Türk Ticaret Kanunu’na Göre Resen Sicilden Silinme

Deniz Ticareti Hukukunda Resen Silinme

Giriş

Deniz ticareti hukukunda gemilerin sicile tescili, hukuki güvenlik ve ticari istikrar açısından büyük önem taşır. Gemi sicili sayesinde geminin kimliği, maliki, bağlama limanı, çağrı işareti ve üzerinde kurulu ayni haklar üçüncü kişiler açısından şeffaf hale gelir. Ancak her sicil kaydı sürekli devam etmez; gemi belirli sebeplerle sicilden silinebilir. Bu silinme işlemi bazen malikin talebi üzerine, bazen de idarenin kendiliğinden (resen) yaptığı işlemle gerçekleşir.

Resen Silinmenin Hukuki Dayanağı

1. Türk Ticaret Kanunu

TTK m. 970-971 hükümleri, gemilerin sicilden silinmesine dair genel çerçeveyi çizer. Bu hükümlere göre:

Geminin varlığı fiilen sona ermişse, sicil kaydı devam edemez.
Türk bayrağı çekme hakkı kaybolmuşsa, gemi milli gemi sicilinden resen silinir.
Malik tarafından başvuru yapılmamış olsa bile, sicil müdürlüğü gerekli araştırmayı yaparak gemiyi resen terkin edebilir.

2. Gemi Sicil Tüzüğü

Tüzük, resen silinmenin hangi hallerde yapılacağını ve usulünü ayrıntılı düzenler. Liman başkanlıkları, geminin hukuki veya fiili varlığının sona erdiğini öğrendiğinde, malikten talep gelmesini beklemeden sicil kaydını terkin edebilir.

Resen Silinme Kavramı

Resen silinme, geminin fiili veya hukuki olarak varlığını kaybettiği hallerde, gemi malikinin başvurusu aranmaksızın sicil müdürlüğü tarafından kaydının silinmesidir.

Bu işlem, idarenin sorumluluk alanında olup, sicilin doğruluğunu ve güncelliğini korumayı amaçlar.

Resen Silinme Sebepleri

1. Geminin Batması veya Tamamen Ortadan Kalkması

Gemi denizde batarsa veya parçalanırsa, artık ekonomik ve hukuki varlığını kaybeder.
Bu durumda sicilde kayıtlı kalması anlamını yitirir.
Liman başkanlığı, geminin battığını veya parçalandığını resmen tespit ederek sicilden siler.

2. Geminin Ekonomik Ömrünü Tamamlaması

Çok eski, seyrüsefere elverişsiz hale gelmiş ve kullanılmaz durumda olan gemiler resen sicilden silinir.
Burada amaç, fiilen varlığı olmayan bir geminin sicilde “aktif” görünmesini engellemektir.

3. Türk Bayrağı Çekme Hakkının Kaybı

Gemi, yabancıya satılıp başka bir ülke siciline kaydedilmişse, milli gemi sicilinde kalmaya devam edemez.
Sicil müdürlüğü, bu durumda gemiyi resen siler.

4. Mahkeme veya İdari Karar

Bazı durumlarda, gemi müsadere edilebilir veya kamu hizmetine tahsis edilebilir.
Bu hallerde de sicil kaydı resen silinir.

Resen Silinme Usulü

1. Tespit

Liman başkanlığı, geminin batma, parçalanma veya yabancı sicile geçme durumunu öğrenir.
Bu bilgi, resmi raporlar, sahil güvenlik kayıtları veya malik dışındaki bildirimlerle elde edilebilir.

2. İnceleme

Sicil müdürlüğü, gerekli belgeleri ve delilleri toplar.
Malik veya alacaklılara bildirim yapılır.

3. Karar

Sicil müdürlüğü, resen silinme kararı alır.
Bu karar sicile işlenir ve ilan edilir.

4. Üçüncü Kişilerin Haklarının Korunması

Eğer gemi üzerinde ipotek veya rehin varsa, alacaklıların menfaatleri gözetilmelidir.
İpotekli geminin resen terkin edilmesi, alacaklının alacağını talep hakkını ortadan kaldırmaz; geminin fiilen yok olması halinde teminat da fiilen ortadan kalkar.

Resen Silinmenin Hukuki Sonuçları

1. Sicil Kaydının Sona Ermesi

Gemi artık sicilde görünmez.
Üçüncü kişiler, var olmayan bir gemi üzerinden işlem yapamaz.

2. Ayni Hakların Sonu

İpotek, rehin, intifa gibi haklar geminin yok olmasıyla birlikte kendiliğinden sona erer.

3. Bayrak Hakkının Kaybı

Resen silinen gemi Türk bayrağı çekemez, uluslararası seyrüsefer yapamaz.

4. Aleniyet ve Güvenlik

Resen silinme, sicilin güncel tutulmasını sağlayarak üçüncü kişilerin güvenini korur.

Yargıtay İçtihatlarında Resen Silinme

Yargıtay kararları, resen silinmenin önemini ve sınırlarını ortaya koymaktadır:

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, batmış bir geminin sicilden resen silinmesi gerektiğini, aksi halde sicilde yer almasının üçüncü kişileri yanıltacağını belirtmiştir.
Başka bir kararında, yabancı bayrağa geçmiş geminin milli gemi sicilinde bırakılmasının hukuka aykırı olduğunu vurgulamıştır.
Hukuk Genel Kurulu, resen silinmenin kamu düzenine ilişkin olduğunu ve malik iradesi aranmaksızın yapılabileceğini ifade etmiştir.

Uluslararası Hukukta Resen Silinme

Uluslararası hukuk da resen silinmeyi destekleyen hükümler içerir:

UNCLOS m. 91, devletlerin gemi sicilini güncel tutma yükümlülüğünü düzenler.
Bayrak devleti, kendi sicilinde artık fiilen var olmayan gemileri tutmaya devam edemez.
Bu yükümlülük, uluslararası deniz güvenliği ve sahte bayrak uygulamalarının engellenmesi için zorunludur.

Doktrindeki Görüşler

Öğretide resen silinmenin hukuki niteliği tartışılmıştır:

Bir görüşe göre resen silinme, yalnızca bildirici nitelikte bir işlemdir; çünkü gemi zaten yok olmuştur.
Diğer görüşe göre, resen silinme aynı zamanda kurucu etki doğurur; üçüncü kişilerin haklarının korunması sicilden silinmeyle gerçekleşir.

Türk hukukunda kabul edilen yaklaşım, resen silinmenin hem bildirici hem de kurucu sonuç doğurduğudur.

Ekonomik ve Ticari Önemi

Finansman: Resen silinmiş gemiler artık kredi teminatı olamaz.
Sigorta: Sigorta poliçeleri, geminin fiilen ortadan kalkmasıyla hükümsüz hale gelir.
Ticaret: Sicilden resen silinmiş gemi ulusal ve uluslararası ticarette kullanılamaz.
Şeffaflık: Sicilin güncel tutulması, ticari güveni artırır.

Sonuç

Deniz ticareti hukukunda resen silinme, gemi sicilinin doğruluğunu ve güvenilirliğini koruyan bir müessesedir. Malik başvurusu olmaksızın, idare tarafından yapılan bu işlem, sicilin aleniyetini sağlar, üçüncü kişilerin yanıltılmasını engeller ve uluslararası yükümlülüklerin yerine getirilmesine hizmet eder.

Türk Ticaret Kanunu, Gemi Sicil Tüzüğü, Yargıtay içtihatları ve uluslararası deniz hukuku hükümleri, resen silinmenin hukuki güvenlik için vazgeçilmez olduğunu ortaya koymaktadır.

Sonuç olarak, resen silinme; yalnızca teknik bir işlem değil, aynı zamanda deniz ticaretinde hukuki istikrarın, ekonomik güvenliğin ve uluslararası düzenin korunmasının temel araçlarından biridir.

Single Blog Title