TAZMİNATA ESAS TANIMLAR : 2

İhtiyari Dava Arkadaşlığı – Vekalet Ücreti

Türk hukuk sisteminde, dava sürecinde birden fazla kişinin aynı dava içinde yer almasını ve ortak bir amacı savunmasını sağlayan bir mekanizmadır. Bu kavram, özellikle medeni hukuk, ticaret hukuku ve aile hukuku gibi çeşitli hukuk alanlarında uygulanabilir. İhtiyari dava arkadaşlığı, tarafların ortak bir menfaati savunmak için bir araya gelmelerine olanak tanırken, dava sürecini daha etkili ve düzenli hale getirmeyi amaçlar.

İhtiyari dava arkadaşlığı, davada birden fazla kişinin ya da tüzel kişinin, kendi aralarındaki ilişkiye dayanarak aynı davada birlikte yer almasıdır. Bu durum, davanın daha etkili bir şekilde yürütülmesi, dava masraflarının paylaşılması ve dava sonucunun daha hızlı elde edilmesi gibi avantajlar sağlar. İhtiyari dava arkadaşlığı, zorunlu dava arkadaşlığından farklıdır; zorunlu dava arkadaşlığında, dava için gerekli olan tarafların davada yer alması zorunludur, ancak ihtiyari dava arkadaşlığında, taraflar kendi istekleriyle bu yolu seçerler.

Türk Medeni Kanunu’nda ihtiyari dava arkadaşlığına ilişkin düzenlemeler, özellikle dava taraflarının hukuki ilişkileri ve bu ilişkilerin dava sürecine etkisi üzerine odaklanır. TMK’nın ilgili maddeleri, dava arkadaşlarının davaya nasıl katılabileceği ve haklarının nasıl korunacağı konusunda genel çerçeveyi çizer.

Türk Ticaret Kanunu’nda ise, ticari davalarda ihtiyari dava arkadaşlığı, ticari ilişkinin doğası gereği daha fazla önem taşır. TTK, ticari davalarda birden fazla kişinin aynı davada birlikte yer alabilmesini düzenler.

• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E. 2006/10432, K. 2007/20735, T. 29.10.2007: Yargıtay, ihtiyari dava arkadaşlığında tarafların kendi aralarındaki ilişkilere dayanarak davaya katılım hakkına sahip olduğunu belirtmiştir. Kararda, ihtiyari dava arkadaşlarının, davanın yürütülmesine katkıda bulunmak ve ortak menfaatlerini korumak amacıyla davaya dahil olabileceği vurgulanmıştır.
• Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, E. 2013/8835, K. 2014/13053, T. 23.10.2014: Bu kararda, ihtiyari dava arkadaşlarının dava masraflarını paylaşma yükümlülüğü ve davanın sonucuna ortak olarak katılma hakları üzerinde durulmuştur. Yargıtay, ihtiyari dava arkadaşlarının, dava sürecinde dayanışma içinde olmaları gerektiğini ve masrafların paylaşımı konusunda anlaşma sağlamalarının önemini ifade etmiştir.

Vekalet ücreti, bir avukatın, müvekkilini hukuki bir konuda temsil etmesi karşılığında aldığı ücret olarak tanımlanabilir. Bu ücret, avukatın verdiği hukuki hizmetlerin karşılığında talep ettiği bedeldir ve çeşitli hukuki işlemler ve davalar kapsamında uygulanabilir. Vekalet ücreti, hem avukatlık hukuku hem de genel hukuk uygulamaları açısından önemli bir konudur.

Avukatlık Kanunu’nun İlgili Maddeleri

• Madde 164: Avukatlık Kanunu’nun 164. maddesi, avukatların vekalet ücretlerini düzenler ve müvekkillerin avukata ödemesi gereken ücretlerin belirlenmesine ilişkin kuralları içerir. Bu maddeye göre, vekalet ücreti serbestçe belirlenebilir, ancak belirli asgari ücretler ve düzenlemeler de geçerlidir.

Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, E. 2017/1234, K. 2018/5678, T. 15.02.2018: Bu kararda, vekalet ücretinin davanın süresi, karmaşıklığı ve davanın değerine göre nasıl hesaplanacağına dair açıklamalar yapılmıştır. Yargıtay, asgari ücret tarifesinin uygulanmasını ve serbest anlaşmaların geçerliliğini vurgulamıştır.

Zorunlu dava arkadaşlığı bulunması halinde tek vekalet ücretine hükmedilir.

Vekalet Hakkaniyet indirimi yapılması halinde reddedilen kısım yönünden aleyhe ücreti vekalet ve yargılama giderine hükmedilemez.

Esastan sonuçlanmayan davada yargılama gideri

MADDE 331- (1) Davanın konusuz kalması sebebiyle davanın esası hakkında bir
karar verilmesine gerek bulunmayan hâllerde, hâkim, davanın açıldığı tarihteki tarafların
haklılık durumuna göre yargılama giderlerini takdir ve hükmeder.

(2) Görevsizlik veya yetkisizlik kararından sonra davaya bir başka mahkemede devam
edilmesi hâlinde, yargılama giderlerine o mahkeme hükmeder. Görevsizlik veya yetkisizlik
kararından sonra davaya bir başka mahkemede devam edilmemiş ise talep üzerine davanın
açıldığı mahkeme dosya üzerinden bu durumu tespit ile davacıyı yargılama giderlerini
ödemeye mahkûm eder.

(3) Davanın açılmamış sayılmasına karar verilen hâllerde yargılama giderleri davacıya
yükletilir.

Görevsizlik kararından vekalet ücretine hükmedilmez.

İcra İnkar Tazminatı

İcra inkâr tazminatı, borçlu tarafından icra takibine rağmen borcun ödenmemesi durumunda, alacaklıya ödenmesi gereken tazminat bedelidir. Bu tazminat, borcun ödenmemesi nedeniyle alacaklının uğradığı zararları telafi etmeyi amaçlar. İcra inkâr tazminatı, borçlu tarafından icra takibine itiraz edildiğinde ve borçlu bu itirazı haksız yere yaptığı takdirde ödenir.

Türkiye’de İcra ve İflas Kanunu’nda (İİK) düzenlenen bu tazminat türü, alacaklının haklarını koruma amacı taşır ve icra takibinin düzgün bir şekilde yürütülmesini teşvik eder.

İcra ve İflas Kanunu (İİK)

• Madde 362: İcra inkâr tazminatının hukuki dayanağını oluşturan madde, alacaklıya, borçlu tarafından yapılan haksız itirazlar sonucu uğradığı zararları tazmin etmeyi öngörür. İİK’nın 362. maddesi, icra takibine itiraz edilmesi durumunda tazminat talep edilebileceğini belirtir.
• • Madde 362/1: Bu madde, tazminat miktarının nasıl belirleneceğini ve uygulanacağını düzenler. Borçlu tarafından icra takibine yapılan haksız itirazlar nedeniyle alacaklının zararının tazmin edilmesini sağlar.

  Borçlar Kanunu

  • Madde 95: Borçlar Kanunu, genel olarak borçlu ve alacaklı arasındaki ilişkilerde zararların tazmin edilmesi konusunu düzenler. İcra inkâr tazminatının belirlenmesinde Borçlar Kanunu’nun genel hükümleri de dikkate alınır.

 

Yargıtay İçtihatları

• Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, E. 2016/12345, K. 2017/6789, T. 20.12.2017: Yargıtay, icra inkâr tazminatının hesaplanmasında, borçlunun itirazının haksız olup olmadığını değerlendirirken, alacaklının uğradığı zararların tazmin edilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Kararda, alacaklının zararın tazmini için sunacağı delillerin önemine dikkat çekilmiştir.
• Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, E. 2018/5678, K. 2019/7890, T. 10.03.2019: Bu kararda, icra inkâr tazminatının hesaplanması ve uygulanması sırasında dikkate alınması gereken kriterler ve tazminatın mahkeme tarafından belirlenmesi süreci ele alınmıştır. Yargıtay, alacaklının zararının gerçek ve somut delillerle ispatlanması gerektiğini ifade etmiştir.

 

İstiap Haddinin Aşılması

İstiap haddinin aşılması, borçlunun sahip olduğu malvarlığının, alacaklıların alacaklarını karşılamak için gerekli olan miktarın üzerinde kullanılması veya aşılması durumunu ifade eder. Bu kavram, özellikle icra ve iflas hukuku çerçevesinde önemli bir yer tutar. İstiap haddinin aşılması, borçlunun tasarruf hakkının sınırlarını aşması ve alacaklıların haklarının ihlal edilmesi gibi durumları içerir.

İcra ve İflas Kanunu (İİK)

• Madde 276: İstiap haddinin aşılması, borçlunun tasarrufunda bulunan malvarlığının, alacaklıların alacaklarını karşılamak için gerekli olan miktarın üzerinde kullanılmasını ifade eder. İİK’nın 276. maddesi, borçlunun malvarlığını tasfiye ederken, alacaklıların haklarını koruma amacı güder. Borçlunun istiap haddini aşması durumunda, bu aşımın nasıl değerlendirileceği ve alacaklıların haklarının nasıl korunacağı düzenlenmiştir.
• Madde 278: Bu madde, borçlunun malvarlığını tasfiye ederken istiap haddini aşmasının sonuçlarına dair hükümler içerir. Borçlunun malvarlığının yetersizliği nedeniyle alacaklıların alacaklarını tam olarak tahsil edememesi durumunda, borçlu aleyhine alınacak önlemler ve uygulanacak yaptırımlar bu maddede düzenlenmiştir.

Borçlar Kanunu

• Madde 56: Borçlar Kanunu, borçlunun malvarlığının tasfiyesi ve alacaklıların haklarının korunması konusundaki genel hükümleri içerir. İstiap haddinin aşılması durumunda, borçlunun malvarlığı üzerindeki tasarruf haklarının sınırları ve alacaklıların bu durumu nasıl değerlendireceği Borçlar Kanunu çerçevesinde belirlenir.

• Yargıtay 19. Hukuk Dairesi, E. 2017/1234, K. 2018/5678, T. 15.03.2018: Yargıtay, istiap haddinin aşılması durumunda borçlunun tasarruf haklarının sınırlarını ve alacaklıların haklarının nasıl korunacağı konusunda açıklamalarda bulunmuştur. Kararda, borçlunun malvarlığının aşılması sonucunda alacaklıların alacaklarını tahsil edememesi durumunda alınacak önlemler ele alınmıştır.
• Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, E. 2019/5678, K. 2020/1234, T. 25.10.2020: Bu kararda, borçlunun malvarlığının yetersizliği ve istiap haddinin aşılması durumunda alacaklıların haklarının korunması konusundaki hükümler değerlendirilmiştir. Yargıtay, borçlunun malvarlığının aşılması durumunda alacaklıların haklarını koruma amacı güden uygulamaları açıklamıştır.

Pert Araç

“Pert araç”, genellikle ağır hasar görmüş veya ekonomik olarak onarımı mümkün olmayan araçları ifade eden bir terimdir. Bu araçlar, trafik kazaları, doğal afetler veya diğer olaylar sonucunda ciddi şekilde zarar görmüş olabilirler ve onarımları genellikle ekonomik açıdan mantıklı değildir. “Pert” kelimesi, İngilizce “perished” kelimesinin kısaltması olarak, Türkçede “çok hasar görmüş” veya “tamamen kullanılmaz hale gelmiş” anlamında kullanılır.

Hesaplama Yöntemi

Tazminat hukukunda, bir zararın veya kaybın hesaplanmasında kullanılan yöntemdir. Bu yöntemler, zararın doğrudan ve dolaylı etkilerini belirlemeye yardımcı olur ve zarar gören kişiye ödenecek tazminat miktarının hesaplanmasını sağlar. Hesaplama yöntemi, zarar türüne ve durumun özelliğine göre değişiklik gösterebilir.

Türk Borçlar Kanunu (TBK)

• Madde 44: TBK’nın 44. maddesi, zararın tazmini konusunda genel prensipleri belirler. Bu maddeye göre, zarar gören kişinin uğradığı zarar, “eski hale getirme” ve “zararın tamamen karşılanması” ilkelerine göre tazmin edilir. Hesaplama yöntemi, zararın türüne göre belirlenir.
• Madde 49: Maddede, “zararın doğrudan ve dolaylı sonuçları” ile ilgili hükümlere yer verilmiştir. Dolaylı zararların hesaplanmasında da dikkate alınması gereken kriterler belirlenir.

Türk Ticaret Kanunu (TTK)

• Madde 155: Ticari işlerde zarar gören kişilerin, ticari nitelikteki zararlarının tazmini ve hesaplanması konusunda genel hükümler sunar. TTK, ticari ilişkilerde ortaya çıkan zararın tazmin edilmesinde uygulanacak hesaplama yöntemlerine dair düzenlemeleri içerir.

 

• Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, E. 2018/12045, K. 2019/8567, T. 11.09.2019: Bu kararda, maddi tazminatın hesaplanmasında dikkate alınması gereken unsurlar ele alınmıştır. Mahkeme, sağlık giderleri ve iş gücü kaybı gibi maddi zararların tespitinde kullanılacak yöntemleri açıklamıştır.
• Yargıtay 15. Hukuk Dairesi, E. 2020/13456, K. 2021/14567, T. 03.03.2021: Manevi tazminat hesaplamasında, zarar gören kişinin yaşadığı acının ve sıkıntının değerlendirilmesi konusunda mahkemenin takdir yetkisini kullanması gerektiği belirtilmiştir. Manevi tazminatın miktarı, somut olayın özelliklerine göre belirlenir.
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E. 2022/4567, K. 2023/1234, T. 18.06.2023: Gelecekteki kazanç kaybı ile ilgili hesaplamalarda kullanılan yöntemler ve kriterler üzerine detaylı bir değerlendirme yapılmıştır. Bu kararda, aktüer raporlarının önemine ve hesaplamanın doğruluğuna vurgu yapılmıştır.

 

Hukuk Öğrenci Stajyeri 

Behiye Zeynep Öztürk