Legal Compliance Audit Yapılmazsa Şirket Ne Tür Cezalarla Karşılaşır?

Giriş: Hukuki Uyum Denetiminin İhmal Edilmesi Ne Anlama Gelir?

Hukuki uyum denetimi (Legal Compliance Audit), şirketlerin faaliyetlerinin yürürlükteki hukuk kurallarına, sektörel düzenlemelere ve iç politika belgelerine uygunluğunu tespit etmeye yönelik sistematik bir inceleme sürecidir. Bu denetim, sadece bir “risk raporu” hazırlamakla kalmaz, aynı zamanda şirketin ceza, itibar kaybı ve yatırımcı güveni kaybı gibi çok yönlü tehditlerden korunmasına hizmet eder.

Ancak bu denetimin yapılmaması durumunda şirketler, başta idari yaptırımlar olmak üzere cezai sorumluluk, tazminat yükümlülüğü, ruhsat iptali, faaliyet durdurma, veri ihlali cezaları, rekabet ihlalleri, iş sağlığı ve güvenliği problemleri gibi ciddi sonuçlarla karşı karşıya kalabilir.

---

I. Legal Compliance Audit Neden Yapılır?

Denetimin amacı, şirketin:

• Mevzuata uyum düzeyini tespit etmek,

• Riskli alanları haritalamak,

• Uyum eksikliklerine karşı önleyici mekanizmaları kurmak,

• Kurumsal sürdürülebilirlik sağlamak,

• Denetim ve ceza süreçlerine hazırlıklı hale gelmesini temin etmektir.

Bu denetim, şirketin adeta bir “hukuki check-up” sürecidir. Bu check-up atlandığında, ileride ortaya çıkabilecek hukuki hastalıklar (dava, ceza, itibar kaybı gibi) önceden teşhis edilemez.

---

II. Legal Compliance Audit Yapılmazsa Hangi Risklerle Karşılaşılır?

1. İdari Para Cezaları

Kanun ve yönetmeliklere aykırı faaliyet gösteren şirketler, düzenleyici kurumlar tarafından ciddi idari para cezalarıyla karşı karşıya kalabilir.

Örnekler:

• KVKK’ya aykırılık: Açık rıza alınmaması, VERBİS’e kayıt yapılmaması → 2.000.000 TL’ye kadar ceza.

• Çevre Kanunu ihlali: Atıkların usulsüz bertarafı → 5.000.000 TL’ye kadar ceza.

• İSG eksiklikleri: Risk analizi yapılmaması → 100.000 TL’ye kadar ceza.

2. Ruhsat İptali ve Faaliyet Durdurma

İzin ve ruhsat yükümlülüklerine aykırılık halinde ilgili bakanlık ya da yerel idare, şirketin faaliyetini askıya alabilir veya tamamen durdurabilir.

3. Cezai Sorumluluk

Bazı ihlaller yalnızca idari nitelikli olmayıp, ceza hukuku kapsamına da girer.

• KVKK m. 17 ve TCK m. 136’ya göre kişisel verileri hukuka aykırı işleyen şirket yetkilileri için 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası söz konusu olabilir.

• İş güvenliğine aykırılık sonucu ölümlü iş kazası yaşanırsa TCK m. 85 uyarınca taksirle ölüme neden olma suçu gündeme gelir.

4. Tazminat Sorumluluğu

Hukuka aykırılık nedeniyle zarar gören üçüncü kişilerin şirket aleyhine açacağı tazminat davaları, milyonlarca TL yük getirebilir.

Örneğin:

• Sözleşmeye aykırılık nedeniyle cezai şart,

• Çevresel zarar nedeniyle komşu taşınmaz sahiplerinin zararı,

• Haksız rekabet nedeniyle maddi ve manevi zarar iddiaları.

5. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ve Rekabet Kurumu Cezaları

• Halka açık şirketler için yanlış ya da eksik bilgilendirme → 10.000.000 TL’yi aşan cezalar,

• Rekabet ihlalleri (piyasa bozucu davranışlar) → Yıllık cironun %10’una kadar idari para cezası.

---

III. Kurgusal Örnek Olay: M. Holding’in Uyumsuzluk Krizi

M. Holding, Türkiye genelinde şubeleşmiş bir lojistik şirketidir. 2025 yılı başında yurtdışından bir fon ile satın alma görüşmeleri yapılırken şirket içinde herhangi bir legal compliance denetimi yapılmamıştır. Satın alma süreci sonrası şu riskler ortaya çıkmıştır:

1. VERBİS kaydı yapılmamış ve müşteri verileri yurt dışına aktarılmış. KVKK tarafından 1.500.000 TL ceza uygulanmıştır.

2. Depolama tesisinde çevresel atıkların bertarafı belgelenmemiş. Çevre Şehircilik Bakanlığı 3.000.000 TL ceza kesmiştir.

3. İSG eğitimi verilmeden çalıştırılan işçi asansör kazasında hayatını kaybetmiş. Şirket yetkilisi hakkında TCK m. 85 uyarınca takipsizlikle sonuçlanmayan bir ceza davası açılmıştır.

4. Şirketin 2023 yılı cirosunun %6’sı kadar bir rekabet cezası uygulanmıştır. Nedeni: taşeron firmalarla yaptığı sözleşmelerde adil rekabet koşulları ihlal edilmiştir.

5. Yatırımcı fon, bu risklerin ortaya çıkması nedeniyle devralma sözleşmesini tek taraflı feshetmiş ve sözleşmede yer alan 2.000.000 dolarlık cezai şart talebinde bulunmuştur.

Sonuç: Legal compliance denetimi yapılmadığı için şirket, 8 ay içinde toplamda 11 milyon TL doğrudan zarar yaşamış ve ayrıca itibar kaybı ile kurumsal çöküş sürecine girmiştir.

---

IV. En Sık Görülen Uyumsuzluk Alanları

---

V. Riskten Korunmanın Anahtarı: Süreç Odaklı Denetim Kültürü

Legal compliance audit sadece “belge incelemesi” değildir. Şirketin iç süreçlerinin sistematik olarak değerlendirilmesini ve çalışanların da bu uyum sistemine katılımını içerir. Bu bağlamda;

• Tüm departmanlardan bilgi alınmalı,

• Şirketin büyüklüğü ve faaliyet alanına göre denetim derinliği belirlenmeli,

• Her yıl en az bir kez tekrar eden denetim planı oluşturulmalı,

• Riskli alanlar için acil eylem planları hazırlanmalıdır.

---

Sonuç: Önlem Alınmayan Risk, Gerçekleşmeye Mahkûmdur

Legal Compliance Audit yapılmadan yürütülen bir şirket yönetimi, görünürde kazanç sağlıyor gibi görünse de uzun vadede cezalar, kayıplar ve hatta faaliyet sonlandırmaları ile karşı karşıya kalır. Tıpkı düzenli doktor kontrolü olmayan bir insanın ani bir hastalıkla sarsılması gibi, denetimsiz bir şirket de hukuki krizle yıkılabilir.

Hukuka uyum kültürünün içselleştirildiği, denetimlerin kayıt altına alındığı ve eksiklerin hızla giderildiği yapılar, yalnızca bugünün değil, geleceğin de şirketleridir.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut