Bonoda İcra Takibi Başlatılırken Dikkat Edilecek Hususlar
Bonoda İcra Takibi Başlatılırken Dikkat Edilecek Hususlar
Giriş
Ticaret hukukunun en önemli alanlarından biri olan kıymetli evrak hukuku, ticari hayatın güven içinde ilerlemesini sağlayan temel taşlardan biridir. Özellikle bono, Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) düzenlenen ve uygulamada sıklıkla kullanılan kambiyo senetlerinden biridir. Bono, soyut borç ikrarı özelliği ile alacaklıya güçlü bir hukuki koruma sağlar.
Alacaklı, elinde geçerli bir bono bulunduğunda İcra ve İflas Kanunu’nda (İİK) düzenlenen kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibi başlatabilmektedir. Ancak bu süreçte yapılacak küçük bir hata, takibin iptal edilmesine ya da borçlunun lehine sonuçlanmasına neden olabilir.
Bononun Hukuki Niteliği
- TTK m. 776 vd. hükümlerine göre bono; belirli şartları taşıyan, kayıtsız şartsız ödeme taahhüdünü içeren kambiyo senedidir.
- Bono, soyut borç ikrarıdır. Temel ilişkiyi senet üzerinde göstermek gerekmez.
- Geçerlilik için en önemli unsur, düzenleyenin imzasıdır.
Bonoda İcra Takibinin Hukuki Dayanağı
- İİK m. 167 vd. uyarınca alacaklı, kambiyo senetlerine özgü haciz yoluna başvurabilir.
- Bu yol, adi icra takibine göre daha hızlı ve güçlü bir takip imkânı sağlar.
- Borçluya tanınan itiraz süresi oldukça kısadır.
İcra Takibi Başlatılırken Dikkat Edilecek Hususlar
1. Bononun Geçerliliğinin Kontrolü
- Senet, TTK m. 776’da sayılan zorunlu unsurları taşımalıdır:
- Bono kelimesi,
- Kaydı şartsız ödeme taahhüdü,
- Belirli bir bedel,
- Lehtarın adı,
- Düzenlenme tarihi ve yeri,
- Düzenleyenin imzası.
- Eksik unsurlar bononun geçerliliğini ortadan kaldırabilir.
2. Zamanaşımı Sürelerinin Takibi
- Düzenleyen (keşideci) aleyhine → 3 yıl,
- Cirantalar ve avalistler aleyhine → 1 yıl,
- Rücu davaları için → 6 ay.
- Süreler geçirilirse takip hakkı düşer.
3. Yetkili ve Görevli İcra Dairesi
- Borçlu yerleşim yerinde veya ödeme yerinde takip yapılabilir.
- Yanlış icra dairesinde başlatılan takip şikâyet üzerine iptal edilebilir.
4. Takip Talebinin Usulüne Uygun Hazırlanması
- Takip talebinde bononun aslı icra dairesine sunulmalıdır.
- Senedin arkasında ciro zinciri bulunuyorsa eksiksiz olmalıdır.
- Takip talebinde alacak miktarı, faiz oranı ve masraflar doğru şekilde belirtilmelidir.
5. Borçluya Tebligat
- Ödeme emri, borçluya usulüne uygun tebliğ edilmelidir.
- Tebligatın usulsüz olması, itiraz yolunu açık hale getirir.
6. Borçlunun İtiraz Hakları
Borçlu, ödeme emrine karşı 5 gün içinde itiraz edebilir:
- İmzaya itiraz,
- Borca itiraz,
- Yetki itirazı.
7. Hamilin Dikkat Etmesi Gereken Noktalar
- Kısmi ödemeler varsa mutlaka senet üzerine işlenmelidir.
- Bedelsizlik veya temel ilişki def’ine karşı yazılı deliller hazır olmalıdır.
- Takip talebi yanlış veya fazla alacak üzerinden yapılmamalıdır.
Yargıtay Kararları Işığında Uygulama
- Yargıtay 12. HD, 2017/4562 E., 2018/7324 K.:
“Bonoya dayalı takipte senet aslı icra dairesine ibraz edilmeden işlem yapılamaz.” - Yargıtay 11. HD, 2019/3245 E., 2020/6543 K.:
“Borçlu, ödeme emrine 5 gün içinde imzaya itiraz edebilir; bu süre hak düşürücüdür.” - Yargıtay HGK, 2021/543 E., 2022/765 K.:
“Usulsüz tebligat, borçlunun itiraz süresini başlatmaz; alacaklı bu hususta sorumludur.”
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Eksik Unsurlu Senetlerle Takip: Bono unsurlarının eksikliği, takibin iptaline neden olmaktadır.
- Zamanaşımı Süresinin Gözden Kaçırılması: Alacaklılar çoğu kez süreleri takip etmediği için hak kaybına uğramaktadır.
- Yanlış İcra Dairesinde Başvuru: Yetkisiz dairede başlatılan takip iptale sebep olmaktadır.
- Usulsüz Tebligatlar: Borçluya tebligat yapılmadan takibin ilerlemesi mümkün değildir.
- Borçlunun Haksız İtirazları: Borçlular çoğu zaman takibi uzatmak amacıyla kötü niyetli itirazlarda bulunmaktadır.
Stratejik Öneriler
Alacaklı Açısından
- Takip öncesi bononun geçerliliğini ve unsurlarını titizlikle kontrol etmelidir.
- Zamanaşımı süreleri mutlaka gözetilmelidir.
- Takip talebi eksiksiz ve doğru hazırlanmalıdır.
Borçlu Açısından
- Ödeme emrine karşı süresi içinde itiraz etmelidir.
- İmzaya itiraz veya bedelsizlik def’i somut delillerle desteklenmelidir.
Avukatlar Açısından
- Müvekkillerine süreci açıkça anlatmalı, özellikle sürelerin önemini vurgulamalıdır.
- Yargıtay kararlarını güncel olarak takip etmeli ve dilekçelerde kullanmalıdır.
Çözüm Önerileri
- Elektronik bono (e-bono) sisteminin geliştirilmesi, usulsüzlükleri azaltacaktır.
- İcra dairelerinde uzmanlaşmış personel ile süreç hızlandırılabilir.
- Yargıtay içtihatlarında birlik sağlanarak uygulamadaki belirsizlikler giderilmelidir.
Sonuç
Bonoya dayalı icra takibi, alacaklının tahsilatını güvence altına alan en hızlı yollardan biridir. Ancak bu süreçte yapılacak küçük usul hataları, takibin iptaliyle sonuçlanabilir.
Hamil, icra takibi başlatmadan önce senedin geçerliliğini kontrol etmeli, zamanaşımı sürelerini gözetmeli ve takip talebini usulüne uygun hazırlamalıdır. Borçlu ise ödeme emrine süresi içinde itiraz ederek haklarını koruyabilir.
Sonuç olarak, bonoya dayalı icra takibi teknik ve dikkat gerektiren bir süreçtir. Tarafların hak kaybına uğramaması için uzman ticaret hukuku avukatlarından destek almaları büyük önem taşır.
About Post Author
