TÜRK CEZA HUKUKUNDA TEŞEBBÜS

Ceza Hukukunda Teşebbüsün Amacı

1. Toplumsal Düzenin Korunması:

   • Ceza hukuku, toplumsal düzeni korumak amacıyla suç işleme niyetindeki kişilerin eylemlerine müdahale eder. Suç yolunda ilerleyen bir failin, belirli bir aşamadan sonra cezalandırılabilmesi için icra hareketlerinin başlamış olması gerekmektedir.

2. Düşünce ve Hazırlık Aşamaları:

   • Failin suç işleme fikri veya hazırlık hareketleri, cezalandırılabilirlik açısından yeterli değildir. Düşünce aşamasındaki veya hazırlık aşamasındaki hareketler ceza kanununa göre cezalandırılmayan aşamalardır. Bu aşamalarda fail, suçu gerçekleştirmeden önce kararını değiştirme fırsatına sahiptir.

3. Somut Delillere Dayalı Cezalandırma:

   • Ceza hukuku, somut delillere dayalı kuvvetli şüphe hallerini cezalandırılabilirlik alanına alır. Failin suçun icra aşamasına geçmesi, cezalandırılabilirlik için şarttır.

Suçun Aşamaları

1. Düşünce Aşaması: Failin suç işleme kararını verdiği ve bu kararın psişiğinde oluştuğu aşamadır. Bu aşama yalnızca kasıtlı suçlarda söz konusu olabilir. Düşünce aşamasında suç işleme kararının gerçekleştirilmesi mümkün değildir, bu yüzden yalnızca düşünce aşamasındaki kararlar cezalandırılmaz.

2. İcra Aşaması: Düşünce aşamasındaki suç işleme kararının somut hareketlerle ifade edilmesidir. Örneğin, bir hırsızlık suçunda, failin parayı çalmaya yönelik hareketleri icra aşamasını oluşturur. Her suçun icra aşaması, suçun kanuni tanımına uygun hareketlerle belirlenir.

3. Tamamlanma Aşaması: Suçun kanunda belirtilen unsurlarının tamamen gerçekleşmesiyle ortaya çıkar. Örneğin, adam öldürme suçu tamamlanmış olur, eğer mağdur ölmüşse. Suç tamamlanmamışsa, örneğin mağdur iyileşmişse, bu durumda suç teşebbüsü söz konusudur.

4. Sona Erme: Suçun tamamlanmasından sonra suçun sona erdiği, yani hukukî olayın tamamen son bulduğu andır. Ani suçlarda tamamlanma ve sona erme anı çakışabilirken, kesintisiz suçlarda bu iki an birbirinden farklıdır.

Teşebbüs

1. Teşebbüs Kavramı: Teşebbüs, suç işleme niyetiyle başlayan ancak tamamlanamayan fiilleri ifade eder. Teşebbüs yalnızca kasıtlı suçlarda söz konusudur. Teşebbüs aşamasında suçun manevî unsuru tamamlanmış olur, ancak maddî unsuru eksik olabilir.

2. Eksik ve Tam Teşebbüs: Eksik teşebbüs, suçun icra hareketlerinin tamamlanamaması durumunda ortaya çıkar. Tam teşebbüs ise suçun gerekli hareketlerinin tamamlanmasına rağmen sonuç gerçekleşmediğinde ortaya çıkar.

3. Teşebbüsün Cezalandırılması: Teşebbüsün cezalandırılması konusunda farklı teoriler vardır:

   • Subjektif Teori: Failin suç işleme iradesi esas alınır ve teşebbüs bu yüzden cezalandırılır.
   • Objektif Teori: Teşebbüs, korunan hukukî menfaatin tehlikeye atılmasına dayanır ve suçun tamamlanmamış bir hali olarak kabul edilir.
   • Karma Teori: Her iki teoriyi birleştirerek hem failin suç işleme iradesini hem de hareketin oluşturduğu tehlikeyi dikkate alır.

4. Teşebbüsün Cezalandırılabilirliği: Teşebbüsün cezalandırılması, suçun icra aşamasına geçip geçmediğine bağlıdır. Hazırlık hareketleri genellikle cezalandırılmaz, fakat bazı durumlarda hazırlık hareketleri ayrı bir suç oluşturabilir.

   Eksik Teşebbüs ve Tam Teşebbüs Ayrımı:

   • Eksik teşebbüs, failin suçun icra hareketlerini tamamlayamaması durumunda ortaya çıkar. Tam teşebbüs ise suçun icra hareketlerinin tamamlanmış fakat sonuç gerçekleşmemiş olmasıdır. Eksik teşebbüs, suçun tamamlanamaması, tam teşebbüs ise suçun tamamlanması ancak sonucun gerçekleşmemesi durumunu ifade eder. Örneğin, tabancasındaki mermilerden sadece birini atıp mağduru yaralayan fail eksik teşebbüsten, silahındaki tek kurşunu atıp mağdura isabet ettiremeyen fail tam teşebbüsten cezalandırılır                                                                        

     Teşebbüsün Unsurları:

   • Teşebbüsün oluşabilmesi için, failin kastettiği suçun icra hareketlerine elverişli araçlarla başlamış olması gerekmektedir. Teşebbüsün manevi unsuru, kasttır; yani failin suçu işlemek kastıyla hareket etmiş olmasıdır. Maddi unsur ise, suçun icra hareketlerinin başlanmış ve tamamlanmamış olmasıdır. Ayrıca, teşebbüsün maddi unsurunda, failin icra hareketlerinin tamamlanmaması veya sonucun gerçekleşmemesi gerekir.

   1. İşlenemez Suç:

      • İşlenemez suç, suçun maddi konusu bulunmaması veya suçta kullanılan araçların elverişsiz olması durumunda ortaya çıkar. Bu durumda, fail gerekli icra hareketlerini yapmış olmasına rağmen, kullanılan aracın veya suçun maddi konusunun elverişli olmaması nedeniyle suç gerçekleştirilemez. Örneğin, tabancası bozuk olan bir failin adam öldürmeye teşebbüs etmesi işlenemez suç olarak değerlendirilir.

      • İşlenemez suç ile mefruz suç arasında ayrım vardır. Mefruz suç, ceza normunun varlığı veya suçun unsurları hakkında hata yapılması sonucu işlenen suçlardır. Örneğin, bir kişinin zina suçunu işlediğini zannetmesi, mefruz bir suçtur; çünkü zina TCK’da suç olarak tanımlanmamıştır.

   2. Maddi Konunun Bulunmaması:

      • Suçun maddi konusu, suçun işlendiği şahıs veya şeydir. Örneğin, bir kişiyi öldürmeye teşebbüs eden failin yanlışlıkla bir atı vurması, ortada adam öldürme suçunun bulunmadığını gösterir, çünkü suçun maddi konusu olan canlı insan bedeni mevcut değildir.

      • TCK m. 35’te, suçun icra hareketlerinin elverişli olması gerektiği ifade edilmiştir. Elverişlilik, suçun maddi konusu da dahil olmak üzere tüm fiil yönünden geçerli olmalıdır.