Yabancı Şirketlerle Ticaret Sözleşmelerinde Risk Yönetimi: Hukuki Bir Bakış

      Günümüzde global tedarik zincirlerinin ve sınır ötesi iş birliklerinin artması, Türk şirketlerinin yabancı ortaklarla ticaret sözleşmesi yapma sıklığını da artırmıştır. Ancak farklı hukuk sistemlerinin, ticaret teamüllerinin ve yargı uygulamalarının bir araya geldiği bu süreçte, ticaret sözleşmelerinin dikkatli bir şekilde hazırlanması sözleşmeye dayalı risklerin minimize edilmesi açısından hayati önem taşır.

1. Uygulanacak Hukuk

      Yabancı tarafla imzalanan sözleşmenin hangi hukuk sistemine tabi olacağı, tarafların hak ve yükümlülüklerini doğrudan belirleyeceğinden, sözleşmede uygulanacak hukuk açıkça ve tereddüde yer bırakmayacak şekilde belirtilmelidir.

      Eğer böyle bir tercih yapılmamışsa, Türkiye’de uyuşmazlık durumunda MÖHUK (Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun) hükümleri uyarınca hakimin olaya en sıkı bağ ile bağlı olan hukuku uygulaması gündeme gelecektir. Bu da tarafların öngöremeyeceği sonuçlar doğurabilir.

2. Uyuşmazlık Çözüm Yeri: Mahkeme mi Tahkim mi?

     Sözleşmede yer alacak bir yetki kaydı veya tahkim şartı  olası uyuşmazlıkların hangi yargı merciinde ve hangi usul kurallarına göre çözüleceğini belirler.

Uluslararası ticarette taraflar sıklıkla tahkimi tercih eder. Bunun başlıca nedenleri şunlardır:

• Yargılamanın gizli yürütülmesi,

• Sürecin daha kısa sürede tamamlanması,

• Verilen kararların New York Sözleşmesi çerçevesinde geniş bir coğrafyada tanınması ve icra edilebilir olması.

3. Sözleşme Dili ve Yorum İlkesi

      Sözleşmenin birden fazla dilde hazırlanması durumunda, hangi versiyonun esas alınacağı açıkça belirlenmelidir. Aksi halde, çeviri farklarından doğabilecek yorum farklılıkları ciddi uyuşmazlıklara neden olabilir

4. Teslim ve Risk Dağılımı: INCOTERMS Kullanımı

   Uluslararası ticarette teslim şartları açısından INCOTERMS 2020 kuralları esas alınmalı ve seçilen teslim şekli (örneğin FOB, CIF, DDP) sözleşmede açıkça belirtilmelidir. Bu şartlar:

• Teslim yeri,
• Maliyetlerin hangi tarafa ait olduğu,
• Riskin hangi noktada devredildiği
  gibi hususları düzenleyerek taraflar arası sorumluluk paylaşımını netleştirir.

5. Mücbir Sebep

    Pandemi, savaş, doğal afet, kamu otoritesi kararları gibi öngörülemez ve tarafların kontrolü dışında gelişen olaylar, sözleşmesel ifayı engelleyebilir. Bu nedenle, sözleşmede ayrıntılı bir mücbir sebep maddesi bulunmalı ve hangi hallerin mücbir sebep sayılacağı açıkça tanımlanmalıdır. Ayrıca mücbir sebebin bildirimi ve süresi ile bu hallerin ifa üzerindeki etkileri netleştirilmelidir.

6. Ödeme Koşulları ve Teminatlar

Yabancı tarafla yapılan ticarette ödemelerin korunması ve ticari risklerin azaltılması amacıyla güvenceye bağlanmış ödeme yöntemleri tercih edilmelidir:

• Akreditif (letter of credit),

• Banka teminat mektubu,

• Peşin ödeme – teslim sonrası ödeme kombinasyonları.

Ayrıca, ödeme para birimi, ödeme tarihleri ve gecikme faizi hükümleri açıkça yazılmalıdır

7. Fesih, Tazminat ve Cezai Şartlar

     Sözleşmenin hangi hallerde sona ereceği ve sözleşmeye aykırılığın yaptırımı olan cezai şart ve tazminat yükümlülükleri ayrıntılı şekilde düzenlenmelidir.

8. Fikri Mülkiyet, Ticari Sır ve Veri Koruma

      Teknolojik bilgi, müşteri veri tabanı veya tasarım gibi fikri mülkiyet unsurlarının bulunduğu sözleşmelerde, fikri hakların korunması, ticari sırların gizliliği ve kişisel verilerin işlenmesine ilişkin yükümlülükler özel maddelerle güvence altına alınmalıdır.

    KVKK ve varsa GDPR kapsamında veri sorumlusu ve işleyen sıfatlarının tanımı yapılmalı ve açık rıza mekanizmalarına ilişkin düzenlemeler yer almalıdır

Sonuç

     Yabancı şirketlerle akdedilen ticaret sözleşmeleri, sadece ticari ilişkileri değil, aynı zamanda tarafların uzun vadeli yatırım ve iş stratejilerini de etkileyebilir. Bu nedenle, uluslararası hukuk kurallarına uygun, açık, denetlenebilir ve ihtilaf durumunda kolayca uygulanabilir sözleşme metinleri hazırlanmalıdır.

     Hukuki güvenliği sağlamak adına, hem Türk hem yabancı hukuk sistemlerini dikkate alan çift dilli, tahkim destekli ve özenle yapılandırılmış sözleşmeler hazırlanması, profesyonel hukuk danışmanlığı eşliğinde gerçekleştirilmelidir.