğunda, hamil bu imzanın geçerli olduğunu delillerle ispat etmelidir.
Sonuç olarak, ciroda imza inkârı ve ispat külfeti, ticaret hukukunda hem hamilin hem de borçlunun haklarını doğrudan etkileyen kritik bir konudur. Bu nedenle tarafların dikkatli davranması ve delillerini güçlü şekilde hazırlaması gerekir.
About Post Author
