Amatör Sporcuların Sigorta Hakları: Kulüplerin Hukuki Yükümlülüğü
GİRİŞ
Spor faaliyetleri, bireylerin fiziksel gelişimini sağlarken, toplumsal dayanışma ve kamu sağlığı açısından da büyük önem taşır. Ancak özellikle amatör sporculuk düzeyinde faaliyet gösteren bireylerin sigorta güvencesinden yoksun bırakılması, ciddi mağduriyetlere yol açmaktadır. Gençlik ve Spor Bakanlığı ile spor kulüplerinin organizasyonlarında yer alan amatör sporcuların, çoğu zaman sosyal güvenlik kapsamında sigortalı sayılmadığı görülmektedir.
Bu makalede, amatör sporcuların sigorta hakları, kulüplerin hukuki sorumluluğu, olası ihlallerin doğurduğu tazminat sorumluluğu ve mevzuattaki boşlukların nasıl doldurulabileceği ele alınacaktır. Ayrıca, örnek bir kurgusal olay üzerinden bu durumun ne gibi sonuçlar doğurduğu somutlaştırılacaktır.
I. AMATÖR SPORCU KAVRAMI VE MEVZUATTAKİ YERİ
A. Tanım
7405 sayılı Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu’na göre:
“Amatör sporcu, bir karşılık beklemeksizin sportif faaliyetlerde bulunan kişidir.”
Ancak fiili durumda birçok amatör sporcu, lisanslı, sürekli antrenman yapan, turnuvalarda yarışan, hatta bazı durumlarda ödül veya prim alan profesyonellik sınırında faaliyet göstermektedir.
B. Mevzuat Bağlamı
-
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (SSGSSK)
-
m.4: Sigortalı sayılanlar
-
m.5/b: Sporcu statüsünde olan ve ücret alan kişiler için zorunlu sigorta
-
7405 Sayılı Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu
-
m.13 ve m.19: Sporcuların hakları, kulüplerin yükümlülükleri
-
Anayasa m.60 – Sosyal güvenlik hakkı
“Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir.”
II. SİGORTA SORUMLULUĞU VE KULÜPLERİN YÜKÜMLÜLÜĞÜ
A. İşveren Benzeri Sorumluluk
Her ne kadar amatör sporcularla iş akdi ilişkisi kurulmamış olsa da, kulüpler tarafından belirli bir organizasyon ve program çerçevesinde yönlendirilen, lisanslanan ve denetlenen bireylerin sağlık ve sigorta hakları yönünden işveren benzeri bir ilişki doğduğu kabul edilmektedir.
Bu nedenle, kulüplerin:
-
Kaza sigortası,
-
Ferdi kaza poliçesi,
-
Yaralanma halinde tedavi masraflarını karşılayıcı sağlık poliçesi
düzenleme yükümlülüğü bulunduğu kabul edilmektedir.
B. Spor Federasyonlarının Gözetim Görevi
Federasyonlar da kulüplerin bu yükümlülüğünü yerine getirip getirmediğini denetlemekle sorumludur. Aksi durumda, denetim görevini ihlal etmiş sayılarak idari ve hukuki sorumluluk doğabilir.
III. KURGUSAL OLAY: AMATÖR FUTBOLCUNUN MAĞDURİYETİ
A. Olayın Özeti
17 yaşındaki Barış , İstanbul’daki bir amatör futbol kulübü olan Yeni Ufuklar Spor Kulübü bünyesinde 2 yıldır lisanslı olarak oynamaktadır. Kulüp haftada 5 gün antrenman yaptırmakta, oyunculara ulaşım sağlamakta ve bazı turnuvalarda ödül vermektedir.
Bir turnuva maçında Barış, sol dizinden ciddi şekilde sakatlanır ve menisküs ameliyatı gerekir. Ancak kulüp, “Barış profesyonel değil, sağlık masrafları aileye aittir” diyerek hiçbir ödeme yapmaz. Barış’ın ailesi, hem kulübe hem de Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü’ne başvuruda bulunur. Yanıt alınamayınca, kulübe karşı tazminat davası açılır.
B. Hukuki Değerlendirme
1. Barış Sigortalı Sayılır mı?
Barış, ücret almıyor olsa da, kulübün organizasyonu ve gözetimi altında sürekli spor faaliyeti yapmaktadır. Bu durum sosyal güvenlik hakkı bakımından “fiili hizmet ilişkisi” oluşturur.
Yargıtay .
“Spor kulübü, lisanslı amatör sporcuları için en azından ferdi kaza sigortası yapmakla yükümlüdür.”
2. Kulübün Tazminat Sorumluluğu
TBK m.49 gereğince, hukuka aykırı ve kusurlu bir fiille bir kimseye zarar veren, bu zararı tazmin etmekle yükümlüdür. Kulübün gerekli sigorta önlemlerini almaması, ihmal niteliğindedir.
Kulüp:
-
Tedavi masraflarını,
-
Kazanç kaybını,
-
Eğitim sürecindeki aksaklıkları
tazmin etmekle yükümlüdür.
3. İdarenin (Gençlik Spor İl Müdürlüğü) Sorumluluğu
Anayasa m.125’e göre, idarenin eylem ve işlemlerinden doğan zararlar tazmin edilir. İl Müdürlüğü’nün denetim yükümlülüğünü ihlal etmesi, tam yargı davasına konu edilebilir.
IV. ULUSLARARASI DÜZENLEMELER
A. ILO Sözleşmeleri
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), sporun iş ilişkisi doğurabileceğini kabul etmiş ve özellikle genç sporcuların korunması gerektiğini belirtmiştir.
B. FIFA ve UEFA Kuralları
Her iki kurum da kulüplerin genç ve amatör oyunculara yönelik:
-
Sağlık güvencesi,
-
Eğitim desteği,
-
Kariyer planlaması
sunmalarını zorunlu kılmaktadır.
V. ÖNERİLER VE HUKUKİ ÇÖZÜM YOLLARI
A. Mevzuatın Açıklaştırılması
7405 sayılı Kanun’a, “amatör sporcular için zorunlu sigorta yükümlülüğü” açıkça yazılmalıdır. Bu hükmün eksikliği, uygulamada yorum farklılıklarına yol açmaktadır.
B. Federasyon ve Kulüp Denetimi
Spor federasyonları, lisans işlemi sırasında:
-
Ferdi kaza sigortası poliçesini,
-
Sağlık raporlarını,
-
Kulüplerin yıllık sigorta bildirimlerini
istemelidir.
C. Sigorta Şirketleriyle Çerçeve Anlaşmalar
Gençlik ve Spor Bakanlığı, amatör sporcuları kapsayacak şekilde sigorta şirketleriyle indirimli ve geniş kapsamlı poliçeler oluşturabilir.
D. Tazminat Davalarında Bilirkişi Rolü
Amatör sporculara ilişkin tazminat hesaplamalarında:
-
Kariyer potansiyeli,
-
Eğitim ve spor geleceği,
-
Manevi zararın ağırlığı
gibi kriterlerin bilirkişi raporlarında dikkate alınması gerekir.
SONUÇ
Amatör sporculuk, sporun tabana yayılması ve yetenek keşfi açısından büyük önem taşımaktadır. Ancak bu sporcuların, kulüp yapısı içinde görev almasına rağmen sigorta güvencesinden yoksun olması, hem Anayasa’ya hem de uluslararası yükümlülüklere aykırıdır.
Barış Kaya olayında olduğu gibi, kulüplerin “profesyonel değil” bahanesiyle sorumluluktan kaçması, hem maddi hem de manevi mağduriyet yaratmaktadır. Bu nedenle spor kulüplerinin en azından ferdi kaza sigortası yaptırmaları zorunlu tutulmalı, Gençlik Spor Müdürlükleri ve federasyonlar tarafından düzenli denetimler yapılmalıdır.
Amatör sporcular, profesyonel olmayabilir; fakat temel haklardan yoksun bırakılmaları kabul edilemez. Sporun özü, adalet ve eşitliktir. Bu ilkelere uygun bir sistem inşa edilmedikçe, genç sporcularımız geleceğe güvenle bakamayacaktır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
