Franchise Sözleşmelerinde Tarafların Hak ve Yükümlülükleri

1. Giriş

Franchise sistemi, ticari hayatta hem yerli hem de uluslararası markaların hızlı büyümesinde en etkili yöntemlerden biridir.
Bu sistemde franchise veren (franchisor), marka, know-how, işletme modeli ve desteğini; franchise alan (franchisee) ise sermayesini, emeğini ve yerel yönetim gücünü ortaya koyar.

Franchise sözleşmeleri, tarafların karşılıklı hak ve yükümlülüklerini detaylı biçimde düzenler. Bu sözleşmelerin hem Türk Borçlar Kanunu hem de Türk Ticaret Kanunu açısından bağlayıcılığı vardır.

---

2. Franchise Sözleşmesinin Unsurları

• Marka ve işletme modeli kullanma hakkı

• Know-how ve eğitim desteği

• Belirli bir süre ve coğrafi sınırlar

• Süreklilik ve denetim mekanizması

• Bedel (franchise giriş ücreti + royalty)

---

3. Franchise Verenin Hak ve Yükümlülükleri

3.1 Hakları

1. Marka ve sistem bütünlüğünü koruma

   • Franchise alanın marka imajına zarar vermesini önleme hakkı.

2. Denetim hakkı

   • Düzenli denetimler yaparak kalite standartlarının korunmasını sağlama.

3. Royalty ve diğer ücretleri talep etme

   • Sözleşmede belirlenen düzenli ödeme hakkı.

3.2 Yükümlülükleri

1. Marka kullanım hakkı tanıma

   • Franchise alanın markayı sözleşme süresince kullanabilmesini sağlama.

2. Eğitim ve teknik destek

   • İşletmenin açılışından itibaren operasyonel destek sunma.

3. Pazarlama ve reklam desteği

   • Ulusal kampanyalar düzenleyerek markanın bilinirliğini artırma.

4. Ürün ve hizmet tedariki

   • Standart ürünleri ve malzemeleri sağlama veya tedarik zincirini kurma.

---

4. Franchise Alanın Hak ve Yükümlülükleri

4.1 Hakları

1. Marka gücünden yararlanma

   • Tanınmış bir marka altında faaliyet gösterme avantajı.

2. Destek ve know-how alma

   • Eğitim, reklam, lojistik ve operasyon desteği alma hakkı.

4.2 Yükümlülükleri

1. Marka standartlarına uyma

   • İşletmenin görünümü, ürün/hizmet kalitesi, fiyat politikası gibi alanlarda franchisor standartlarını uygulama.

2. Royalty ve diğer bedelleri ödeme

   • Düzenli olarak franchise ücreti ve belirlenen katkı paylarını ödeme.

3. Gizlilik ve rekabet yasağı

   • Know-how bilgisini üçüncü kişilerle paylaşmama ve sözleşme süresince rekabet etmeme.

4. Satış raporlaması

   • Ciro ve satış verilerini franchisor’a düzenli bildirme.

---

5. Franchise Sözleşmelerinde Sık Görülen Maddeler

• Bölge koruması: Belirli bir coğrafi bölgede başka franchise verilmemesi.

• Rekabet yasağı: Sözleşme bitiminden sonra belirli süre aynı sektörde faaliyet yasağı.

• Erken fesih şartları: Taraflardan biri yükümlülüklerini yerine getirmezse fesih hakkı.

• Marka hakkının geri alınması: Sözleşme bitiminde tüm marka kullanım haklarının franchisor’a dönmesi.

---

6. Hukuki Çerçeve ve Yargıtay Kararları

📌 Yargıtay 11. HD, 2015/6789 E., 2016/2456 K. – Franchise sözleşmelerinde marka imajına zarar veren davranışların, haklı fesih sebebi olduğuna karar vermiştir.

📌 Yargıtay 19. HD, 2018/3524 E., 2019/6574 K. – Royalty bedelinin ödenmemesi halinde, franchise verenin sözleşmeyi tek taraflı feshetme hakkı olduğu belirtilmiştir.

---

7. Sonuç

Franchise sözleşmeleri, hem girişimci hem de marka sahibi açısından büyük fırsatlar sunar. Ancak bu fırsatlar, sözleşmenin açık, dengeli ve hukuki çerçevede hazırlanmasıyla korunabilir.
Franchisor, markanın itibarını korurken franchisee, marka standartlarına uyarak başarı sağlar.

---