Deniz Ticareti Hukukunda Gemilerin Sicilden Silinmesi (Terkin) Nedir?

Deniz Ticareti Hukukunda Gemilerin Sicilden Silinmesi (Terkin)

Giriş

Deniz ticaretinde gemilerin sicile tescili, hukuki güvenlik ve ekonomik istikrar açısından vazgeçilmezdir. Sicil kaydı ile geminin kimliği, malik bilgileri, üzerinde kurulan ayni haklar (ipotek, rehin, intifa vb.) ve bayrak hakkı üçüncü kişilere karşı şeffaf hale gelir. Ancak bazı durumlarda, gemilerin sicildeki varlığı sona erer ve gemi kaydı resmen silinir. Bu işleme “terkin” adı verilir.

Terkin, yalnızca teknik bir işlem değil; aynı zamanda önemli hukuki sonuçlar doğuran bir müessesedir. Geminin ekonomik ömrünü tamamlaması, batması, parçalanması, yabancı bayrak altına girmesi veya malikinin talebi üzerine sicilden silinmesi mümkündür.

Gemilerin Sicilden Silinmesinin (Terkin) Hukuki Dayanakları

1. Türk Ticaret Kanunu

Türk Ticaret Kanunu’nun 970 ve 971. maddeleri, gemilerin sicilden silinmesine ilişkin hükümler içerir. Buna göre:

Gemi tamamen ortadan kalkarsa, sicilden silinir.
Türk bayrağı çekme hakkını kaybeden gemiler, milli gemi sicilinden terkin edilir.
Malik, talep ederse gemi sicilden silinir.

2. Gemi Sicil Tüzüğü

Tüzük, terkinin nasıl yapılacağını, hangi belgelerin isteneceğini ve terkinin hangi merciler tarafından gerçekleştirileceğini ayrıntılı biçimde düzenler.

Terkin Kavramı ve Önemi

Terkin, geminin sicildeki kaydının sona erdirilmesi ve geminin hukuken artık var olmayan bir gemi olarak kabul edilmesi anlamına gelir.

Tapu sicilinde taşınmazın ortadan kalkmasına benzer şekilde, gemi sicilinde de gemi fiilen veya hukuken yok olduğunda terkin işlemi yapılır.
Terkinle birlikte gemi artık ipotek, rehin, satış veya kiralama gibi hukuki işlemlere konu olamaz.
Terkin işlemi, üçüncü kişiler açısından da açıklık sağlar ve sicilin güncel tutulmasına hizmet eder.

Gemilerin Sicilden Silinme (Terkin) Sebepleri

1. Geminin Fiziki Olarak Ortadan Kalkması

Gemi batarsa veya tamamen parçalanırsa, sicilden silinir.
Kurtarılan parçalar yeni bir gemi oluşturacak nitelikteyse, bunlar yeni bir sicil kaydına tabi tutulabilir.

2. Geminin Ekonomik Ömrünü Tamamlaması

Çok eski, kullanılamaz hale gelmiş ve seyrüsefere elverişsiz gemiler sicilden silinir.
Bu durumda gemi fiilen hurdaya ayrılır ve sicilde varlığını sürdürmesi anlamsız hale gelir.

3. Türk Bayrağı Çekme Hakkının Kaybı

Gemi, yabancı bayrağa geçerse milli gemi sicilinden terkin edilir.
Bu, genellikle geminin satılması veya yabancı bir şirketin mülkiyetine geçmesiyle olur.

4. Malik Talebi

Gemi maliki, talep ederse gemi sicilden silinebilir.
Malik, gemiyi parçalamış veya satmış olabilir.

5. Mahkeme veya İdari Karar

Bazı durumlarda mahkeme kararıyla geminin sicilden silinmesi mümkündür.
Örneğin, gemi kaçakçılıkta kullanılmış ve müsadere edilmişse, sicil kaydı terkin edilir.

Terkin Usulü

1. Başvuru

Terkin için başvuru, genellikle gemi maliki veya donatanı tarafından yapılır. Ancak bazı hallerde idare resen de terkin yapabilir (örneğin gemi batmışsa).

2. Gerekli Belgeler

Terkin dilekçesi,
Geminin parçalandığına, battığına veya yabancı bayrağa geçtiğine dair belgeler,
İlgili liman başkanlığının raporu,
Gemiye ait orijinal belgeler (bayrak şahadetnamesi, tonilato belgesi vb.).

3. Sicile İşlenmesi

Sicil müdürlüğü gerekli belgeleri inceledikten sonra gemiyi sicilden siler ve bu durumu ilan eder.

Terkinin Hukuki Sonuçları

1. Ayni Hakların Sona Ermesi

İpotek, rehin, intifa gibi haklar geminin terkin edilmesiyle birlikte sona erer.
Bu nedenle alacaklıların çıkarları açısından terkin büyük önem taşır.

2. Sicile Güvenin Devamı

Terkin edilen gemi artık sicilde görünmez. Böylece üçüncü kişiler, olmayan bir gemi üzerinde hak sahibi olduklarını sanarak işlem yapmazlar.

3. Bayrak Hakkının Kaybı

Milli gemi sicilinden terkin edilen gemiler Türk bayrağı çekme hakkını kaybeder.

4. Ekonomik ve Ticari Sonuçlar

Terkin edilen gemi artık deniz ticaretinde kullanılamaz.
Malik, hurdaya ayırma veya parçaları satma yoluna gidebilir.

Yargıtay İçtihatlarında Gemilerin Terkin Edilmesi

Yargıtay kararları, terkinin hukuki önemini pekiştirmektedir:

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, gemi tamamen battığında sicil kaydının devam edemeyeceğini ve geminin resen terkin edilmesi gerektiğini vurgulamıştır.
Başka bir kararında, yabancı bayrağa geçen geminin milli gemi sicilinde kalmaya devam edemeyeceği ve sicilden silinmesinin zorunlu olduğu belirtilmiştir.
Hukuk Genel Kurulu, gemi malikinin talebiyle yapılan terkinin, ipotekli alacaklıların haklarını zedelememesi gerektiğini, bu nedenle ipotek alacaklısının muvafakati olmadan terkin yapılamayacağını karara bağlamıştır.

Uluslararası Hukukta Terkin

Uluslararası hukuk da gemi terkinine ilişkin düzenlemeler öngörmüştür:

UNCLOS m. 91, her devletin gemi sicilini güncel tutma yükümlülüğünü düzenler.
Bayrak devleti, artık kendi uyruğuna ait olmayan gemileri sicilden silmek zorundadır.
Bu düzenleme, sahte bayrak uygulamalarını ve uluslararası deniz güvenliği sorunlarını önlemek için önemlidir.

Doktrindeki Görüşler

Öğretide terkinin hukuki niteliği hakkında farklı görüşler vardır:

Bir görüşe göre terkin, yalnızca bildirici (açıklayıcı) niteliktedir; çünkü gemi fiilen yok olduğunda zaten hukuken de varlığını kaybetmiştir.
Diğer görüş ise terkinin kurucu nitelikte olduğunu, ancak sicilden silindiğinde üçüncü kişilere karşı geminin yok olduğunun ileri sürülebileceğini savunur.

Türk hukukunda baskın görüş, terkinin kurucu ve bildirici etkileri birlikte taşıdığı yönündedir.

Ekonomik ve Ticari Değerlendirme

Finansman Açısından: Bankalar, ipotekli gemilerin terkin edilmesiyle teminatlarını kaybeder. Bu nedenle terkin sürecinde alacaklıların korunması gerekir.
Sigorta Açısından: Terkin edilen gemiler sigorta kapsamı dışına çıkar.
Uluslararası Ticaret Açısından: Terkin, geminin uluslararası kayıtlardan silinmesini sağlar ve gemi başka bir bayrak devleti siciline kaydedilmedikçe hukuken seyrüsefer yapamaz.

Sonuç

Deniz ticareti hukukunda gemilerin sicilden silinmesi (terkin), geminin hukuki varlığının sona erdirilmesini ifade eder. Geminin batması, parçalanması, Türk bayrağı çekme hakkını kaybetmesi veya malik talebiyle sicilden silinmesi mümkündür.

Terkin işlemi, yalnızca sicilin güncel tutulması açısından değil; aynı zamanda üçüncü kişilerin haklarının korunması bakımından da önemlidir. Yargıtay içtihatları ve uluslararası hukuk düzenlemeleri, terkinin hem hukuki güvenlik hem de ticari şeffaflık için vazgeçilmez olduğunu ortaya koymaktadır.

Single Blog Title