Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde Yabancı Para İpoteği
Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde Yabancı Para İpoteği
Giriş
Deniz ticareti, doğası gereği uluslararası nitelik taşır. Gemi finansmanı ve kredi sözleşmeleri de çoğunlukla uluslararası bankalar ve yatırımcılar aracılığıyla gerçekleştirilir. Bu nedenle, yalnızca Türk Lirası değil, yabancı para üzerinden kredi verilmesi ve bu kredilerin güvence altına alınması da deniz ticaretinde oldukça yaygındır. İşte bu noktada yabancı para ipoteği kavramı ortaya çıkmaktadır.
Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) ve Türk Medeni Kanunu (“TMK”), yabancı para üzerinden ipotek kurulmasına imkân tanımaktadır. Bu uygulama, hem alacaklı hem de borçlu açısından önemli avantajlar sunar, ancak kur farkı, ödeme şekli ve icra sürecinde dikkate alınması gereken bazı hukuki sorunlar da gündeme gelir.
Yabancı Para İpoteğinin Tanımı
Yabancı para ipoteği, teminat altına alınan alacağın yabancı para cinsinden belirlendiği ipotek türüdür.
Özellikleri
- Teminat altına alınan alacak yabancı para birimindendir (USD, EUR, GBP vb.).
- İpotek kaydında alacağın hangi para cinsinden olduğu açıkça belirtilir.
- Borcun ödenmemesi halinde icra takibi yapılırken alacak yabancı para üzerinden hesaplanır, ancak ödeme Türk Lirası olarak yapılır.
- Döviz kurlarındaki değişiklikler hem borçlu hem de alacaklı için risk oluşturabilir.
Hukuki Dayanak
- TTK m. 1013 ve devamı: Gemi ipoteğini düzenler.
- TMK m. 851 – 853: Yabancı para ipoteğine izin verir.
- 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu (İİK) m. 58: Yabancı para alacaklarının icra takibine konu olabileceğini düzenler.
- Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 99: Borcun yabancı para cinsinden belirlenmesine ilişkin hükümler içerir.
Yabancı Para İpoteğinin Kurulması
1. Sözleşme
- Taraflar arasında yazılı bir ipotek sözleşmesi yapılır.
- Sözleşmede, yabancı para cinsi ve tutarı açıkça belirtilir.
2. Sicile Tescil
- İpoteğin geçerliliği için gemi siciline tescili zorunludur.
- Tescil kaydında alacağın yabancı para cinsinden olduğu belirtilmelidir.
3. İcra Takibi
- Borç ödenmezse alacaklı icra takibine başvurur.
- Yabancı para cinsinden olan alacak, takip tarihinde Merkez Bankası efektif satış kuru üzerinden Türk Lirasına çevrilir.
Yabancı Para İpoteğinin Sağladığı Haklar
- Alacaklı, alacağını güvence altına alır ve döviz üzerinden riskini azaltır.
- Cebri icra yoluyla satış talep edebilir.
- Satış bedelinden, yabancı para üzerinden hesaplanan alacağını tahsil eder.
- Sigorta tazminatı ve kamulaştırma bedeli üzerinde de aynı hakları vardır.
Yargıtay Kararları Işığında Yabancı Para İpoteği
- Yargıtay 11. HD, 2005/3650 E., 2006/4643 K.: Yabancı para cinsinden alacakların ipotekle güvence altına alınabileceğini kabul etmiştir.
- Yargıtay 19. HD, 2014/13263 E., 2015/7892 K.: İcra takibinde yabancı para alacağının Merkez Bankası kuru üzerinden Türk Lirasına çevrileceğini vurgulamıştır.
- Yargıtay 11. HD, 2017/4358 E., 2019/2211 K.: Yabancı para ipoteğinde, faiz ve fer’î alacakların da yabancı para üzerinden hesaplanabileceğini belirtmiştir.
Alacaklı Açısından Önemi
- Döviz bazlı alacaklarda kur riskini azaltır.
- Uluslararası kredi işlemlerinde güvence sağlar.
- Tahsilat, borcun alındığı para cinsinden yapılacağından finansal planlama kolaylaşır.
Borçlu (Gemi Maliki) Açısından Önemi
- Uluslararası finansmana erişim sağlar.
- Ancak kur dalgalanmaları borçlunun yükünü artırabilir.
- Borçlu, ödemelerini döviz üzerinden yapmak zorunda kalabilir.
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Kur Riski: Döviz kurlarındaki dalgalanmalar, borçlunun ödemesini zorlaştırabilir.
- İcra Süreci: Yabancı para alacaklarının TL’ye çevrilmesi esnasında değer kayıpları yaşanabilir.
- Sözleşme Belirsizlikleri: Yabancı para cinsi veya ödeme yeri açıkça belirtilmediğinde uyuşmazlık doğabilir.
- Çifte Kayıt Riski: Sicilde yabancı para cinsinin doğru gösterilmemesi, ipoteğin geçerliliğini tartışmalı hale getirebilir.
Çözüm Önerileri
- İpotek sözleşmesinde yabancı para cinsi, ödeme yeri ve ödeme yöntemi açıkça belirtilmelidir.
- Kur riskine karşı taraflar arasında koruma mekanizmaları (hedging) oluşturulabilir.
- Sicil kayıtları eksiksiz tutulmalı, yabancı para cinsi net şekilde yazılmalıdır.
- Yargıtay içtihatları ışığında uygulamada birlik sağlanmalıdır.
Sonuç
Deniz ticareti hukukunda gemi ipoteği, alacaklıya güçlü bir güvence sağlar. Yabancı para ipoteği, özellikle uluslararası kredi ilişkilerinde alacaklıya ek bir koruma sunar.
- Teminat altına alınan alacak yabancı para cinsindendir.
- İcra takibinde alacak TL’ye çevrilerek tahsil edilir.
- Alacaklı döviz riskinden korunur, borçlu ise uluslararası finansmana erişim sağlar.
Sonuç olarak, yabancı para ipoteği, deniz ticaretinde finansman güvenliğini sağlayan ve uluslararası yatırımcıların Türkiye’ye olan güvenini artıran önemli bir kurumdur
About Post Author
