AutoCAD, SolidWorks, MATLAB Gibi Programların Lisanssız Kullanımı Suç Mudur?

1.Giriş: 

Mühendislik, mimarlık ve bilimsel analiz alanlarında kullanılan AutoCAD, SolidWorks, MATLAB gibi yazılımlar, hem akademik hem ticari hayatın ayrılmaz parçaları haline gelmiştir. Bu yazılımlar yüksek fiyatları, lisanslama kısıtları ve teknik gereklilikler nedeniyle sıklıkla lisanssız (korsan) olarak kullanılmakta, bu da ciddi hukuki ve cezai riskler doğurmaktadır.

Lisanssız yazılım kullanımı, sadece yazılım şirketlerini değil; kullanıcıları, işverenleri, kurumları ve ilgili sektörleri doğrudan etkileyen fikir ve sanat eserleri hukuku, ceza hukuku ve ticaret hukuku konularında sonuç doğurur.

2. Fikrî Haklar Kapsamında Bilgisayar Programları: FSEK’in Koruması

Türkiye’de yazılımlar, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında eser olarak tanımlanır. FSEK m.2/1’e göre:

“Her nevi bilgisayar programları… ilim ve edebiyat eseri sayılır.”

Bu kapsamda AutoCAD, MATLAB ve SolidWorks gibi programlar, eser sahibinin çoğaltma, yayma, temsil etme ve işleme gibi mali haklarıyla korunur. Bu hakların ihlali halinde FSEK’in 71. ve devamı maddelerine göre cezai müeyyideler gündeme gelir.

3. Lisanssız Kullanım Ne Anlama Gelir?

a) Lisanssız Kurulum

Yazılımın korsan kopyası ile bir bilgisayara yüklenmesi, doğrudan mali hakların ihlali anlamına gelir.

b) Kullanıcı Sınırının Aşılması

5 kullanıcı için alınan lisansın, 15 kullanıcıya kurulması FSEK açısından ihlal teşkil eder.

c) Öğrenci Lisansının Ticari Kullanımı

MATLAB’ın öğrenci sürümünü kullanarak ticari analiz hizmeti sunmak, lisans koşullarına aykırıdır ve ciddi hukuki sonuçlar doğurur.

d) Deneme Sürümünün Sınırsız Kullanımı

30 günlük deneme lisansı birden çok kez kurularak sürekli kullanım elde edilmesi, kötü niyetli kullanım sayılır.

4. Ceza Hukuku Açısından Değerlendirme: FSEK m.71 ve TCK m.244

🔹 FSEK m.71: Bilgisayar Programı Hakkının İhlali

Bu maddeye göre, bir eserin izinsiz çoğaltılması veya kullanılması:

“…2 yıldan 4 yıla kadar hapis ve 50.000 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.”

Özellikle ticari bir şirkette lisanssız AutoCAD veya SolidWorks kurulumlarının tespiti, hem kullanıcı hem de işveren hakkında soruşturma açılmasına neden olur.

🔹 TCK m.244: Bilişim Sistemine Müdahale

AutoCAD ya da MATLAB programlarının korsan yollarla “crack”lenmesi veya lisans anahtarlarının manipülasyonu, TCK m.244 kapsamında değerlendirilebilir:

“Bir bilişim sistemine hukuka aykırı olarak müdahale eden kişi hakkında…”

Burada yazılımın lisans sunucusuna sahte yanıtlar veren yazılımlar veya “patch” kullanımı bu kapsamda ele alınabilir.

5. Yargı Kararları: Uygulamanın Yönü

Yargıtay 7. Ceza Dairesi – 2014/6596 E., 2015/2563 K.

“Sanığın işyerinde kurulu 9 adet lisanssız AutoCAD programı kullanması FSEK m.71/1 uyarınca suç teşkil eder.”

Mahkeme, “programın kullanılmaması” savunmasını reddetmiş ve bilgisayarda yüklü olmasını yeterli saymıştır.

İstanbul 4. Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi – 2021/114 E.

“SolidWorks yazılımının öğrenci lisansı ile ticari projelerde kullanılması, eser sahibinin mali haklarına tecavüzdür. Sanığın kastı sabittir.”

6. Kurumsal Sorumluluk ve Tüzel Kişiler

TCK m.20/2 gereği, tüzel kişiler cezai sorumluluk taşımaz; ancak aynı maddenin devamında bu kişiler hakkında güvenlik tedbirleri uygulanabilir.

Örneğin:

• Yazılım sağlayıcılarıyla uzlaşma sağlanamazsa, şirketin cihazlarına el konulabilir.
• BSA (Business Software Alliance) şikâyeti sonrası savcılık soruşturması ve polis baskını ihtimali vardır.
• Elde edilen delillere göre şirket yöneticileri hakkında hapis ve adli para cezası gündeme gelir.

7. Deliller ve Tespit Yöntemleri

• Bilirkişi incelemesiyle bilgisayar hard diskinden program listesi alınır.
• Lisans dosyalarının orijinalliği kontrol edilir.
• Log kayıtları, IP bağlantı geçmişi, lisans sunucusuna yapılan istekler incelenir.

Önemli: Arama kararı ve delil toplama işlemlerinin hukuka uygunluğu, Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay içtihatları uyarınca değerlendirilmelidir. Aksi halde delil dışlanabilir.

8. Lisanssız Kullanımın Tazminat Boyutu

Sadece cezai yaptırım değil; sivil tazminat davası da mümkündür.

• Yazılım sağlayıcısı, her bir korsan yazılım için maktu tazminat isteyebilir (örneğin lisans bedelinin 3 katı).
• Ticari faaliyetlerden elde edilen haksız kazanç sebebiyle ek tazminat talep edilebilir.
• Marka değerinin zedelenmesi ve kötü niyetli kullanımlarda manevi tazminat gündeme gelebilir.

9. Savunma Stratejileri ve Uzlaşma Uygulamaları

Savunmada dikkat edilmesi gerekenler:

• “Farkında olmadan kurdum” savunması, ticari kullanımlarda pek geçerli sayılmaz.
• “Programı çalıştırmadım, sadece kuruluydu” savunması Yargıtay tarafından kabul edilmez.
• Eğer lisanssız kullanım fark edilir fark edilmez yazılım kaldırılmış ve lisans alınmışsa, etkin pişmanlık – uzlaşma mümkündür.

Uzlaşma Süreci:

• FSEK suçları uzlaşmaya tabidir.
• Yazılım şirketine lisans bedeli ödenir, dava düşer.
• Adli sicile işlenmeden süreç sona erebilir.

Sonuç 

AutoCAD, SolidWorks, MATLAB gibi teknik yazılımlar maliyetli olabilir; ancak lisanssız kullanımın doğuracağı hukuki sonuçlar çok daha yıkıcıdır. Bu süreçte uzman bir avukatla çalışmak hayati bir önem teşkil etmektedir. Lisanslı yazılım kullanmak sadece yasal bir zorunluluk değil; aynı zamanda ticari etik, kurumsal prestij ve risk yönetimi açısından da temel bir gerekliliktir.

Yazılım kullanımında dikkat edilmesi gereken 5 temel kural:

1. Yazılım lisans sözleşmelerini okuyun ve saklayın.
2. Kullanıcı sayısı kadar kurulum yapın.
3. Öğrenci/tanıtım sürümlerini sadece amacına uygun kullanın.
4. Açık kaynak alternatifleri değerlendirin.
5. Denetim ve uyum süreçlerini iç prosedür haline getirin.
   Stj.Öğr. Esmanur AKTAŞ