Denetimli Serbestlik Nedir? Kimler Yararlanabilir ve Süresi Ne Kadardır?
Giriş
Denetimli serbestlik, ceza adalet sisteminde suçlunun topluma kazandırılması ve yeniden suç işlemesinin önlenmesi amacıyla geliştirilmiş önemli bir infaz kurumudur. Türk ceza hukukunda denetimli serbestlik, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ve 5402 sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu çerçevesinde düzenlenmiştir.
Bu uygulama, hükümlünün cezasının belirli bir kısmını ceza infaz kurumunda geçirdikten sonra, kalan kısmını toplum içinde belirli yükümlülükler ve gözetim altında tamamlamasına olanak tanır. 2012 yılında 6291 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik, denetimli serbestlik uygulamasının kapsamını genişletmiş ve hükümlülerin erken tahliye olasılıklarını artırmıştır.
Bu makalede denetimli serbestliğin yasal dayanakları, şartları, süresi, infaz yöntemleri, Yargıtay içtihatları ve uygulamada yaşanan sorunlar detaylı olarak incelenecektir.
1. Denetimli Serbestlik Kavramı ve Amacı
Denetimli serbestlik, hükümlünün cezasının kalan kısmını toplum içinde rehabilitasyon programlarıyla tamamlamasına imkan tanır. Amaç, yalnızca cezalandırma değil, hükümlünün topluma kazandırılması ve yeniden suç işlemesinin engellenmesidir.
5275 sayılı Kanun m.105/A’ya göre:
“Hükümlüler, koşullu salıverilme tarihine kadar olan cezalarının kalan kısmını, denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle ceza infaz kurumu dışında çekebilir.”
2. Denetimli Serbestlik Şartları
Denetimli serbestlikten yararlanabilmek için hükümlünün bazı yasal şartları yerine getirmesi gerekir:
2.1. Ceza Süresi Şartı
-
Normal koşullarda, denetimli serbestlikten yararlanabilmek için koşullu salıverilmesine 1 yıl veya daha az süre kalması gerekir.
-
7242 sayılı Kanun değişikliği ile bazı suçlar için 3 yıla kadar denetimli serbestlik uygulanabilmektedir (örneğin kadın, çocuk ve yaşlı hükümlüler için).
2.2. İyi Hal
-
Hükümlünün cezaevinde kaldığı süre boyunca iyi halli olduğunun tespit edilmesi gerekir.
-
Ceza infaz kurumunda disiplin cezası almamak bu şartın başında gelir.
2.3. Tehlikeli Suçlar
-
Kasten öldürme, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, devlet güvenliğine karşı suçlar gibi ağır suçlarda denetimli serbestlik hükümleri daha sınırlı uygulanır.
3. Denetimli Serbestlikten Kimler Yararlanabilir?
-
Kadın hükümlüler, 65 yaş ve üzerindekiler, 70 yaş üstü hükümlüler ve çocuklar lehine denetimli serbestlik süresi daha geniş uygulanır.
-
Hamile kadınlar ve doğum yapan anneler için özel düzenlemeler vardır.
-
Terör ve örgütlü suçlar gibi katalog suçlarda bu imkan oldukça sınırlıdır.
4. Denetimli Serbestlikte Yükümlülükler
Denetimli serbestlikten yararlanan hükümlüye çeşitli yükümlülükler getirilebilir:
-
Belirlenen adreste ikamet etme ve adrese bağlı kalma (adres değişikliği izne tabidir).
-
İmza yükümlülüğü (belirli periyotlarla karakola gidip imza atma).
-
Elektronik kelepçe ile takip (özellikle şiddet suçlarında uygulanır).
-
Eğitim veya iyileştirme programlarına katılma (örneğin öfke kontrolü, bağımlılıkla mücadele).
-
Kamu yararına çalışma yükümlülüğü.
Yargıtay kararında, denetimli serbestlikte getirilen yükümlülüklerin ihlal edilmesi halinde yeniden cezaevine dönülmesinin hukuka uygun olduğunu vurgulamıştır.
5. Denetimli Serbestlik Süresi
Denetimli serbestlik süresi, hükümlünün cezasının koşullu salıverilmeye kadar kalan kısmını kapsar.
-
Örneğin: 6 yıl hapis cezası alan bir hükümlü, 4 yıl cezaevinde yattıktan sonra (2 yıl kalınca) 1 yılı cezaevinde, son 1 yılı ise denetimli serbestlikte geçirir.
-
Bazı suçlarda bu süre 3 yıla kadar artırılmıştır (özellikle 7242 sayılı Kanun değişikliği sonrası).
6. Denetimli Serbestlik Kararı Nasıl Verilir?
-
Cezaevi Yönetimi Değerlendirmesi: Hükümlünün iyi halli olduğu yönünde rapor hazırlanır.
-
Cumhuriyet Başsavcılığı Kararı: Savcılık denetimli serbestlik talebini değerlendirir.
-
Denetimli Serbestlik Müdürlüğü: Hükümlüye yükümlülükleri tebliğ eder ve uygulama başlar.
7. Denetimli Serbestlik İhlali
Hükümlü, yükümlülüklerini ihlal ederse:
-
Uyarı yapılır,
-
Tekrarında denetimli serbestlik kaldırılır ve hükümlü kalan cezasını cezaevinde çeker.
Yargıtay kararında, ihlalin kasıtlı olması halinde tedbirin kaldırılması gerektiği belirtilmiştir.
8. Denetimli Serbestlik ve Elektronik İzleme
Özellikle ev hapsi gibi tedbirlerle birlikte elektronik kelepçe uygulanır.
-
Elektronik izleme sistemi 7/24 takip sağlar.
-
İhlal durumunda güvenlik birimleri anında bilgilendirilir.
9. Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi Kararları
-
AYM, 2019/32543 başvuru sayılı kararı: Denetimli serbestlik yükümlülüklerinin aşırı kısıtlayıcı olması durumunda hak ihlali değerlendirilmesi yapılabileceğini vurgulamıştır.
-
Yargıtay 9. CD, 2020/3513 E., 2021/432 K.: Denetimli serbestlik kararının kaldırılmasında savunma hakkının tanınması gerektiği belirtilmiştir.
10. Denetimli Serbestlikte İnfazın Avantajları
-
Hükümlünün sosyal hayata daha hızlı uyum sağlaması.
-
Cezaevindeki aşırı doluluğun azaltılması.
-
Eğitim ve rehabilitasyon imkânlarının artırılması.
11. Uygulamadaki Sorunlar
-
İzleme altyapısındaki eksiklikler: Elektronik kelepçelerin yetersizliği.
-
Kamu denetiminde personel eksikliği: Yükümlülüklerin takibi aksayabiliyor.
-
İhlallerin sık yaşanması: Özellikle imza yükümlülüğünde ihmaller.
Sonuç
Denetimli serbestlik, klasik hapis cezasının yerine toplum temelli rehabilitasyon yaklaşımını güçlendiren bir kurumdur. 5275 sayılı Kanun m.105/A, bu uygulamanın çerçevesini belirlemekte ve belirli şartları sağlayan hükümlülere önemli bir hak tanımaktadır. Ancak, denetimli serbestlik yalnızca cezayı hafifletmek değil, aynı zamanda hükümlüyü topluma kazandırmak amacıyla titizlikle uygulanmalıdır.
Uygulamada, hem teknik hem de hukuki açıdan bazı sorunlar yaşansa da, denetimli serbestlik ceza adalet sistemi içinde önemli bir dönüşüm aracı olarak varlığını sürdürmektedir. Hükümlülerin hak kaybına uğramaması ve toplumsal güvenliğin sağlanması açısından profesyonel hukuki destek alınması önemlidir.
About Post Author
