Türkiye’de Yaşayan Çifte Vatandaşların Hukuki Durumu: Kanuni Dayanaklar, Haklar ve Yükümlülükler

I. Giriş

Küreselleşen dünyada, çok uluslu kimlikler giderek yaygınlaşmakta; bireyler çeşitli yollarla birden fazla devletin vatandaşlığını taşıyabilmektedir. Türkiye’de de özellikle yurtdışında doğan Türk soylular, evlilik yoluyla vatandaşlık kazananlar veya ekonomik, eğitim ve ailevi nedenlerle birden fazla ülkenin vatandaşlığına sahip olan bireyler bulunmaktadır. Bu kişilere çifte vatandaş denmektedir.

Çifte vatandaşlık durumu, hem vatandaşlık hukuku hem de anayasa, idare, medeni, ceza ve askerlik hukukunu ilgilendiren çok boyutlu bir alandır. Bu makalede, Türkiye’de yaşayan çifte vatandaşların yasal konumu, karşılaşabilecekleri hukuki durumlar ve ilgili mevzuat maddeleri sistematik biçimde açıklanacaktır.

---

II. Tanımlar ve Temel Kavramlar

1. Çifte Vatandaşlık Nedir?

Çifte vatandaşlık, bir kişinin aynı anda iki ayrı devletin vatandaşı olmasını ifade eder. Türkiye, çifte vatandaşlığa hukuken izin veren bir ülkedir. Ancak bu statü hem haklar hem de yükümlülükler açısından bazı sorumluluklar doğurur.

2. Hukuki Dayanaklar

• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası

• 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu

• 1111 sayılı Askerlik Kanunu

• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu

• 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu

• 403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu (Mülga)

---

III. Vatandaşlık Kazanımı ve Kaybı

A. 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu

Madde 3/ç:

“Çok vatandaşlık: Kişinin, Türk vatandaşlığı yanında, bir veya daha fazla yabancı devlet vatandaşlığını da taşıması halini ifade eder.”

Madde 41:

Türk vatandaşlığından çıkma, resmi makam iznine bağlıdır. Rıza dışı çıkışlar için vatandaşlık iptali gerekebilir.

Bu çerçevede, bir Türk vatandaşı yabancı bir ülke vatandaşlığını alırken Türkiye’deki hak ve yükümlülüklerini kaybetmez, ancak çıkma izni almadığı sürece Türk vatandaşlığını kaybetmez.

---

IV. Türkiye’de Yaşayan Çifte Vatandaşların Hak ve Yükümlülükleri

A. Haklar

1. Seçme ve Seçilme Hakkı
   Türk vatandaşlığını taşıyan kişiler, Türkiye’de her düzeyde oy kullanabilir ve seçilme hakkına sahiptir. (Anayasa m.67)

2. Miras Hakkı
   Türk vatandaşı olan bir çifte vatandaş, Türkiye’de miras hakkına sahiptir. Miras paylaşımı sırasında yabancı vatandaşlık dikkate alınmaz. (TMK m.599 vd.)

3. Çalışma ve Sosyal Güvenlik
   Türkiye’de çifte vatandaş olan kişi, kamu görevlisi hariç olmak üzere özel sektörde serbestçe çalışabilir. SGK sistemine dahil edilir.

4. Gayrimenkul Edinme
   Türk vatandaşı olan çifte vatandaşlar Türkiye’de taşınmaz alımında yabancı sınırlamalarına tabi değildir. (Tapu Kanunu m.35)

---

B. Yükümlülükler

1. Askerlik
   1111 sayılı Askerlik Kanunu m.2 uyarınca Türk vatandaşı olan erkekler askerlik yükümlülüğüne tabidir. Ancak:

   • Diğer vatandaşlıkta askerlik yapılmışsa, ilgili belgelerle Türkiye’de muafiyet başvurusu yapılabilir.

   • Bedelli askerlik veya dövizle askerlik yolu tercih edilebilir.

   • Mavi Kartlılar askerlikten muaftır (5901 s. Kanun geçici madde 1).

2. Vergi
   Türk vatandaşı olan kişiler, Türkiye’de ikamet etmeseler bile bazı kazançlar için (örneğin taşınmaz gelirleri, miras) vergi yükümlüsü olabilirler. (Vergi Usul Kanunu m.3)

3. Ceza Hukuku Kapsamı
   Türk vatandaşı olan çifte vatandaş, Türk Ceza Kanunu kapsamındadır. Suç yurt dışında işlenmiş olsa bile TCK m.11’e göre Türkiye’de yargılanabilir.

---

V. Özel Statüler: Mavi Kart

Mavi Kart, 5901 sayılı Kanun’un geçici 1. maddesiyle tanımlanan ve Türk vatandaşlığından çıkan kişilere verilen bir belgedir. Bu kişiler:

• Türkiye’de çalışma,

• Miras,

• Taşınmaz edinme gibi haklardan faydalanır.

Ancak oy kullanma, kamu görevlisi olma gibi haklara sahip değildirler.

---

VI. Pratikte Karşılaşılan Hukuki Sorunlar

1. İki Ülke Arasında Askerlik Yükümlülüğü Çakışması
   Hem Türkiye hem diğer ülke askerlik zorunluluğu istiyorsa, “askerliğini yapan ülkenin belgesiyle muafiyet” talep edilmelidir.

2. Vatandaşlıktan İstifa Etmeden Diğer Vatandaşlığı Kazanma
   Bazı ülkeler çifte vatandaşlığı tanımaz (örneğin Avusturya). Bu durumda birey ya Türk vatandaşlığından çıkmak zorunda kalır ya da yeni vatandaşlık alamaz.

3. Ceza Mahkemesi Yetkisi Çakışması
   Suçun işlendiği ülke farklıysa, her iki ülke ayrı ayrı cezalandırma yetkisine sahip olabilir. Bu, özellikle iade taleplerinde sorun oluşturur.

4. Tapu İşlemlerinde Uyruk Çelişkisi
   Bazı tapu müdürlüklerinde sistem, kişinin yalnızca yabancı kimliği ile kayıtlı olması halinde işlem yapamayabilir. Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü eşgüdümlü işlem yapılmasını önermektedir.

---

VII. Yargı Kararları Işığında Değerlendirme

📌 Danıştay 10. Daire – 2019/4213 E.
Çifte vatandaş olan kişinin, kamu kurumunda çalışması sırasında diğer ülke vatandaşlığını bildirmemesi üzerine işlem tesis edilmiştir. Mahkeme, kastın bulunmadığını ve kişinin Türk vatandaşlığı esas alınarak işlem yapılması gerektiğini belirtmiştir.

📌 Yargıtay 2. HD – 2021/2253
Alman vatandaşlığı da bulunan Türk kadının, Türkiye’deki taşınmazlar nedeniyle açılan miras davasında “tam Türk vatandaşı sayıldığı” ve yabancı mirasçı gibi değerlendirilmesinin hatalı olduğu belirtilmiştir.

---

VIII. Sonuç

Türkiye’de yaşayan çifte vatandaşlar, hukuken tam anlamıyla Türk vatandaşı gibi işlem görür. Ancak diğer devletle olan vatandaşlık ilişkileri, bazı durumlarda hak çatışmalarına, yükümlülük çakışmalarına ve farklı yorumlara neden olabilir. Bu bağlamda:

• Vatandaşlık statüsü düzenli takip edilmeli,

• Askerlik ve vergi yükümlülükleri planlanmalı,

• Eş zamanlı işlem ve beyanlar dikkatle yürütülmelidir.

 

 

STAJYER HUKUK FAKÜLTESİ ÖĞRENCİSİ

YAĞMUR YORULMAZ