Şirkette Geçmişe Dönük SGK ve Çalışma Mevzuatı İhlali Var mı?

1. Giriş: İdari Uyumun Olmadığı Şirkete Yatırım, Riskle Eşanlamlıdır

Yatırım, şirket devralma, birleşme veya ortaklık kurma süreçlerinde yapılan due diligence (hukuki inceleme), yalnızca finansal belgelerle sınırlı kalmamalı; şirketin sosyal güvenlik ve çalışma mevzuatına uyum durumunu da detaylı biçimde ortaya koymalıdır.

Zira SGK prim ödemeleri, işe giriş/çıkış bildirimleri, fazla mesai uygulamaları, asgari ücret uyumu gibi unsurlar sadece geçmişin muhasebe kayıtları değil; aynı zamanda gelecekteki idari para cezalarının, işçi davalarının ve hatta vergi denetimlerinin tetikleyicisidir.

Bu yazıda, SGK ve çalışma hukuku ihlallerinin due diligence sürecinde nasıl tespit edileceği, yatırım kararlarını nasıl etkilediği ve hangi hukuki riskleri barındırdığı detaylı olarak ele alınacaktır.

---

2. SGK ve Çalışma Mevzuatı İhlalleri Nedir?

2.1. Temel Tanımlar

• SGK İhlalleri: Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılan bildirimlerde usulsüzlük, geç bildirim, eksik prim ödeme, sigortasız işçi çalıştırma gibi eylemler.

• Çalışma Mevzuatı İhlalleri: İş Kanunu’na aykırı şekilde fazla mesai yaptırma, yıllık izin kullandırmama, işçi çıkarma prosedürlerine uymama gibi uygulamalar.

2.2. Başlıca İhlal Türleri

• Sigortasız işçi çalıştırma

• Eksik prim bildirimi (SGK’ya asgari ücretten bildirim)

• Geç işe giriş bildirimi

• İşe giriş bildiriminin hiç yapılmaması

• İşten çıkış nedeninin gerçeğe aykırı gösterilmesi

• İSG (İş Sağlığı ve Güvenliği) yükümlülüklerine uyulmaması

• İş sözleşmelerinin yazılı olarak yapılmaması

• Yıllık izin haklarının kullandırılmaması

---

3. İhlallerin Tespit Yolları: Due Diligence Sürecinde Hangi Belgeler İncelenmeli?

3.1. SGK Kayıtları ve Prim Bildirimleri

• Aylık prim ve hizmet belgeleri (e-Bildirge)

• Hizmet dökümleri ve sigortalı işe giriş/çıkış bildirgeleri

• İşveren SGK borç sorgu dökümleri

• SGK tarafından düzenlenmiş idari para cezası tebliğleri

• Tahakkuk fişleri ve ödeme makbuzları

3.2. İşe Alım Belgeleri

• İşe giriş bildirim tarihleri ile fiili başlama tarihi uyuşuyor mu?

• Sözlü işe başlatılan personelin yazılı sözleşmesi sonradan mı yapılmış?

• SGK’ya bildirilen ücret, işçinin banka hesap hareketleriyle uyumlu mu?

3.3. Çalışma Saatleri ve Fazla Mesai Kayıtları

• Puantaj kayıtları

• Vardiya çizelgeleri

• Fazla mesai onay formları

• Maaş bordroları ile kıyaslama

3.4. İdari Teftiş Raporları

• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı müfettiş raporları

• SGK denetmen inceleme tutanakları

• İSG kurulu toplantı tutanakları

• İş kazası bildirimi yapılıp yapılmadığına dair kayıtlar

---

4. Yasal ve Mali Riskler: Yatırımcıyı Bekleyen Tuzaklar

4.1. İdari Para Cezaları

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve 4857 sayılı İş Kanunu’na aykırı eylemler, yatırımcı için yüklü idari para cezaları anlamına gelir. Örnek olarak:

• Sigortasız işçi başına: SGK tarafından her ay için asgari ücretin 2 katı ceza

• Geç bildirim: Asgari ücretin %50’si kadar ceza

• Yıllık izin kullandırmama: Her yıl için asgari ücretin yarısı kadar ceza

4.2. Geriye Dönük SGK Prim Tahakkukları

SGK denetmenleri, 5 yıla kadar geriye dönük prim tahakkuku yapabilir. Bu durum:

• Prim farkları,

• Gecikme cezaları,

• Faiz yükü
  gibi ek maliyetleri beraberinde getirir.

4.3. İşçilik Alacak Davaları ve Tazminatlar

İşçiye eksik ödeme yapıldığı, fazla mesaisinin ödenmediği veya yıllık izninin kullandırılmadığı tespit edilirse, işçi alacak davası kaçınılmaz olur. Bu da kıdem, ihbar, fazla mesai, yıllık izin gibi toplu tazminat riskleri yaratır.

---

5. Uygulamada Karşılaşılan Örnek Durumlar

5.1. Gölge Bordro Uygulaması

Bir yazılım şirketi, çalışanlarını SGK’ya asgari ücretten bildirmiş ancak aradaki farkı elden ödemiştir. Yatırımcı, bu durumu öğrenmeden devir işlemini yapmış, sonrasında açılan işçi davası ve SGK denetimi sonucu şirket 1,2 milyon TL ceza ve prim farkı ile karşı karşıya kalmıştır.

5.2. İşe Giriş Bildirimsiz Başlatma

Bir lojistik firmasında, 5 işçi belgelenemeyen şekilde 3 ay sigortasız çalıştırılmıştır. SGK teftişinde durum ortaya çıkmış ve her işçi için 3 aylık dönem üzerinden ayrı ayrı ceza kesilmiştir. Toplam idari para cezası 450.000 TL’yi aşmıştır.

---

6. Yatırım Sözleşmelerine Eklenmesi Gereken Koruyucu Hükümler

6.1. Beyan ve Taahhüt Klozları

“Devreden şirket, devir tarihinden önce Sosyal Güvenlik Kurumu ve Çalışma Bakanlığı nezdinde herhangi bir idari yaptırım veya teftiş süreci geçirmediğini, SGK prim ödemelerinin tam ve zamanında yapıldığını beyan ve taahhüt eder.”

6.2. Geriye Dönük Sorumluluk Şartları

“Geçmiş dönemlere ait SGK prim farkı, ceza ve faiz yükümlülüklerinden doğacak tüm yükümlülükler devreden tarafa ait olup, devralan taraf bu hususlarda sorumlu tutulamaz.”

---

7. Pratik Kontrol Listesi: SGK ve Çalışma Mevzuatı Uyum Denetimi İçin 10 Soru

1. Tüm çalışanlar zamanında SGK’ya bildirildi mi?

2. SGK’ya bildirilen ücret, fiili maaşla uyumlu mu?

3. Eksik gün bildirimleri yasal gerekçelere dayanıyor mu?

4. İş kazaları usulüne uygun şekilde bildirildi mi?

5. Fazla mesai ödemeleri belgelenebiliyor mu?

6. İşyeri tehlike sınıfına göre İSG hizmeti alınıyor mu?

7. Yıllık izinler kayda alınmış ve kullandırılmış mı?

8. SGK tarafından yapılmış geçmiş denetim var mı?

9. İşten çıkış nedenleri yasal gerekçelere mi dayanıyor?

10. Yazılı iş sözleşmeleri tüm çalışanlar için mevcut mu?

---

8. Sonuç: Geçmişi Görmezden Gelen Yatırım, Gelecekte Bedel Öder

Şirketin SGK ve çalışma mevzuatına uyumlu olup olmaması, yatırımın “gizli borçlarını” belirleyen en kritik unsurlardandır.

Yatırımcılar için bu belgelerin eksiksiz, doğru ve şeffaf biçimde sunulması; sadece yasal bir zorunluluk değil, yatırımın sürdürülebilirliği açısından da hayati bir güvencedir.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut