Ehliyetsiz Çocuğun Araç Kullanması: Araç Sahibinin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu
Giriş
Türkiye’de trafik güvenliğinin en büyük sorunlarından biri ehliyetsiz araç kullanımıdır. Özellikle 18 yaşından küçük çocukların veya ehliyet alma hakkı olmayan gençlerin araç kullanması, hem kendi hayatlarını hem de diğer kişilerin can ve mal güvenliğini ciddi biçimde tehlikeye atmaktadır.
Bu noktada en sık karşılaşılan sorulardan biri şudur:
“Ehliyetsiz çocuğun araç kullanması halinde araç sahibine ceza kesilir mi, sorumluluk kime aittir?”
Bu makalede; Karayolları Trafik Kanunu, Kabahatler Kanunu, Türk Ceza Kanunu ve Yargıtay kararları ışığında ehliyetsiz çocuğun araç kullanması durumunda hem çocuğun hem de araç sahibinin hukuki ve cezai sorumlulukları ayrıntılı olarak incelenecektir.
1. Hukuki Çerçeve
1.1. Karayolları Trafik Kanunu (KTK) Düzenlemesi
KTK m. 36 açık hüküm koymuştur:
“Motorlu araçlar, sürücü belgesi olmayan kişiler tarafından karayollarında sürülemez. Bu kişilere araç kullandıranlar hakkında da aynı şekilde idari para cezası uygulanır.”
Burada çifte sorumluluk vardır:
-
Ehliyetsiz sürücüye ceza,
-
Araç sahibine veya aracı kullandıran kişiye ayrıca ceza.
1.2. Kabahatler Kanunu ve İdari Para Cezaları
5326 sayılı Kabahatler Kanunu’na göre kabahatlerde sorumluluk kusura dayanır. Ancak KTK m. 36’da “ehliyetsiz kişiye araç kullandıran” ibaresi kullanıldığından, araç sahibinin kusurunun bulunması yeterlidir. Eğer araç sahibi, çocuğun araç kullanacağını biliyor veya engelleme imkânı varken engellemiyorsa, sorumlu tutulur.
1.3. Türk Ceza Kanunu (TCK) Perspektifi
-
TCK m. 179/3: Kara ulaşım araçlarını kişilerin hayatı ve sağlığı bakımından tehlikeli olabilecek şekilde sevk ve idare eden kişiler cezalandırılır.
-
Çocuğa araç vermek, bu kapsamda “başkasının hayatını tehlikeye sokmak” suçuna sebebiyet verebilir.
-
Ayrıca, araç sahibinin ihmali davranışla tehlikeye neden olma suçundan sorumluluğu gündeme gelebilir.
2. Çocuğun Hukuki Durumu
2.1. Ehliyetsiz Çocuk Sürücü
18 yaşından küçük bir çocuğun ehliyetsiz araç kullanması halinde:
-
Çocuğa doğrudan idari para cezası kesilebilir.
-
Ancak çocuk reşit olmadığı için ceza velisine/ebeveynine yöneltilir.
-
Çocuk hakkında ayrıca trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçu yönünden ceza soruşturması açılabilir.
2.2. Çocuk Koruma Kanunu Çerçevesi
Çocuğun işlediği fiil bir kabahat değil de suç oluşturuyorsa, 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu hükümleri devreye girer. Bu durumda çocuk hakkında ceza değil, koruyucu-önleyici tedbirler uygulanabilir.
3. Araç Sahibinin Sorumluluğu
3.1. İdari Sorumluluk
Aracın sahibi, ehliyetsiz çocuğun kullanımına izin vermişse, aynı miktarda idari para cezası ile karşı karşıya kalır.
3.2. Cezai Sorumluluk
Araç sahibinin rızası veya ihmali varsa:
-
TCK m. 179/2: Trafik güvenliğini tehlikeye sokmak suçundan sorumlu tutulabilir.
-
TCK m. 257: Görevi kötüye kullanma suçunun da gündeme gelmesi mümkündür (örneğin resmi araçlarda).
3.3. Hukuki (Tazminat) Sorumluluk
Ehliyetsiz çocuğun araç kullanması sonucu bir kaza meydana gelirse:
-
Araç sahibine karşı tazminat davası açılabilir.
-
Zorunlu trafik sigortası zarar görenleri korur, ancak sigorta şirketi ödediği tazminatı araç sahibine rücu edebilir.
4. Yargıtay Kararları
4.1. Yargıtay Ceza Genel Kurulu
Yargıtay kararlarında, ehliyetsiz çocuğun araç kullanmasına izin veren anne veya babanın sorumlu tutulabileceği açıkça belirtilmiştir.
4.2. Yargıtay 12. Ceza Dairesi
Bir kararında Yargıtay şöyle demiştir:
“Ehliyetsiz çocuğun araç kullanmasına izin veren araç sahibinin, meydana gelen kazadan doğan zararlardan sorumluluğu bulunmaktadır.”
5. Uygulamada Görülen Senaryolar
5.1. Anahtarın Çocuğa Teslimi
Ebeveynin çocuğa araç anahtarını vermesi halinde sorumluluk açıktır.
5.2. Çocuğun İzinsiz Aracı Alması
Eğer çocuk aracı gizlice almışsa, araç sahibinin sorumluluğu tartışmalı hale gelir. Burada Yargıtay çoğu kez, “aracın korunması için gerekli tedbirlerin alınıp alınmadığını” inceler.
5.3. Trafik Kazası Sonucu Ölüm veya Yaralanma
Ehliyetsiz çocuğun sebep olduğu kazalarda araç sahibine karşı açılan maddi ve manevi tazminat davaları sıklıkla kabul edilmektedir.
6. Sigorta Hukuku Açısından
6.1. Zorunlu Trafik Sigortası
Zorunlu trafik sigortası, üçüncü kişilerin zararlarını karşılar. Ancak ehliyetsiz çocuğun kullanımında sigorta şirketi ödemeyi yaptıktan sonra araç sahibine rücu edebilir.
6.2. Kasko Sigortası
Kasko sigortaları genellikle ehliyetsiz sürücü kullanımını kapsam dışı bırakır. Bu nedenle araç sahibi kendi aracında oluşan zararı sigortadan talep edemez.
7. Müvekkile Önerilen Adımlar
-
Araç Anahtarının Korunması: Ehliyetsiz çocuğun aracı kullanmaması için azami tedbir alınmalı.
-
Sorumluluk Bilinci: Çocuğun ehliyetsiz araç kullanması halinde hem cezai hem mali sorumluluk doğacağı bilinmeli.
-
Kaza Halinde Strateji: Zarar gören üçüncü kişilere karşı açılacak davalarda, sigorta şirketi ve araç sahibi birlikte sorumlu olabilir.
-
İtiraz Yolu: İdari para cezalarına karşı sulh ceza hakimliğine başvuru yapılabilir.
Sonuç
-
Ehliyetsiz çocuğun araç kullanması halinde hem çocuk hem de araç sahibi sorumlu olur.
-
Araç sahibinin sorumluluğu, hem idari para cezası hem de tazminat sorumluluğu olarak ortaya çıkar.
-
Çocuğun izinsiz araç alması halinde ise, araç sahibinin gerekli özeni gösterip göstermediği incelenir.
-
Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi kararları, bu sorumluluğun kusura dayalı olduğunu vurgulamaktadır.
-
En doğru yaklaşım, araç sahibinin çocuğa araç kullandırmamak için her türlü tedbiri almasıdır.
About Post Author
