BONO NEDİR? Bono (Emre Muharrer Senet) Hukuku

1. Bononun Tanımı

Türk Ticaret Kanunu’nun 776. maddesi uyarınca bono,

“Düzenleyenin, belirli bir bedeli belirli bir tarihte veya belirli bir süre sonra ödemeyi kayıtsız ve şartsız olarak taahhüt ettiği, kanunda öngörülen unsurları taşıyan kıymetli evraktır.”

📌 Basitçe, bono bir borç senedidir. Düzenleyen kişi, belirli bir parayı vade tarihinde lehdara ödemeyi taahhüt eder.
Bono, poliçeden farklı olarak yalnızca iki taraflı bir kambiyo senedidir: düzenleyen ve lehdar.

---

2. Bononun Hukuki Niteliği

• Kambiyo Senedi Niteliğinde: TTK’da kambiyo senetleri arasında sayılır (TTK m. 645 vd.).

• Emre Yazılı Senet: Temel olarak ciro ile devredilebilir.

• Soyut Borç İkrarı: Düzenlenme sebebi yazılmaz; borç soyut kabul edilir.

• Kredi Aracı: Çekten farklı olarak bono bir kredi aracıdır; vadeli düzenlenir.

---

3. Bononun Tarafları

1. Keşideci (Düzenleyen / Borçlu):

   • Bonoyu düzenleyip imzalayan ve bedeli ödemeyi taahhüt eden kişidir.

2. Lehdar (Alacaklı):

   • Bono bedelini almaya hak kazanan kişidir.

   • İsmi bonoda açıkça belirtilir; emre yazılıysa ciro ile başkalarına devredilebilir.

3. Ciro ile Devralan Hamiller:

   • Bono, ciro edilerek devredilmişse yeni hamil ödeme talep edebilir.

---

4. Bononun Zorunlu Unsurları (TTK m. 776)

Bir senedin bono sayılabilmesi için şu unsurlar bulunmalıdır:

1. Bono veya emre muharrer senet kelimesi: Metin içinde ve düzenleme dilinde yazılmalıdır.

2. Kayıtsız ve şartsız bir ödeme vaadi.

3. Ödenecek bedelin belirli olması.

4. Lehdarın adı.

5. Vade.

6. Ödeme yeri.

7. Düzenlenme tarihi ve yeri.

8. Keşidecinin imzası.

📌 Eksik unsurlar senedi geçersiz kılar. Ancak TTK m. 777’de bazı eksiklikler tamamlanmış sayılır (örneğin vade yoksa görüldüğünde ödenecek sayılır).

---

5. Bonoda İhtiyari Unsurlar

• Faiz şartı konulabilir (TTK m. 778).

• Aval kaydı eklenebilir.

• Ciro yasağı eklenebilir.

---

6. Bononun Düzenlenmesi

• Bono yazılı şekilde düzenlenir; matbu formlar kullanılabilir.

• Düzenleme dili Türkçe olmalıdır.

• Borç miktarı hem rakamla hem yazıyla belirtilmelidir (fark varsa yazı geçerlidir).

• Düzenleyen, imzasını atmak zorundadır; imza yoksa geçerli olmaz.

---

7. Bononun Türleri

1. Vadeli Bono: En yaygın türdür; belirli bir tarihte ödenir.

2. Görüldüğünde Ödenecek Bono: İbraz tarihinde ödenir.

3. Banka Bonosu: Bankalar tarafından düzenlenir.

4. Hamiline Bono: Lehdar belirtilmez; elinde bulunduran ödeme alır (nadir kullanılır).

---

8. Bonoda Ciro ve Devir

• Bono, emre yazılı olduğu sürece ciro ile devredilir.

• Ciro ile hak ve borçlar devralana geçer.

• Hamiline düzenlenmiş bono, zilyetliğin devri ile el değiştirir.

Ciro Türleri:

1. Tam ciro

2. Beyaz ciro

3. Temlik cirosu

4. Tahsil cirosu

5. Rehin cirosu

---

9. Bonoda Aval (Kefalet)

• Aval, bonoda borçlunun borcuna üçüncü kişinin kefil olmasıdır.

• Aval kaydı ve imza ile yapılır.

• Aval veren, asıl borçlu gibi sorumludur.

---

10. Bonoda Vade Türleri (TTK m. 778)

1. Belirli bir gün.

2. Görüldüğünde.

3. Görüldüğünden belirli süre sonra.

4. Düzenleme tarihinden belirli süre sonra.

📌 Vadeli bonoda vade tarihinden önce icra takibi yapılamaz.

---

11. Bononun İbraz Süreleri

• Görüldüğünde bonolar: Düzenlenme tarihinden itibaren 1 yıl içinde ibraz edilmelidir.

• Vadeli bonolar: Vade günü ibraz edilir.

---

12. Bonoda Ödeme ve Ödenmeme Durumu

• Bono vadesinde ödenmezse hamil, keşideciye ve aval verene başvurabilir.

• Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip başlatılabilir (İİK m. 167 vd.).

---

13. Bonoda Zamanaşımı

• Keşideciye karşı 3 yıl.

• Avaliste karşı da aynı süre uygulanır.

• Zamanaşımı ödeme tarihinden itibaren başlar.

---

14. Bono ile Poliçe ve Çek Arasındaki Farklar

---

15. Sonuç

Bono, ticaret hayatında borcun yazılı ve güvenilir bir şekilde belgelenmesini sağlayan en önemli kıymetli evraklardan biridir. Düzenlenirken kanuni şekil şartlarına uyulması, tarafların hak ve yükümlülüklerini doğru şekilde yerine getirmesi gerekir. Aksi halde bono geçersiz sayılabilir veya hukuki uyuşmazlıklara yol açabilir.