Uçuşun Gecikmesi ve İptali Nedeniyle Yolcuya Sağlanan Haklar
1. Giriş
Havayolu taşımacılığı, küreselleşen dünyada en yaygın kullanılan ulaşım yöntemlerinden biridir. Ancak uçuşların planlandığı gibi gerçekleşmemesi sıkça karşılaşılan bir durumdur. Hava şartları, teknik arızalar, güvenlik sorunları veya operasyonel sebeplerle uçuşların gecikmesi ya da iptal edilmesi mümkündür. Bu gibi hâllerde yolcuların mağduriyetini en aza indirmek amacıyla hem ulusal hem de uluslararası düzeyde çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Türkiye’de Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından çıkarılan SHY-YOLCU Yönetmeliği, Avrupa Birliği’nde 261/2004 sayılı Tüzük ve uluslararası boyutta ise Montreal Sözleşmesi yolcu haklarının temel dayanaklarını oluşturmaktadır.
Bu makalede, gecikme ve iptal hâllerinde yolculara tanınan yiyecek–içecek, konaklama, iletişim ve ücretsiz bilet iadesi hakları kapsamlı bir şekilde ele alınacaktır.
2. Hukuki Dayanaklar
2.1. SHY-YOLCU Yönetmeliği
2006 yılında yürürlüğe giren ve sonradan değişikliklerle güncellenen SHY-YOLCU, Türkiye çıkışlı uçuşlarda yolcu haklarını düzenlemektedir. Yönetmelik, yolcuların gecikme ve iptal durumlarında sahip oldukları hakları ayrıntılı şekilde belirlemiş ve taşıyıcıların yükümlülüklerini açıkça ortaya koymuştur.
2.2. AB 261/2004 Tüzüğü
Avrupa Birliği hukukunda temel düzenleme olan 261/2004 sayılı Tüzük, AB ülkelerinden kalkan veya AB’ye gelen AB taşıyıcısı uçuşlarında uygulanır. Bu düzenleme Türk yolcular açısından da önemlidir; zira Türkiye’den AB’ye veya AB’den Türkiye’ye uçuş yapan yolcular, uçağın menşeine göre bu korumadan yararlanabilmektedir.
2.3. Montreal Sözleşmesi
1999 tarihli Montreal Sözleşmesi, uluslararası hava taşımacılığında yolcu ve bagaj haklarını güvence altına alan temel belgedir. Sözleşme, gecikmeler ve zararlar nedeniyle doğan tazminat sorumluluğunu düzenlemektedir. SHY-YOLCU ve AB 261/2004 kapsamındaki maktu tazminatlardan farklı olarak Montreal Sözleşmesi, ispatlanan fiili zararlara dayanır.
3. Uçuş Gecikmesi ve Yolcu Hakları
3.1. Gecikmenin Süresine Göre Haklar
-
2–3 saatlik gecikmelerde yolculara hafif yiyecek ve içecek ikramı yapılması gerekir.
-
3–5 saatlik gecikmelerde ek yiyecek–içecek ikramı yapılır ve iletişim hakkı sağlanır.
-
5 saatten uzun gecikmelerde yolcular bilet ücretinin iadesini talep edebilir veya alternatif uçuşa yönlendirilebilir.
3.2. İletişim Hakkı
Bekleme süresince yolcuya en az iki kez ücretsiz telefon görüşmesi, e-posta veya faks hakkı sağlanır. Bu hak, yolcunun işlerini aksatmaması ve yakınlarına bilgi verebilmesi açısından önemlidir.
3.3. Konaklama Hakkı
Gecikmenin ertesi güne sarkması hâlinde havayolu, yolculara ücretsiz otel konaklaması ve havaalanı-otel transferi sağlamak zorundadır. Burada önemli olan nokta, yolcunun bu hizmeti talep etmek zorunda olmaması; havayolunun resen bu hizmeti sunmasıdır.
3.4. Ücretsiz Bilet İadesi
Eğer gecikme 5 saati aşar ve yolcu seyahatin amacının ortadan kalktığını ileri sürerse, bilet ücretinin iadesini isteyebilir. Ayrıca, uçuş gerçekleşmezse yolcunun başlangıç noktasına ücretsiz geri dönüş hakkı da vardır.
4. Uçuş İptali ve Yolcu Hakları
4.1. İptal Hâlinde Alternatifler
Yolcuya şu seçenekler sunulmalıdır:
-
Ücretsiz bilet iadesi
-
En kısa sürede alternatif uçuş
-
Yolcunun tercih ettiği ileri tarihli uçuş
4.2. Yiyecek–İçecek ve İletişim
İptal nedeniyle bekleyen yolculara yiyecek–içecek ikramı yapılmalı ve iletişim hakları sağlanmalıdır. Bu hak iptalin süresi ne olursa olsun yolcuların mağdur olmaması için geçerlidir.
4.3. Konaklama ve Transfer
Uçuş iptali geceyi havaalanında geçirmeyi zorunlu kılıyorsa, yolcuya ücretsiz otel konaklaması ve transfer sağlanmalıdır.
5. Ücretsiz Bilet İadesi Hakkı
Yolcunun bilet ücretini iade alma hakkı, hem gecikme hem de iptal hâllerinde mevcuttur. İade, genellikle 7 gün içinde nakit, havale veya kredi kartı üzerinden yapılır. Yolcu isterse havayolunun sunduğu seyahat çekini kabul edebilir; ancak bu zorunlu değildir. Burada yolcunun özgür iradesi esas alınır.
6. Tazminat Düzeni
6.1. Maktu Tazminatlar
-
İç hatlarda: 100 €
-
Dış hatlarda: 250–600 € arası
Tazminat miktarı mesafeye ve uçuşun türüne göre değişir. Ancak olağanüstü haller (örneğin hava koşulları) mevcutsa, havayolu tazminat ödemekten muaf tutulabilir.
6.2. Montreal Sözleşmesi Kapsamındaki Tazminatlar
Yolcunun gecikme veya iptal nedeniyle uğradığı maddi zararlar için Montreal Sözleşmesi uyarınca dava açılabilir. Burada yolcunun fiili zararını ispat etmesi gerekir.
7. İstisnalar
Havayolu bazı hâllerde tazminat ödemekten muaf tutulabilir. Bunlar:
-
Olağanüstü hava koşulları
-
Güvenlik riskleri
-
Grev ve toplu iş bırakmalar
-
Politik istikrarsızlık
Ancak bu istisnalar yolcunun yiyecek–içecek, konaklama ve iletişim haklarını ortadan kaldırmaz.
8. Yargı Kararları
Yargıtay uygulamalarında, havayolu şirketlerinin SHY-YOLCU yükümlülüklerine aykırı davranışları hizmet kusuru olarak değerlendirilmiştir. Yolcuların maddi zararlarının yanında manevi tazminata da hükmedildiği kararlar mevcuttur. Bu, yolcu haklarının yalnızca mevzuatla sınırlı kalmayıp yargı içtihatlarıyla da desteklendiğini göstermektedir.
9. Başvuru Yolları
-
Öncelikle havayolu şirketine başvurulur.
-
10 gün içinde yanıt verilmezse Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne çevrimiçi başvuru yapılabilir.
-
Tatmin edici sonuç alınamazsa yolcu, tüketici mahkemesinde dava açabilir.
10. Sonuç
Uçuşların gecikmesi veya iptali yolcuların seyahat planlarını ciddi şekilde etkileyebilir. Ancak SHY-YOLCU Yönetmeliği, AB 261/2004 Tüzüğü ve Montreal Sözleşmesi sayesinde yolcular yiyecek–içecek, konaklama, iletişim ve ücretsiz bilet iadesi haklarına sahiptir. Yolcuların bu haklarını bilmesi ve gerektiğinde hukuki yollara başvurması mağduriyetin önlenmesinde büyük önem taşır.
About Post Author
