Açık Denizde İşlenen Suç ve Açık Deniz Hava Sahasında Suç: Yargılamanın Yeri

Giriş

Açık denizde işlenen suç kavramı, uluslararası ceza hukuku ve devletler arası yargı yetkisi tartışmalarının merkezinde yer alır. Açık denizler, hiçbir devletin egemenlik alanı altında bulunmadığından, burada işlenen suçların hangi ülkenin yargı mercileri tarafından ele alınacağı sorusu, hem teorik hem de pratik açıdan büyük önem taşır. Aynı durum, açık deniz hava sahasında işlenen suçlar için de geçerlidir.

Bu makalede, açık denizde ve bunun üzerindeki hava sahasında işlenen suçlarda yargılama yerinin nasıl belirleneceği, uluslararası hukukun dayanakları, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) uygulaması, Yargıtay’ın görüşleri ve pratik örnekler detaylı biçimde incelenecektir.

1. Açık Deniz Kavramı ve Hukuki Statüsü

Açık Deniz Nedir?

Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne (UNCLOS) göre, açık deniz, karasuları ve münhasır ekonomik bölge dışında kalan, hiçbir devletin egemenlik alanı altında bulunmayan deniz bölgeleridir. Açık deniz, “insanlığın ortak mirası” sayılır.

Açık Denizlerde Egemenlik İlkesi

Açık denizlerde genel kural, bayrak devleti yetkisidir. Yani bir gemi hangi ülkenin bayrağını taşıyorsa, o devletin hukuk sistemi ve yargı organları, gemide işlenen suçtan sorumludur.

2. Açık Deniz Hava Sahası

Hava sahası egemenliği, kara ve karasuları üzerinde geçerli olsa da açık denizler üzerindeki hava sahası, tıpkı deniz gibi hiçbir devlete ait değildir. Bu nedenle, açık deniz hava sahasında işlenen suçlar, uçağın tescilli olduğu devletin yetkisine tabidir.

Örneğin, Türk tescilli bir yolcu uçağında açık deniz üzerinde işlenen bir suç, Türk Ceza Kanunu ve Türk mahkemelerinin yetkisi altına girer.

3. Türk Ceza Kanunu’nda Düzenleme

TCK m. 8 ve m. 11’e göre:

Türkiye’de işlenen suçlar hakkında Türk kanunları uygulanır.
Türk bayrağını taşıyan deniz ve hava araçlarında, açık denizde veya açık deniz hava sahasında işlenen suçlar, Türkiye’de işlenmiş sayılır.

Dolayısıyla, Açık denizde işlenen suç, açık deniz hava sahasında işlenen suç, yargılamanın yeri, İstanbul veya İzmir gibi en yakın liman adliyesinde görülebilir. Aynı şekilde, Türk tescilli bir uçakta açık deniz hava sahasında işlenen suç, uçağın indiği havaalanının bağlı olduğu yer mahkemesinde yargılanır.

4. Yargılamanın Yeri

Açık denizde ve hava sahasında suç işlenmesi halinde:

Türk gemisinde işlenmişse: En yakın Türk limanının bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.
Türk uçağında işlenmişse: Uçağın indiği havaalanının bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.
Yabancı gemi veya uçakta işlenmişse: Bayrak devletinin mahkemeleri yetkilidir. Ancak, mağdur Türk vatandaşıysa veya suç Türkiye’nin güvenliğini ilgilendiriyorsa Türk yargısı devreye girebilir.

5. Uluslararası Hukuk Boyutu

Deniz Hukuku (UNCLOS)

UNCLOS’a göre, geminin bayrak devleti ceza yargılamasında önceliklidir. Ancak korsanlık, köle ticareti, uyuşturucu kaçakçılığı gibi uluslararası suçlarda her devlet yargılama yetkisine sahiptir. Buna evrensellik ilkesi denir.

Hava Hukuku (Tokyo Konvansiyonu)

1963 Tokyo Konvansiyonu’na göre, uçak içinde işlenen suçlarda yetkili olan devlet, uçağın tescilli olduğu devlettir. Ancak uçak iniş yaptığında bulunduğu devlet de müdahale edebilir.

6. Yargıtay Kararları ve Uygulama

Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2018/4512 E., 2019/6321 K. kararında, açık denizde Türk bayraklı gemide işlenen suçun en yakın Türk limanında görülmesi gerektiğine hükmedilmiştir.
Ceza Genel Kurulu 2016/124 E., 2017/305 K. kararında, açık deniz hava sahasında Türk tescilli uçakta meydana gelen suçların, Türk mahkemelerinin yetkisinde olduğu teyit edilmiştir.

7. Uygulamadaki Örnekler

Türk bayraklı bir yük gemisinde, Hint Okyanusu’nda gemi personeli arasında çıkan kavga, İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülmüştür.
Açık deniz üzerinde Amsterdam-İstanbul seferini yapan THY uçağında yaşanan yolcuya saldırı olayı, uçağın İstanbul’a inmesiyle birlikte Türk yargısına taşınmıştır.

8. Günümüzde Açık Deniz Suçlarının Önemi

Günümüzde açık deniz suçları yalnızca gemide işlenen adi suçlarla sınırlı değildir. Özellikle:

Korsanlık (Somali açıkları örneği),
Göçmen kaçakçılığı,
Uyuşturucu ticareti,
Çevre suçları (denize atık boşaltma),

uluslararası toplumun ortak güvenliğini ilgilendiren konular haline gelmiştir. Bu nedenle açık denizlerde işlenen suçların yargılanması, sadece hukuk değil aynı zamanda siyaset ve diplomasi boyutuyla da önem taşımaktadır.

9. Sonuç

Açık denizde işlenen suç ve açık deniz hava sahasında işlenen suç, devletlerarası ilişkilerin ve ceza yargılamasının en karmaşık alanlarından biridir.

Türk hukukuna göre:

Türk bayraklı gemilerde ve Türk tescilli uçaklarda işlenen suçlar, Türkiye’de işlenmiş sayılır.
Yargılama, en yakın liman mahkemesi veya uçağın indiği havaalanı mahkemesinde yapılır.
Uluslararası suçlarda evrensellik ilkesi geçerli olur.

Dolayısıyla, Türkiye’nin jeopolitik önemi ve deniz-hava taşımacılığındaki merkezi rolü, açık denizde işlenen suçlar konusunda güçlü bir yargı pratiği geliştirmesini zorunlu kılmaktadır.

Single Blog Title