Televizyon Yayın Haklarının İhlali Nasıl Tespit Edilir ve Hangi Dava Açılır?
1. Giriş
Televizyon yayın hakları, günümüzde medya endüstrisinin en değerli fikri mülkiyet unsurlarından biridir. Spor müsabakaları, diziler, filmler, belgeseller ve özel yapımlar gibi içerikler, yayıncı kuruluşlar için yüksek ekonomik değer taşır. Bu hakların ihlali, yalnızca maddi kayıplara değil, marka değerinin zedelenmesine de neden olur. Peki, bir televizyon yayınının izinsiz kullanımı nasıl tespit edilir ve hak sahipleri hangi hukuki yollara başvurabilir?
2. Televizyon Yayın Hakkı Nedir?
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK)’na göre televizyon yayın hakkı, bir eserin radyo-televizyon yoluyla iletilmesini kapsayan mali haklardan biridir. Yayın hakkı sahibine, eserin yayınlanması, çoğaltılması, yeniden iletilmesi ve kamuya iletilmesi üzerinde tekel yetkisi verir.
Bu haklar:
-
Yayıncı kuruluşlara,
-
Lisans alan üçüncü kişilere,
-
Ortak yapımcı şirketlere ait olabilir.
3. Yayın Haklarının Kapsamı
Televizyon yayın hakları, hem canlı yayın hem de tekrar yayın haklarını kapsar. Ayrıca:
-
Uydu yayınları
-
Kablo TV yayınları
-
İnternet üzerinden simultane yayın (simulcast)
-
Video on demand (VOD) sistemleri
de bu koruma kapsamındadır.
4. Yayın Hakkı İhlalinin Tipik Örnekleri
-
Yetkisiz bir televizyon kanalının, başka bir yayıncıya ait spor müsabakasını canlı olarak yayınlaması.
-
Lisans süresi bitmiş dizinin izinsiz tekrar gösterimi.
-
İnternet üzerinden televizyon yayınlarının izinsiz “streaming” yapılması.
-
Oteller, kafeler veya toplu izleme alanlarında yayının lisanssız olarak gösterilmesi.
5. Örnek Olay
Olay:
“Z TV” isimli ulusal kanal, popüler bir futbol liginin yayın haklarını Y Medya Grubu’ndan satın almıştır. Ancak bir internet platformu, maçları Z TV’nin logosu ile canlı olarak kendi sitesinde izleyicilere sunmuştur.
Gelişme:
-
Y Medya Grubu, durumu fark edince teknik izleme ekibiyle delil toplamıştır.
-
Maç yayını sırasında ekran görüntüleri alınmış, IP adresleri tespit edilmiş, trafik kayıtları saklanmıştır.
-
Noter aracılığıyla ihlalin tespit tutanağı tutulmuştur.
Sonuç:
-
FSEK m.71 kapsamında suç duyurusunda bulunulmuş, ayrıca maddi ve manevi tazminat davası açılmıştır.
-
Mahkeme, izinsiz yayının durdurulmasına ve tazminata hükmetmiştir.
6. İhlalin Tespiti Nasıl Yapılır?
6.1. Teknik İzleme
-
Yayın akışının sürekli olarak takibi.
-
İzinsiz yayın yapan kanalların, web sitelerinin veya sosyal medya hesaplarının taranması.
-
Özel yazılımlar ile IP adresi ve kaynak sunucu tespiti.
6.2. Noter Tespiti
-
İzinsiz yayının ekran görüntüleri, video kayıtları noter huzurunda alınır.
-
Yayın tarihi, saati ve içeriği belgelenir.
6.3. Resmi Kurumlar Aracılığıyla Tespit
-
RTÜK’e başvuru.
-
BTK üzerinden erişim engeli talebi.
-
Gümrüklerde korsan yayın cihazlarının tespiti.
7. Açılabilecek Dava Türleri
7.1. Fikri Haklara Dayalı Davalar (FSEK m.66-70)
-
Tecavüzün durdurulması davası.
-
Maddi tazminat davası.
-
Manevi tazminat davası.
-
Korsan yayın araçlarının imhası talebi.
7.2. Haksız Rekabet Davaları (TTK m.54-56)
-
Yayıncı kuruluşun ticari itibarının korunması.
-
Haksız kazancın iadesi.
7.3. Ceza Davaları
-
FSEK m.71’e göre 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve adli para cezası.
-
Cihaz ve ekipmanlara el konulması.
8. Dava Açmadan Önce İzlenmesi Gereken Yol
-
İhtarname Gönderilmesi
-
İhlalde bulunan kişiye/kuruma yazılı uyarı.
-
-
Delil Toplama
-
Noter tespiti, teknik raporlar.
-
-
Uzlaşma Girişimi
-
Lisans bedeli karşılığında geriye dönük anlaşma.
-
-
Dava ve Suç Duyurusu
-
Hukuki ve cezai yolların eş zamanlı işletilmesi.
-
9. Önleyici Hukuki Önlemler
-
Yayın haklarının sözleşme ile açıkça belirlenmesi.
-
Teknik şifreleme ve DRM (Digital Rights Management) sistemlerinin kullanılması.
-
Lisanssız yayını tespit eden otomatik izleme yazılımlarının devreye alınması.
-
Uluslararası yayın haklarının WIPO ve TRIPS kapsamında güvence altına alınması.
10. Uluslararası Boyut
Yayın hakları ihlali, internet üzerinden yapıldığında çok uluslu bir ihlal haline gelebilir.
Bu durumda:
-
İhlalin gerçekleştiği ülkenin hukuk sistemi,
-
Yayının ulaştığı ülkelerin mevzuatı,
-
Uluslararası sözleşmeler (Bern Sözleşmesi, Roma Sözleşmesi)
dikkate alınır.
11. Tazminat Hesaplaması
Tazminat tutarı belirlenirken:
-
Yayın hakkı sözleşmesindeki bedel,
-
İhlal süresi,
-
Yayın izleyici sayısı,
-
Hak sahibinin uğradığı itibar kaybı
göz önünde bulundurulur.
12. Sonuç
Televizyon yayın haklarının ihlali, hem FSEK hem de TTK kapsamında ciddi yaptırımlar doğuran bir eylemdir. İhlalin tespiti için teknik ve hukuki adımların eş zamanlı atılması gerekir. Hak sahipleri, noter tespiti, teknik izleme ve resmi kurum başvurularıyla delillerini güçlendirmeli, ardından durdurma, tazminat ve ceza davası süreçlerini başlatmalıdır. Yayıncı kuruluşlar açısından en etkili koruma yöntemi, önleyici teknik sistemler ve hukuki takip mekanizmaları ile ihlalin daha başlamadan engellenmesidir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
