Deniz Ticareti Hukukunda Gemi Kazası Dışında Yolcunun Ölümü veya Yaralanması
Deniz Ticareti Hukukunda Gemi Kazası Dışında Yolcunun Ölümü veya Yaralanması
Deniz ticareti hukuku, yalnızca yük taşımacılığına değil, yolcu taşımacılığına da kapsamlı hükümler getirmiştir. Yolcu gemilerinde en hassas konulardan biri, yolcunun ölümü veya yaralanması hâllerinde taşıyıcının sorumluluğudur. Çoğu durumda bu tür olaylar gemi kazaları (çatma, batma, yangın, karaya oturma vb.) nedeniyle gerçekleşir. Ancak bazen yolcunun ölümü veya yaralanması, doğrudan bir gemi kazasına bağlı olmadan da meydana gelebilir.
Örneğin, yolcunun merdivenden düşmesi, gemideki güvenlik önlemlerinin yetersizliği, hijyen eksikliği nedeniyle hastalık kapması veya gemi personelinin kusurlu davranışı sonucu yaralanması gibi durumlar bu kapsama girer.
Hukuki Çerçeve
Türk Ticaret Kanunu’nun 1248 ve devamı maddeleri, yolcu taşımalarında taşıyıcının sorumluluğunu düzenler. TTK m.1255, yolcunun ölümü veya bedensel zarar görmesi halinde taşıyıcının sorumluluğunu ortaya koyar:
- Yolcunun ölümü veya yaralanması, taşıma sözleşmesinin kurulmasından yolculuğun bitimine kadar geçen sürede meydana gelirse taşıyıcı sorumludur.
- Bu sorumluluk, yalnızca gemi kazalarıyla sınırlı değildir. Gemi içindeki diğer olaylar da bu kapsamda değerlendirilir.
Gemi Kazası Dışında Ölüm ve Yaralanma Örnekleri
- Düşme ve Kaza: Yolcunun kaygan güvertede düşmesi.
- Hijyen Eksikliği: Gıda zehirlenmesi veya bulaşıcı hastalık kapılması.
- Yetersiz Güvenlik: Yangın alarm sisteminin çalışmaması sonucu yaralanma.
- Personel Kusuru: Mürettebatın dikkatsizliği veya saldırısı.
- Eksik Tıbbi Müdahale: Gemide doktor veya sağlık imkânlarının yetersizliği nedeniyle ölüm.
Bu hallerde yolcunun uğradığı zarar, gemi kazası dışında gerçekleşse bile taşıyıcı, sorumluluk rejimi çerçevesinde tazminat ödemekle yükümlüdür.
Taşıyıcının Sorumluluk Esası
1. Kusur Karinesi
TTK ve uluslararası hukuk uyarınca taşıyıcı, kusursuzluğunu ispat etmedikçe yolcunun ölümü veya yaralanmasından sorumludur. Bu, kusur karinesi ilkesidir.
2. Sorumluluk Sınırları
Athens Convention (1974) ve TTK hükümlerine göre taşıyıcının sorumluluğu, belirli özel çekme hakkı (SDR) limitleriyle sınırlandırılmıştır. Ancak taşıyıcının kastı veya ağır ihmali varsa bu sınır kaldırılır.
3. İspat Yükü
- Yolcu veya yakınları zararı ispat etmek zorundadır.
- Taşıyıcı ise olayın kendi kusurundan kaynaklanmadığını ispat ederek sorumluluktan kurtulabilir.
Uluslararası Düzenlemeler
Athens Convention 1974 (ve 2002 Protokolü) yolcu ve bagaj taşımalarında taşıyıcının sorumluluğunu ayrıntılı şekilde düzenler:
- Yolcunun ölümü veya yaralanması, gemi kazasına bağlı olsun veya olmasın, taşıyıcının sorumluluğunu doğurur.
- Tazminat sınırları SDR üzerinden hesaplanır.
- Kast veya ağır ihmal halinde sınırlama uygulanmaz.
Türkiye, bu sözleşmeye taraf olduğundan hükümleri iç hukukta da geçerlidir.
Yargıtay Kararlarında Uygulama
Yargıtay, gemi kazası dışındaki ölüm ve yaralanmalarda şu ilkeleri benimsemiştir:
- Yolcu gemisinde kaygan zeminde düşerek yaralanan yolcunun zararında taşıyıcı sorumlu tutulmuştur.
- Yolcunun kamarasında çıkan yangında yaralanması, taşıyıcının yeterli güvenlik önlemi almaması nedeniyle taşıyıcı aleyhine değerlendirilmiştir.
- Hijyen eksikliğinden kaynaklı zehirlenmelerde, taşıyıcının kusuru kabul edilmiştir.
Bu kararlar, yolcu güvenliğinin taşıyıcı için bir objektif özen borcu olduğunu göstermektedir.
Sorumluluğun Sınırlandırılamadığı Haller
- Kasıtlı Davranış: Taşıyıcı veya personeli yolcuya bilerek zarar verirse.
- Ağır İhmal: Güvenlik önlemlerinin tamamen yok sayılması.
- Zararı Gizleme: Olayın saklanması veya rapor edilmemesi.
Bu durumlarda taşıyıcı, sınırsız sorumluluk altına girer.
Tazminat Rejimi
Yolcunun ölümü veya yaralanması halinde tazminat, şu kalemleri kapsar:
- Maddi Tazminat: Tedavi giderleri, çalışma gücü kaybı, destekten yoksun kalma tazminatı.
- Manevi Tazminat: Ölüm veya yaralanma nedeniyle yolcu veya yakınlarının yaşadığı manevi zarar.
- Ek Masraflar: Cenaze giderleri, nakil giderleri.
Tazminat, sorumluluk limitleri çerçevesinde hesaplanır; ancak ağır kusur halinde sınırsız olarak talep edilebilir.
Sigorta Boyutu
Athens Convention ve TTK uyarınca yolcu taşımacılığı yapan gemilerde, yolcuların ölümü veya yaralanmasına ilişkin zorunlu sigorta düzenlemeleri mevcuttur. Bu sigortalar sayesinde yolcuların zararları güvence altına alınır.
Sonuç
Yolcunun gemi kazası dışında bir sebepten ölümü veya yaralanması, deniz ticareti hukukunda taşıyıcının sorumluluğu kapsamında değerlendirilir. Türk Ticaret Kanunu, Athens Convention ve Yargıtay kararları dikkate alındığında şu sonuçlara ulaşılır:
- Taşıyıcı, yolcunun ölümü veya yaralanmasından kusursuzluğunu ispat etmedikçe sorumludur.
- Sorumluluk sınırlandırılmıştır; ancak kast ve ağır kusur halinde sınırsız hale gelir.
- Tazminat, maddi ve manevi zararları kapsar.
- Yolcu güvenliği, taşıyıcının objektif özen borcunun temel unsurlarındandır.
Bu nedenle, yolcu taşımacılığı yapan gemi işletmelerinin, hem ulusal hem de uluslararası hukuk düzenlemelerine uygun şekilde güvenlik ve sağlık tedbirlerini alması hayati önem taşır.
Gözdenur Turna
About Post Author
