Ticari Borçlarda Temerrüt Faizi: Oranlar ve Hesaplama Uyuşmazlıkları

Giriş

Ticari borçlarda temerrüt faizi, borcun vadesinde ödenmemesi durumunda alacaklının kayıplarını telafi etmek için hesaplanan bir faiz türüdür. Temerrüt faizi, borcun ödenmeyen kısmı üzerinden uygulanarak borçlunun gecikmeden doğan maliyetleri karşılamasını sağlar. Bu makalede, ticari borçlarda temerrüt faizinin hukuki çerçevesi, uygulanma şekli, faiz oranlarının belirlenmesi ve hesaplama yöntemleri incelenecektir. Ayrıca, temerrüt faizi nedeniyle ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözüm yolları ele alınacaktır.

1. Temerrüt Faizi Nedir?

Temerrüt faizi, borcun belirlenen tarihte ödenmemesi durumunda başlayan ve alacaklıyı korumaya yönelik ek bir mali yükümlülüktür. Faiz, borcun zamanında ödenmemesinden dolayı alacaklının uğradığı zararı telafi etmeyi amaçlar ve borçlunun borcunu zamanında ödeme yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda devreye girer. Temerrüt faizi, borcun ana parasına ek olarak hesaplanır ve vadenin geçtiği tarihten itibaren uygulanmaya başlar.

2. Ticari Borçlarda Temerrüt Faizi ve Yasal Düzenlemeler

Türkiye’de ticari borçlara uygulanacak temerrüt faizi, Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Borçlar Kanunu çerçevesinde düzenlenmiştir. Ticari işlerde temerrüt faizinin nasıl uygulanacağı ve hangi oranların kullanılacağı bu yasal metinlerde belirtilmiştir:

• Türk Ticaret Kanunu’na Göre Temerrüt Faizi: TTK, ticari borç ilişkilerinde borçlunun temerrüde düşmesi durumunda uygulanacak faizin esaslarını belirler. Taraflar arasında belirlenen bir faiz oranı yoksa, yasal faiz oranı geçerli olur. TTK’ya göre, ticari borçlarda temerrüt faiz oranının belirlenmesi tarafların serbest iradelerine bırakılmıştır; ancak yasal sınırlar aşılmamalıdır.
• Borçlar Kanunu’na Göre Temerrüt Faizi: 6098 sayılı Borçlar Kanunu, temerrüt faizine ilişkin hükümler içerir ve ticari olmayan borçlar için de uygulanabilir. Ancak, ticari borçlardan farklı olarak bu tür borçlarda faiz oranları farklılık gösterebilir.

3. Temerrüt Faizi Oranlarının Belirlenmesi

Ticari borçlarda temerrüt faiz oranları, tarafların yapacakları sözleşmelere dayanır. Sözleşmede faiz oranı belirtilmemişse, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından belirlenen yasal faiz oranı geçerli olur. Faiz oranlarının belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

• Sözleşme ile Belirlenen Oran: Taraflar, ticari sözleşmelerinde temerrüt faiz oranını belirleyebilirler. Bu durumda, sözleşmede belirtilen oran, borçlunun ödeme süresi geçtiğinde geçerli olur. Belirtilen faiz oranı, aşırı yüksek olmamak kaydıyla geçerlidir, aksi halde mahkemelerce yüksek bulunabilir ve düşürülebilir.
• Yasal Temerrüt Faizi Oranı: Taraflar arasında belirli bir faiz oranı belirtilmediğinde, yasal faiz oranı uygulanır. Yasal faiz oranları, TCMB tarafından ekonomik koşullara göre belirli aralıklarla güncellenir ve yıllık bazda uygulanır.

4. Temerrüt Faizinin Hesaplama Yöntemleri

Temerrüt faizinin doğru bir şekilde hesaplanması, ticari borçlarda alacaklının zararının tazmin edilmesi açısından önemlidir. Faiz hesaplamasında dikkate alınması gereken bazı unsurlar şunlardır:

• Günlük Faiz Hesaplaması: Temerrüt faizi genellikle günlük olarak hesaplanır. Yıllık faiz oranı günlük orana çevrilir ve temerrüt süresi boyunca borcun ana parasına uygulanır.
• Basit ve Bileşik Faiz Hesaplaması: Temerrüt faizi genellikle basit faiz olarak hesaplanır, yani yalnızca ana para üzerinden faiz uygulanır. Ancak sözleşmede belirtilmişse, bileşik faiz hesaplaması da yapılabilir. Bileşik faiz, faizin de faizini hesaplama anlamına gelir ve borç tutarını daha hızlı artırabilir.
• Temerrüt Başlangıç Tarihi: Faizin hesaplanmaya başladığı tarih, temerrüt başlangıç tarihidir. Bu tarih, ödeme vadesinin sona erdiği tarih olarak kabul edilir. Ancak, bazı durumlarda, borçlunun vadesi geçmiş borcu ödemesi için verilen ek sürenin dolduğu tarih de temerrüt başlangıcı olarak kabul edilebilir.

5. Temerrüt Faizi Uyuşmazlıkları

Temerrüt faizinin belirlenmesi ve uygulanması, borçlu ve alacaklı arasında çeşitli uyuşmazlıklara neden olabilir. Temerrüt faizi nedeniyle sıkça karşılaşılan uyuşmazlıklar şunlardır:

• Faiz Oranına İtirazlar: Borçlu taraf, uygulanan faiz oranının aşırı olduğunu iddia edebilir. Bu durumda, mahkemeler fahiş faiz oranını değerlendirebilir ve gerekli görürse düşürme yoluna gidebilir.
• Temerrüt Başlangıç Tarihi Üzerine İhtilaflar: Alacaklı ve borçlu arasında temerrüt faizinin hangi tarihten itibaren uygulanacağı konusunda anlaşmazlık çıkabilir. Bu durumda, mahkeme borcun vadesi ve borçlunun ödeme çağrısına göre tarih belirler.
• Faiz Hesaplama Yöntemleri Konusunda Anlaşmazlıklar: Faizin basit mi yoksa bileşik mi hesaplanacağı konusunda alacaklı ve borçlu arasında farklı görüşler olabilir. Mahkeme, taraflar arasındaki sözleşmeye ve ilgili yasal düzenlemelere göre karar verir.

6. Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları

Temerrüt faizi ile ilgili uyuşmazlıkların çözümü için çeşitli hukuki yollar bulunmaktadır:

• Arabuluculuk: Temerrüt faizi uyuşmazlıklarının hızlı ve maliyeti düşük bir şekilde çözüme kavuşturulması için arabuluculuk tercih edilebilir. Bu yöntem, tarafların birbirlerinin taleplerini anlamasını ve bir uzlaşma sağlamasını kolaylaştırır.
• İcra Takibi ve İtiraz: Alacaklılar, borcun ödenmemesi durumunda icra takibi başlatabilir. Borçlu, icra takibine itiraz ederek, temerrüt faiz oranının ya da hesaplamalarının yanlış olduğunu belirtebilir. İcra mahkemesi bu konuda karar verebilir.
• Dava Açma: Temerrüt faizi konusunda anlaşmazlık yaşayan taraflar, ticaret mahkemelerinde dava açabilirler. Mahkemeler, sözleşme hükümlerini ve ilgili kanunları dikkate alarak bir karar verir.

Sonuç

Ticari borçlarda temerrüt faizi, alacaklının haklarını koruyan önemli bir yasal düzenlemedir. Faiz oranlarının doğru belirlenmesi ve uygulanması, hem borçlunun hem de alacaklının menfaatlerinin dengelenmesi açısından büyük önem taşır. Uygulamada karşılaşılan uyuşmazlıklar, genellikle faiz oranlarının belirlenmesi ve hesaplama yöntemlerinden kaynaklanmaktadır. Yargı organları, bu konularda çözüm sunarken, temerrüt faizinin doğru uygulanmasını ve adil bir denge sağlanmasını hedeflemektedir. Gelecekte yapılacak yasal düzenlemeler, temerrüt faizinin hesaplanmasında daha net bir çerçeve sunarak uyuşmazlıkların çözümünü kolaylaştırabilir.